नर्सका निराशा : हामीमाथि शोषण भइरहन्छ

A+ A A-

नर्स १

रगत, दिसा, पिसाब र भमिटमा खेल्नुपर्छ, घिन मान्न पाइन्न । रोग सर्ने जोखिम उत्तिकै हुन्छ । तर, यस्ता जोखिमपूर्ण काम गरेबापत महिनाभरको जम्मा तीन सय रुपैयाँ अतिरिक्त पैसा आउँछ ।

नर्स २

सकेसम्म अस्पताल प्रशासन, चिकित्सक र अन्य पुरुष स्वास्थ्यकर्मी सबैले शोषण नै गर्न खोज्छन् । काम गरेको पारिश्रमिक न ऐनअनुसार छ, न समयमा पाइन्छ । हकको कुरा गरौं, यही काम पनि छोड्नुपर्ला । सहेरै बस्छु, सेवाग्राहीबाटै पनि डर हुन्छ कहिलेकाहीँ त ।

नर्स ३

सेवाग्राही आमाहरुलाई पूर्ण स्तनपानका लागि प्रेरित गर्छु । तर, मेरै सन्तान बोतलबाट दूध चुस्न बाध्य छ, अफिसमा ल्याऊँ राख्ने र स्तनपान गराउने ठाउँ छैन । आफू बिरामीको रेखदेखमा खटिनुपर्छ ।

यी तीन प्रतिनिधिमूलक पात्रका कुराले प्रस्ट्याउँछ नर्सको पीडा । ‘नर्सलाई कामको बोध अत्यधिक भएको तर ऐनले तोकेको पारिश्रमिक लागू हुन नसकेको कारण समस्या भएको नर्सिङ संघ मकवानपुर उपाध्यक्ष गंगा दाहाल बताउँछिन् ।

‘दिनरात हजारौं चुनौती खेपेर काम गर्ने नर्सको मनोबल बढाउनुको साटो हतोत्साही बनाउने खालको व्यवहार हुने गरेको छ,’ उपाध्यक्ष दाहाल भन्छिन्, ‘तोकिएका सारा कोर्स पूरा गरेर आएका नर्सलाई कमजोर आँक्ने र तल्लो स्तरको मात्रै जिम्मेवारीमा सीमित गरिदिने काम भएको छ ।’

क्लिनिक तथा हस्पिटलमा बिरामीको सबै जिम्मेवारी नर्सलाई हुन्छ तर उनीहरुकै कामको मूल्यांकन नहुने गरेको उपाध्यक्ष दाहालको गुनासो छ ।

निजी क्षेत्रमा कार्यरत नर्सलाई त एचए मातहत राखेर काम लिने गरेको उनले बताइन् । ‘यतिसम्म कि हस्पिटलले नर्सिङको इन्चार्जमा समेत एचएलाई राख्ने गरेका छन्,’ उनले भनिन्, ‘यस्ता हदैसम्मको विभेद नर्सिङप्रति छ ।’

राति ड्युटीको समयमा समेत नर्सलाई सुरक्षाको व्यवस्था राम्रो नहुँदा डरैडरमा रात काट्नपरेको नर्सहरु बताउँछन् ।

‘कहिले बिरामीदेखि त कहिले बिरामीका आफन्तदेखि डराउनुपर्ने अवस्था भोेगेको छु,’ हेटौंडा अस्पतालमा कार्यरत एक नर्सले भनिन्, ‘सेवा गर्ने भनेर नर्सिङ पेसामा आएको डरैडरमा छु ।’

समायोजनको क्रममा पछिल्लो समय विभिन्न सरकारी कार्यालयमा कर्मचारीको ठूलो अभाव देखिएको छ । सरकारी स्वास्थ्य संस्थामा तोकिएको दरबन्दीको २० प्रतिशत मात्रै स्वास्थ्यकर्मी छन् । नर्सिङ संघ मकवानपुरकी उपाध्यक्ष दाहाल भन्छिन्, ‘कर्मचारी अभावमा रहेका स्वास्थ्य संस्था अहिले नर्सहरुले नै धान्नुपरेको छ ।’

मकवानपुरको हेटौंडा अस्पतालमा ५० शय्या छ । ओपीडीमा प्रायः बिरामी भरिभराउ नै हुन्छन् । मापदण्डअनुसार ५० जना बिरामी हेर्न कम्तीमा १० जना नर्स खटाउनुपर्छ । तर, हेटौंडा अस्पतालले एक वा दुईजना मात्रै नर्स खटाउने गरेको दाहालले बताइन् । आर्थिक अभावका कारण अस्पतालले आफ्नो स्रोतबाट थप नर्स राख्न नसकेको अस्पताल प्रशासनले समेत स्वीकार गरेको छ ।

अन्तर्राट्रिय मापदण्डअनुसार आईसीयूमा नर्स र बिरामीको अनुपात १ः३ अर्थात् एक नर्स बराबर तीन बिरामी हुनुपर्छ । तर, स्थानीय स्वास्थ्य संस्थाहरुमा ओपीडी र आईसीयूमा धेरै बिरामी हेर्नुपर्ने बाध्यता नर्सलाई छ ।

अत्यधिक प्रेसरका कारण नर्सिङ सेवाको प्रभावकारिता कम हुने गरेको नर्सको भनाइ छ । एकै समयमा धेरै बिरामीलाई औषधि, रक्तचाप, अक्सिजन, स्लाइन सबै खालका ट्रिट गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको नर्सिङ संघ मकवानपुरकी सचिव निर्मला भ्लोनले बताइन् ।

‘एक छिन् है, एकछिन है भन्दाभन्दै घण्टा बित्छ । अनि, बिरामीका आफन्त र नर्सबीचको सम्बन्ध पनि बिग्रन्छ,’ उनले भनिन्, ‘श्रम ऐन २०७४ ले नर्सहरुको सुरुको स्केल २२ हजार ५ सय तोकेको छ । तर, ८ हजारदेखि तलबको बार्गेनिङ गरेर बढीभन्दा बढी काम लिने गरिएको छ । निजी स्वास्थ्य संस्थाले चारजना नर्स राख्नुपर्नेमा एक जना राख्छन् । अनि, पारिश्रमिक पनि ऐनले तोकेअनुसार दिँदैनन् ।’

जोखिमपूर्ण क्षेत्रमा काम गरेबापत नर्सलाई दिइने प्रोत्साहन रकम पनि सारै न्यून छ । त्यो पनि निजी क्षेत्रको स्वास्थ्य संस्थामा लागू भएकै छैन । जोखिमपूर्ण क्षेत्रमा काम गरेबापत नर्सलाई मासिक तीन सय रुपैयाँ दिने गरिएको छ ।

एचआईभीका बिरामीहरु चोटपटक लागेर आउँछन्, काम गर्दै जाँदा आफ्नो शरीरमा पनि चोटपटक लाग्न सक्छ, रगत लाग्न सक्छ र रोग सर्न सक्छ । यसैगरी, एक्सरे गर्दा रेजको असर आउन सक्छ, सुत्केरी गराउँदा नर्सहरुको आँखामा रगत पर्न सक्छ । यस्ता जोखिमयुक्त काम गरेबापत महिनाभरको जम्मा तीनसय अतिरिक्त पैसाले आफूहरुलाई काममा प्रेरित गर्न नसकेको बताउँछन् नर्सहरु ।

‘रगत, दिसा, पिसाब र भमिटमा खेल्नुपर्ने पेसा हो, सम्मानभन्दा बढी समस्या छ,’ भ्लोनले भनिन् । मकवानपुर नर्सिङ संघमा २ सय ५० नर्स आबद्ध छन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख ३०, २०७६ ०१:५३