बालाजु सडक बिस्तारपीडितकाे माग : क्षतिपूर्ति–मुआब्जा चाहिँदैन, सानो टुक्रा भए पनि जग्गा नै चाहिन्छ

बालाजु सडक बिस्तारपीडितकाे माग : क्षतिपूर्ति–मुआब्जा चाहिँदैन, सानो टुक्रा भए पनि जग्गा नै चाहिन्छ

A+ A A-

सर्वोच्च अदालतअगाडि उभिएकी गोमा तामाङ निकै चिन्तित र थकित देखिन्थिन् । पाँच दिन भयो, उनी कहिले काठमाडौं महानगरपालिका घेर्न पुग्छिन्, कहिले माइतीघर त कहिले कानुनको ढोका ढकढकाउँदै न्यायालयमा ।

उनी बालाजु–बाइपास सडक बिस्तारमा घर गुमाएकी पीडित हुन् । घर गुमाउनुको पीडा त छँदै छ तर हिजोआज उनी घरका लागि भन्दा पनि आफ्नो पति सञ्जय तामाङको रिहाइका लागि दौडिन व्यस्त छिन् ।

घरमा ८० वर्षकी बुढी सासू छिन् । ‘मेरो छोरो खै भनेर आमाले सोध्न थालेको पाँच दिन भइसक्यो । मैले के भनेर जवाफ दिऊँ ?’, उनी भन्छिन्, ‘आफ्नै जमिन माग्न जाँदा तिम्रो छोराको हातमा हत्कडी लाग्यो भन्नु ?’

१२ फागुन बुधबार सडक बिस्तार संघर्ष समितिका अध्यक्ष सुमन सायमीसहित आठ जनालाई प्रहरी वृतले प्रकाउ गरेको थियो । प्रकाउ पर्नेमा गोमाका पति सञ्जय पनि थिए । उनलाई प्रहरीले थुनामा राखेको पाँच दिन भइसकेको छ । ‘थुनामा राख्नुपर्ने गरी उनले के कसुर गरे ?’, गोमा बारम्बार सरकारसँग प्रश्न गर्छिन्, ‘यो देशमा न्याय हराएकै हो ?’

सडक बिस्तारका कारण पीडित बनेकी गोमा ।

१ फागुन २०७२ । यो मिति सम्झिँदा अहिले पनि उनका आँखा रसाउँछन् । त्यस दिन बालाजु बाइपासमा रहेको उनको घरमा एकाएक डोजर चल्यो, घर भत्कियो । हेर्दाहेर्दै उनीहरूको बासस्थान लुटियो । घरमा डोजर चल्दा उनीहरू घरभित्रै थिए ।

‘एक वर्षकी छोरीलाई काखी च्याप्दै त्यो रात म साथीको घरमा बास बस्न गएँ’, उनी भन्छिन् । हाल उनीहरू मासिक १८ हजारमा काेठा भाडामा लिएर बस्दै आएका छन् ।

डोजर चलेको पनि सात वर्ष बितिसकेको छ । अहिलेसम्म न उनीहरूले मुआब्जा पाएका छन्, न क्षतिपूर्ति ।

‘अहिले महानगरपालिकाले हस्तक्षेप गरेर हाम्रो जग्गालाई आफ्नो जग्गा भनिरहेको छ’, जग्गाको कागजात हातमा देखाउँदै उनी भन्छिन्, ‘२०१८ सालमा मुद्दा जितेर हामीले घर बनाएका थियौँ, अहिले यो कसरी महानगरको जग्गा भयो ?'

२०७२ सालमा बालाजु बाइपासक्षेत्रमा सडक बिस्तारका क्रममा तामाङजस्तै ३९ परिवार घरविहीन भएका थिए । पहिलो चरणमा १९ घर, दोस्रो चरणमा २० घर भत्काइयो । त्यतिबेलादेखि नै पीडितहरू उपत्यका सडक बिस्तार पीडित संघर्ष समिति बनाएर सडक बिस्तारविरुद्ध संघर्ष गर्दै आएका थिए ।

सर्वोच्च अदालतले २०७३ सालमा छलफलबाट टुंगो नलागेसम्म निवेदकहरूको जग्गामा अनधिकृत कब्जा नगराउनू भन्ने अन्तरकालीन आदेश जारी गरेको थियो । अदालतले फैसला गरिनसक्दै बालाजु बाइपासमा सूचना केन्द्र बनाउने भन्दै यही १२ फागुनमा काम सुरु गरियो । कसको आदेशले काम सुरु गरेको भनेर प्रश्न गर्दा आठ जना अभियन्तालाई प्रहरीले पक्राउ गर्‍यो ।

‘महानगरले दुवैतिर सात–सात मिटर बाटो काट्ने भनेको थियो । तर, एकतर्फ नकाटी अर्कोतर्फ मात्रै बाटो बिस्तार गर्‍यो । हामी अन्यायमा पर्‍यौँ’, गोमा तामाङ भन्छिन् ।

उपत्यका विकास प्राधिकरणले बीच सडकबाट दुवैतर्फ ७ मिटर बाटो फराकिलो गर्ने भने पनि पश्चिमतर्फका घर मात्र भत्काएपछि आफूहरू अन्यायमा परेको भन्दै बालाजु बाइपासका घरधनीहरू आन्दोलनरत छन् ।

आइतबार उनीहरू काठमाडौं महानगर घेर्न गए । सोमबार माइतीघर मण्डलाअगाडि आएर धर्ना दिए । आदिवासीलाई सुकुम्बासी बनाउन पाइँदैन, गैरन्यायिक सडक बिस्तार बन्द गर, सुमन सायमीजस्ता अभियन्तालाई रिहा गरजस्ता नारा लेखिएका प्लेकार्ड बोकेर उनीहरूले धर्ना दिएका थिए ।

‘जनतालाई बस्नका लागि बास छैन, महानगर गाडी पार्किङ र सार्वजनिक शौचालय बनाउन बसोबास उठाउँछ’, गोमा गुनासो गर्छिन्, ‘पावर र पैसा नभएको मान्छेलाई सरकार र कानुनले पनि केही गर्दैन रहेछ ।’

उनीजस्तै २०७२ सालमा शोभा शाहीले पनि आफ्नो घर गुुमाइन् । १२ वैशाखकाे भूकम्पको कम्पन अझै मनबाट हटेको थिएन उनको । फेरि डोजरको नयाँ त्रासदीले सतायो । ‘घरमा डोजर चलेको दिनसम्म हामी अझै त्रिपालमा नै बास बस्दै थियौँ’ उनी भन्छिन्, ‘हामीले बाटोका लागि जग्गा नदिने भनेका छैनौँ । तर, बासस्थान नै त खोस्न मिल्दैन नि ।’

सुरुमा महानगरले ७-७ मिटर बाटोका लागि भत्काउनुपर्ने सूचना दिएको थियो । सो सूचनाअनुसार उनीहरूले घर भत्काएका थिए । ‘हामीले ७ मिटर छाड्यौँ, जग्गा छाडेबापत १ लाख ३० हजार रुपैयाँ क्षतिपूर्ति पनि दिएको थियो’, उनी सुनाउँछिन्, ‘फेरि पछि पूरै घर नै भत्कायो ।’

सर्वोच्च अदालतले फैसला नगरेसम्म त्यो जग्गामा केही गर्न नपाउने सूचना जारी गरेको थियो तर १२ फागुनमा जस्ताका पाताले बारेर सूचना विभाग बनाउने भनेपछि उनीहरू प्रहरीसँग सहयोग माग्न गए । प्रहरीले केही गर्दैनौँ भनेपछि अभियन्ता आफैँ गएर बाइपास क्षेत्र घेर्न पुगे ।

त्यसकै विरोध गर्दा उपत्यका सडक बिस्तार संघर्ष समितिका सदस्य रहेका शोभा शाहीका बुबा मीनबहादुर पक्राउ परे । शोभा शाही आफ्नो औषधि पसल बन्द गरेर बुबाको रिहाइको माग गर्दै हिँडेकी छन् । उनी अहिले बालाजुस्थित अर्को घरमा बस्दै आएकी छन् ।

पीडित शोभा शाही ।

उनको घर रहेको क्षेत्रवरपर लस्करै नेवार बस्ती छ । ‘हामीलाई क्षतिपूर्ति, मुआब्जा चाहिँदैन । जति बाँकी रहन्छ, त्यति सानो टुक्रामा भए पनि हाम्रो जग्गा नै चाहिन्छ’, उनी भन्छिन्, ‘त्यो हाम्रो नेवारी बस्ती थियो । हामीले चाडपर्व, जात्रा मनाउनुपर्छ । हामीलाई जसरी पनि त्यो जग्गा नै फिर्ता हुनुपर्छ ।’

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन १८, २०७७ १६:४२