फेवातालको नयाँ क्षेत्रफल ५ दशमलव ७२ वर्ग किमि, तोकियो चार किल्ला

A+ A A-

फेवातालको नयाँ क्षेत्रफल सार्वजनिक गरिएको छ । गण्डकी प्रदेश सरकारले आइतबार बिहान पत्रकार सम्मेलन गरेर केन्द्र सरकारले स्वीकृति दिएको नयाँ क्षेत्रफल र चार किल्ला सार्वजनिक गरेको हो ।

मुख्यमन्त्री पृथ्वीसुब्बा गुरुङका अनुसार पछिल्लो अध्ययनले फेवातालको क्षेत्रफल ५ दशमलव ७२६ वर्ग किलोमिटर (११ हजार २ सय ५५ रोपनी) रहेको देखाएको छ । नयाँ अध्ययनले २०६४ सालमा विश्वप्रकाश लामिछाने नेतृत्वको समितिले गरेको भन्दा फेवातालको क्षेत्रफल घटेको देखाएको छ ।

२०६९ सालमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईलाई बुझाइएको प्रतिवेदनमा फेवातालको क्षेत्रफल १२ हजार ८ सय ७४ रोपनी (६ दशमलव ५४ वर्ग किलोमिटर) रहेको उल्लेख थियो । त्यसपछि भूमि सुधार मन्त्रालय, पोखरा महानगरपालिका लगायतले फेवातालको क्षेत्रफल बढेको देखाएका थिए । सर्वोच्च अदालतले लामिछाने आयोगकै प्रतिवेदनमा केन्द्रित रहेर विभिन्न मुद्धामा फैसला गर्दै आएकाले त्यही अध्ययनलाई बढी प्राथमिकता दिइने गरिएको छ ।

जिल्ला विकास समितिका पूर्वसभापति पुण्यप्रसाद पौडेल संयोजकत्वमा पोखराका मेयर, डिभिजन वन कार्यालयका प्रमुख, राष्ट्रिय ताल संरक्षण समितिका प्रतिनिधि, जिल्ला मालपोत कार्यालयका प्रमुख, जिल्ला प्रशासन कार्यालय कास्कीका प्रतिनिधिलगायत सदस्य र नापी कार्यालय कास्कीका प्रमुख सदस्य सचिव रहने गरी गत कात्तिक पहिलो साता चार किल्ला निर्धारण, नक्सांकन तथा सीमांकन समिति गठन भएको थियो ।

समितिले तयार पारेको प्रतिवेदन गत माघ अन्तिममा प्रदेश सरकारलाई बुझाएको थियो । २ फागुनमा समिति संयोजक पौडेलले भूमि, व्यवस्था सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्री शिवमाया तुम्बाहाम्फे र सचिव टेकनारायण पाण्डेलाई बुझाएका थिए । सोही दिन मुख्यमन्त्री पृथ्वीसुब्बा गुरुङले प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई बुझाए ।

प्रतिवेदन बुझाएको १० दिनपछि सरकारले समितिले तोकेको क्षेत्रफल र चार किल्लालाई मान्यता दिएको हो । फेवातालको चार किल्ला पूर्वमा ड्यामसाइड, पश्चिममा मोरेबगर, उत्तरमा खपौंदी–चंखपुरबीचको दम्किलो र दक्षिणमा चिसाानी रानीवन कायम गरिएको छ । फेवातालको चार किल्ला र नक्सांकन गत ११ फागुनमा बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले स्वीकृत गरेको थियो ।

विभिन्न पाँच विषयमा केन्द्रित रहेर समितिले फेवातालको चार किल्ला निर्धारण र सीमांकन गरेको हो । फेवा बाँधको उचाइ, वर्षाको समयमा पानीले ओगट्ने क्षेत्रफल, तालबारे हालसम्म भएका अध्ययन प्रतिवेदनको विश्लेषण, ताल वरपरका जनप्रतिनिधि, स्थानीय, ज्येष्ठ नागरिकसँग अन्तरक्रिया, फेवातालमा मिसिन आउने खोलाहरूको अवस्थिति र आकार तथा दुर सम्वेदन तथा भू–भौतिक अध्ययनमार्फत समितिले पहिलो चरणको काम सकेको हो ।

अब दूषित जग्गा पहिचान

२०६४ सालको लामिछाने आयोग प्रतिवेदनले फेवातालको १६ सय ९२ रोपनी जग्गा व्यक्तिको नाममा रहेको देखाएको थियो । पहिलो चरणमा तीन महिनामा क्षेत्रफल र चार किल्ला निर्धारण गरेको समितिले दोस्रो चरणमा अब फेवातालमा व्यक्तिको नाममा भएको जग्गा अध्ययन गर्ने भएको छ ।

यसअघि बनाइएका सबै प्रतिवदेन अध्ययन गरेर तीन महिनाभित्र व्यक्तिको नाममा कति जग्गा छ भन्ने खोजिने समिति संयोजक पुण्ड पौडेलले बताए । ‘सरकारले स्वीकृत गरेको सीमाभित्र कति जग्गा व्यक्तिको नाममा छ भन्ने खोजी गर्छौं,’ उनले अघि भने, ‘ती जग्गा दर्ता ठीक छ कि छैन, पुर्ख्यौली कुरा र दर्ताका आधार हेरेर अबको तीन महिनाभित्र जग्गा पहिचान गर्छौं ।’

लामिछाने आयोगको प्रतिवेदनले सुझाएअनुसार खारेज हुनुपर्ने १६ सय ९२ रोपनी अझै व्यक्तिकै नाममा छ । तर, संयोजक पौडेल अब सरकार बाध्य भएर पनि आफूहरुको प्रतिवेदनअनुसार चल्ने दाबी गर्छन् । ‘यो काम हुन्छ, हुनपर्छ । अदालतको फैसला पनि हो । त्यसैले यो कार्यान्वयन गर्न यो सरकार बाध्य छ,’ उनले भने ।

हिउँदमा बनेको समितिले बर्खाको पानीले आगट्ने क्षेत्रफललाई आधार बनाएको छ । हिउँद र बर्खाको अवस्था अध्ययन पहिल्यैदेखि भएको र त्यसैको आधारमा अहिलेको प्रतिवेदन तयार भएको समिति सदस्य एवं पोखराका मेयर मानबहादुर जिसीले सुनाए । ‘महानगरले बर्खा र हिउँदमा तालको अवस्था के थियो भनेर नापी कार्यालयसँग सहकार्य गरेर रेकर्ड राखेका थियौं । स्थानीयलाई पनि कहाँसम्म पानी आउँथ्यो भनेर सोध्न सकिन्थ्यो,’ उनले भने, ‘त्यही हेरेर, जाँच गरेर ल्याइएको हो ।’

प्रकाशित मिति: आइतबार, फागुन १६, २०७७ ११:५५