भूकम्पअघिको ‘विदेशी गाउँ’

घान्द्रुकका घर र पृष्ठमूमिमा माछापुच्छ्रे हिमाल । तस्वीर : सचिन मल्ल ठकुरी

A+ A A-

लकडाउनअघिसम्म विदेशीहरू घान्द्रुक हुँदै अन्नपूर्ण आधार शिविर, घोरेपानी ओहोरदोहोर गरिरहन्थे । अहिले ट्रेकिङ रुट सुनसान प्रायः छ । कुनै बेला गुरुङमात्रै भेटिने कास्कीको घान्द्रुकमा आजकल बाहिरबाट आएका राई र तामाङ पनि भेटिन्छन् । जो रैथानेले जिम्मा छाडेका घरमा होटल चलाइरहेका छन् ।

पोखरा र आसपासका अरु गाउँ पर्यटनको बेमौसममा पाहुना बोलाउन हिँड्नुपर्छ । तर, घान्द्रुकलाई बेमौसम भन्ने नै छैन । अहिले विदेशी पर्यटक नआउँदा प्रभाव भने परेको छ । कोही घान्द्रुके गाउँ छोडेर बजार पसे, कोही विदेशतिर छन् ।

५३ वर्षीय विक्रम गुरुङ गाउँमै पाहुनालाई स्वागत गरिरहेको भेटिन्छन् । आठ वर्ष बेलायत र साढे ६ वर्ष कोरिया बसेका उनी आफ्नै गाउँ घान्द्रुक फर्किएको नौ वर्ष भयो । पोखरामा पनि घर छ, उनी ओहोरदोहोर गरिरहन्छन् । विक्रमले गाउँ छिरेर होटल सुरु गर्दा विदेशी मात्रै भेटिन्थे । ‘होटल सुरु गर्दा विदेशी मात्रै हुन्थे । अहिले नेपालीहरू धेरै हुन्छन् । सन् २०१५ बाट त नेपाली एकदम आउन थाले,’ विक्रमले शिलापत्रसँग भने ।

ड्रोनबाट कैद गरिएको घान्द्रुकको दृश्य । तस्वीर : सचिन मल्ल ठकुरी

सन् २०१२ मा गाउँ छिरेपछि उनले बेलायत र कोरिया फर्किन्छु भन्नेतिर सोच्नै छोडे । उता कमाएको धेरथोर पैसा गाउँमै लगानी गरे । ‘फुपूले होटल चलाइरा'थ्यो, एक-दुई वर्ष विचार गरौँ भनेर त्यही चलाइयो,’ उनले गुरुङ लवजमा थपे, ‘पैसा गाउँमै रहेछ, व्यवसाय गर्न गाउँमै ठीक रहेछ भन्ने भयो, त्यसपछि विदेश छोडेर गाउँमै बस्यो ।’

गाउँमा होटल चलाएर विदेश बसाइ त्यागेकोमा उनलाई पछुतो छैन । बरु गाउँमै अर्को होटल खोल्ने योजनामा छन् विक्रम । वैशाखमा होटलको भव्य उद्घाटन गर्ने उनको योजना छ । गाउँसम्म पुग्न सहज भएकाले पर्यटक बढ्छन् भन्नेमा उनी विश्वस्त छन् ।

घान्द्रुकका हरेकजसो घरका आँगनबाट देखिने अन्नपूर्ण र माछापुच्छ्रे हिमालमा पनि हरकोहीको आँखा ठोकिइहाल्छ । टाढाबाट हिमाल देखेकालाई कास्कीको घान्द्रुकबाट हरेक बिहान देखिने यही दृश्यले तान्छ । भूकम्पअघिसम्म ‘विदेशी गाउँ’ थियो घान्द्रुक । आजभोलि नेपाली पनि पुग्छन् ।

होटल र होमस्टेमा २०७२ सालअघि नेपालीलाई राख्न व्यवसायी मान्दैनथे । सडक नपुग्दा आन्तरिक पर्यटकको पाइला खासै पर्थेनन् । भूकम्पपछि विदेशी घटे, बाटो पुग्यो अनि आन्तरिक पर्यटक घान्द्रुक उक्लन थाले । यहाँको व्यवसायलाई भरथेग स्वदेशी पर्यटकले नै गरिरहेका छन् । तीन वर्षअघिसम्म घान्द्रुकमा सडक पुगेको थिएन । अहिले गाउँसम्मै गाडी पुग्छ । मोटर बाटोसँगै गाउँमा नेपाली पर्यटक बढेको होटल व्यवसायी विक्रमले बताए ।

‘नेपालीहरू हिँड्न अल्छी गर्छन् । बाटो आएपछि त अहिले दसैंतिहारका बेलामा १/२ हजार जना आउँछन्,’ उनले भने ।

घान्द्रुक अन्नपूर्ण आधार शिविर जानेहरूको ‘जंक्सन’ हो । घान्द्रुक हुँदै टाढापानी, देउराली, घोरेपानीसम्म पुग्न सकिन्छ । त्यसबाहेक छोम्रोङ, बाम्बु, दोभान, हिमालय देउराली हुँदै माछापुच्छ्रे र अन्नपूर्ण आधार शिविर पुगिन्छ ।

घान्द्रुकका घर, पृष्ठभूमिमा माछापुच्छ्रे र अन्नपूर्ण साउथ हिमाल । तस्वीर : सचिन मल्ल ठकुरी

एक रात घान्द्रुक बसेर बाटोमा बिछ्याइएका सिँढी उक्लिँदै घोरेपानी, माछापुच्छ्रे र अन्नपूर्ण आधार शिविर पुग्न सकिन्छ । आडैमा हिमाल र ढुंगाले छाएका घरहरू गाउँमाथिको डाँडाबाट हेर्दा झनै सुन्दर देखिन्छन् । अहिले गाउँमा कंक्रिटका घर पनि बन्न थालेका छन् । तर, तिनमा पनि पुरानै शैली उतार्न छाडिएको छैन । घान्द्रुक पर्यटन व्यवसायी समिति अध्यक्ष किसम गुरुङ विकाससँगै केही परिवर्तन हुनु स्वाभाविक भएकाले त्यसलाई सकारात्मक मान्नुपर्ने बताउँछन् ।

घान्द्रुकको विशेषता ढुंगाका छपनी छापिएको बाटोघाटो र ढुंगाकै छाना भएका घर पनि हुन् । तर, पछिल्लो समय ढलान घरहरू बन्न थालेका छन् । ‘पहिला सबै गाउँबाट बजार झर्ने अवस्था थियो तर अहिले गाउँ फर्किएका छन् । गाउँ फर्केर यहीँ केही गर्छु, होटल बनाउँछु भन्नेलाई हतोत्साही गर्न पनि भएन,’ घान्द्रुक पर्यटन व्यवसायी समिति अध्यक्ष किसम गुरुङले भने, ‘हेर्दा फरक त देखिन्छ तर गाउँलेहरू फर्किन थाले, यसलाई राम्रो मान्नुपर्छ ।’

किसमका अनुसार घान्द्रुकमा अहिले ६५ वटा होटल र होमस्टे छन् । कति घान्द्रुकेले गाउँको घरलाई होटल बनाएर कर्मचारी राखेका छन्, अनि आफू सहर झरेका छन् । गाउँ उक्लिने पनि नभएका होइनन् । विदेश छोडेर गाउँ उक्लिएका विक्रमजस्तै अर्का घान्द्रुके हुन्, कृष्ण गुरुङ । चार वर्षअघि उनले गाउँमै होटल खोलेका हुन् । कृष्णले गाउँमा चार करोड रुपैयाँ लगानी गरेर होटल चलाउन थालेका हुन् ।

११ वर्ष दक्षिण कोरिया बसेका कृष्ण आजकल ‘होटल वल्ड भिलेज इन’ मा भेटिन्छन् । ‘अहिले गाउँमा कंक्रिटका घर पनि बनेका छन्, मैले घान्द्रुकको संस्कृतिलाई जोगाउनुपर्छ भनेर होटलमा ढुंगा र काठ प्रयोग गरेको छु,’ कृष्णले भने ।

गाउँ आएका पाहुनालाई सांस्कृतिक मनोरञ्जन दिँदै स्थानीय । तस्वीर : सचिन मल्ल ठकुरी

घान्द्रुक पुग्नेहरू सायदै निराश भएर फर्किनुपर्छ । दुई हप्ता पहिला घान्द्रुक पुगेकी पत्रकार विनिता सुनार आफू पुगेका ठाउँमध्येको उत्कृष्ट गन्तव्यको रूपमा घान्द्रुकलाई परिभाषित गर्छिन् । ‘घान्द्रुकबारेमा सुनेकी थिएँ । आफैँ पुगेपछि अरुले भनेको भन्दा निकै राम्रो लाग्यो । शब्दमा बयान कसरी गरूँ ?,’ उनी भन्छिन्, ‘त्यहाँका घर र गल्ली झनै राम्रो । एउटा गल्ली छिरेपछि गाउँ घुम्न पाइने ।’

सुतेकै बेडबाट हिमाल हेर्न पाउँदा उनी दंग देखिइन् । होमस्टेमा गुरुङ पहिरन लगाएर फोटो खिच्ने व्यवस्था छ । पत्रकार सुनारले घान्द्रुक पुगेर गुरुङ पहिरनमा फोटो खिच्ने आफ्नो इच्छा पूरा भएको सुनाइन् ।

‘त्यहाँ एक जना आमाले गुरुङ ड्रेसको महत्व जोगाइराख्न बाहिरबाट जानेलाई त्यो लगाएर फोटो खिच्ने व्यवस्था गर्नुभएको रहेछ,’ उनले उत्साहित हुँदै थपिन्, ‘घान्द्रुक गएर गुरुङ ड्रेस लगाउने इच्छा थियो । त्यहाँ पुगेपछि त्यो ड्रेस लगाएर धित मरिन्जेल फोटो खिचें ।’ गुरुङ समुदायकै रीतिथिति र परम्परा बुझ्न पर्‍यो भने जानकारी दिने संग्रहालयमा पनि गाउँमै छ ।

कोरोनापछिको लकडाउनले बन्द भएको घान्द्रुक १ माघदेखि पर्यटकका लागि खुला भएको थियो । अहिले दैनिक डेढ सय जनाको हाराहारीमा पर्यटक गाउँ भित्रिएको घान्द्रुक पर्यटन व्यवसायी समिति अध्यक्ष किसम गुरुङले जानकारी दिए ।

कसरी पुग्ने, कति लाग्छ खर्च ?

घान्द्रुक पोखराबाट नजिकै रहेको रमणीय ठाउँमध्येको एक हो । एक-दुई दिन बिदा मनाउन चाहनेलाई घान्द्रुक उपयुक्त गन्तव्य बन्नसक्छ । निजी सवारी हुने तीन घन्टामा पोखराबाट घान्द्रुक पुग्न सक्छन् ।

निजी सवारी नहुनेका लागि पनि कुनै समस्या छैन । हरेक बिहान ७ बजे बागलुङ बसपार्कबाट बस छुट्छ । डेढ-दुई घन्टाको अन्तरमा दिउँसो तीन बजेसम्म बस पाइन्छ । बसबाहेक जीप भने हरिचोकबाट छुटिरहन्छ ।

बसको भाडा साढे ३ सय रुपैयाँ र जीपको साढे पाँच सय रुपैयाँ लाग्छ । १२ सय रुपैयाँमा कोठा, बेलुकीको खाना र ब्रेकफास्ट पाइन्छ । जाँदाआउँदाको खर्चसहित तीन हजार रुपैयाँमा घान्द्रुकमा एक दिन बिताउन सकिन्छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, फागुन २, २०७७ १४:०५