राजनीतिक शुद्धीकरणबिनै सम्भव हाेला त तेस्राे जनआन्दाेलन ?

A+ A A-

‘पहिले पनि प्रतिगमनविरुद्ध टुँडिखेलमा नागरिक आन्दोलनको घोषणा भएको थियो, म यसै मञ्चमार्फत आह्वान गर्दछु, काँडेतार हटाएर भए पनि त्यो ठाउँमा उभिएर नागरिकसभा गर्ने हक हामीलाई छ । त्यही सभामा बृहत् नागरिक आन्दोलनको घोषणापत्र हामी सार्वजनिक गर्दछौँ र, नयाँ जनआन्दोलनको उभार निम्त्याउँछौँ,’ २० माघमा नागरिकसभामा अभियन्ता नारायण वाग्लेले भनेका थिए ।

नेकपा प्रचण्ड-नेपाल समूहका अध्यक्षद्वय पुष्पकमल दाहाल र माधवकुमार नेपालले पनि प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको प्रतिगमन सच्याउन तेस्रो जनआन्दोलन जरुरी रहेको र फागुनकाे पहिलो साताबाट त्यसको सुरुवात हुने घोषणा बिहीबार गरेका छन् ।

प्रचण्ड-माधव समूहले प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई सत्ताबाट हटाउन तेस्रो जनआन्दोलन गर्ने चेतावनी दिएका छन् ।

आमहडतालमा बोल्दै अध्यक्ष प्रचण्डले संवैधानिक आयोगमा गरिएको बलजफ्ती नियुक्ति नसच्चिए र प्रतिनिधिसभा पुनर्स्थापना नभए फागुन पहिलो साताबाट तेस्रो जनआन्दोलनको सुरुवात गरिने चेतावनी दिए । ‘केपी ‌ओलीको प्रतिगमन नसच्चिए फागुनको पहिलो साताबाट राजनीतिक दल, नागरिक समाज र पेशाकर्मीहरूले संयुक्त रूपमा तेस्रो जनआन्दोलनको सुरुवात गर्नेछन् । त्यो आन्दोलनबाट ओलीको आयु समाप्त हुन्छ,’ उनले भने ।

अर्का अध्यक्ष नेपालले पनि ओली नसच्चिए तेस्रो जनआन्दोलन हुने बताए । ‘ओलीलाई संघीयतासँग सरोकार छैन । समानुपातिक प्रतिनिधित्वमा गम्भीर छैनन् । संवैधानिक आयोगको नियुक्ति नै गलत छ । यस्ता गलत काम सच्याउन हामी आमहडताल गर्न बाध्य भयौँ । अब निरंकुश र तानाशाही प्रवृत्ति धेरै सहने पक्षमा हामी छैनौँ । आन्दोलनले तेस्रो जनआन्दोलनको झल्को दिएको छ । हामी निरंकुश र तानशाही बन्दै गएका ओलीलाई जनआन्दोलनमार्फत नै सडकमा ल्याउनेछौँ,’ उनले भने ।

राजनीतिक दल र नागरिक समाजको अगुवाइ गरिरहेकाले तेस्रो जनआन्दोलनको उभारको घोषणा गरे पनि दोस्रो जनआन्दोलनको नेतृत्व गरेका नागरिक अगुवा र राजनीतिक विश्लेषकहरू भने राजनीतिक शुद्धीकरण नभएसम्म आन्दोलनले नागरिक समर्थन प्राप्त गर्न नसक्ने बताएका छन् ।

पाका नागरिक अगुवा देवेन्द्रराज पाण्डे जनआन्दोलनका कुरा गर्नेमा लक्ष्यबोध र गन्तव्यप्रतिको प्रष्ट दृष्टिकोण हुनुपर्ने बताउँछन् । राजनीतिक दलहरू नसुध्रिएकाले नागरिकमा वितृष्णा बढेकाले उनीहरूभित्रको शुद्धीकरण जरुरी रहेको उनको भनाइ छ ।

‘जनताका प्रतिनिधि सत्तारुढ र प्रमुख प्रतिपक्षी दल जनउत्तरदायी हुन सकेनन्, यसले नागरिकमा वितृष्णा बढाएको छ । आफ्नो सुदृढीकरण नगरेसम्म उनीहरूले घोषणा गरेको आन्दोलनले जनमसर्थन पाउन कठिन छ,' पाण्डेले भने, ‘नागरिकको समर्थन नभएसम्म जनआन्दोलन हुन सक्दैन । जनता र राष्ट्रको हितका लागि लक्ष्य प्रष्ट हुनुपर्छ ।’

राजनीतिक दलप्रति नागरिकको विश्वास गुमेकाले उनीहरूले जनतामाझ आत्मालोचना र सुदृढीकरणको सुरुवात नगरे प्रधानमन्त्री ओलीको प्रतिगमनविरुद्धको आन्दोलनमा नागरिक समर्थन नजुट्ने उनीहरूको भनाइ छ । प्रतिनिधिसभा पुनर्स्थापनाको एजेण्डामा मात्रै नागरिकको सहभागिता नहुने भएकाले जनहितका अन्य एजेण्डामा समेत राजनीतिक दलले ध्यान दिनुपर्ने उनीहरूको सुझाव छ ।

नागरिक अगुवा कृष्ण पहाडी पनि राजनीतिक दलले जनतासमक्ष आफ्ना गल्तीका प्रायश्चित नगरेसम्म उनीहरूको आन्दोलनले जनसमर्थन नपाउने बताउँछन् । जनसमर्थन प्राप्त नभएसम्म प्रतिगमनविरुद्धका कार्यक्रम अभियान मात्रै हुने उनको भनाइ छ ।

‘सुरुमा प्रतिगमनविरुद्धका अभियानको थालनी हुन्छ । त्यसमा नागरिक समाज र अन्य पेसाकर्मी मिसिएपछि त्यसले आन्दोलनको प्रारुप लिन्छ । त्यसपछि राजनीतिक धार त्यसमा मिसिएर जनताको स्वत:स्फूर्त सहभागिता भए मात्रै त्यसले जनआन्दोलनको आकार लिन्छ,’ पहाडीले भने ।

२० जिल्लामा भ्रमण गर्दा राजनीतिक दलप्रति नागरिकको चरम वितृष्णा रहेको र उनीहरू विकल्पको खोजीमा रहेको पाइएको उनले बताए । ‘राजनीतिक दलप्रति नागरिक पटक्कै खुसी छैनन् । दलभित्र शुद्धीकरणको प्रारुप नदेखिएसम्म उनीहरूले आफ्ना कमीकजोरीको आत्मालोचना नगरेसम्म जनताले समर्थन गर्ने छैनन्,’ पहाडीले भने ।

प्रतिनिधिसभा विघटनबारे सर्वोच्च अदालतको फैसला नआएसम्म त्यसविरुद्धका कार्यक्रमले बृहत् आकार ग्रहण नगर्ने पहाडीको भनाइ छ ।

राजनीतिक मुद्दामा मात्रै दलहरूले जनसमर्थन प्राप्त गर्ने स्थिति नरहेको विश्लेषकहरूको बुझाइ छ । पुरानो ढाँचाको सामाजिक र आर्थिक व्यवस्थालाई रुपान्तरण गर्ने खाका पेस नभएसम्म प्रतिनिधिसभा पुनर्स्थापनाको मुद्दामा मात्रै जनसमर्थन प्राप्त नहुने उनीहरूको भनाइ छ ।

राजनीतिक दलले आत्मसमीक्षा गर्दै आफूलाई रुपान्तरण गरे मात्रै उनीहरूलाई जनताले पत्याउने विश्लेषक श्याम श्रेष्ठ बताउँछन् । ‘दूधले पोलेको जिब्रोले मोही पनि फुकेर खान्छ भनेजस्तै छ नागरिकहरूको स्थिति । राजनीतिक दलले आफ्नो भुल सुधार गरेर नागरिकको विश्वास नलिएसम्म उनीहरूको एजेण्डामा जनसमर्थन जुट्न गाह्रो छ,’ श्रेष्ठले भने ।

यस्तै विश्लेषक सुरेन्द्र लाभ नागरिकको जीवनस्तर उकास्ने विश्वसनीय खाका र आधार तयार नभएसम्म तेस्रो जनआन्दोलन हुन नसक्ने बताउँछन् । ‘राजनीतिक एजेण्डा मात्रै आमजनताका लागि पर्याप्त हुँदैन । उनीहरूको आर्थिक, सामाजिक रुपान्तरणको खाका प्रस्तुत नहुँदासम्म र दलहरू नसुध्रिएसम्म आन्दोलनमा स्वत:स्फूर्त जनसमर्थन सम्भव छैन,’ उनले भने ।

राजनीतिक दलले एजेण्डा प्रष्ट पार्न नसकेकाले जनआन्दोलनका लागि समाज अझै पनि तयार भइनसकेको र दलप्रति वितृष्णा कायमै रहेकाले विकल्पको खोजीमा रहेको जानकारहरूको मत छ । ‘जनतामा चरम निराशा छ । उनीहरू विकल्पको खोजी गरिरहेका छन् । नेताहरूले आफ्नो रवैया नसुधारे यो व्यवस्थाप्रति नै ग्रहण लाग्ने खतरा बढेको छ,’ नागरिक अगुवा पहाडीले भने ।

प्रधानमन्त्री ओलीको प्रतिगमनविरुद्ध राजनीतिक दल, नागरिक समाज र पेसाकर्मीसँगको सहकार्यमा संयुक्त आन्दोलन सुरु गर्ने र त्यसबाट नै तेस्रो जनआन्दोलनको सुरुवात गर्ने नेकपा प्रचण्ड-माधव समूहको उद्घोष छ । त्यसअघि नेकपासहित त्यस अभियानमा आवद्ध हुने राजनीतिक दलहरूले जनतासमक्ष आत्मालोचना गर्दै सुदृढीकरणको सुरुवात गर्नुपर्ने जानकारहरूको सुझाव छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, माघ २२, २०७७ १८:१८