पाँच वर्षपछि दरबार हाईस्कुलमा बज्यो घण्टी !

A+ A A-

चिटिक्क सिङ्गारिएको चार तलाको ऐतिहासिक दरबार हाईस्कुल । राणाकालीन समयको झ–झल्को आउने । शान्त वातावरण । मूल ढोकाबाट छिर्नेबित्तिकै मन नै प्रफुल्लित हुने । सेतो रङमा नीलो अक्षरले कुँदिएकोे छ ‘दरबार हाईस्कुल’ ।

प्राङ्गणमा मौलाएको छ दुबो र फूलहरू । छेउमै रहेका खेल मैदान । मैदानमा खेलिरहेका कलिला बालबालिका । धेरैपछि साथीसँग भेट भएकोमा उनीहरू उत्साहित देखिन्थे ।

पाँच वर्षपछि आइतबार दरबार हाईस्कुलमा पहिलो घण्टी बज्यो । अघिसम्म खेलिरहेका बालबालिका आ–आफ्नो कक्षा कोठामा गए । कोही विद्यार्थीले मास्क लगाएका थिए भने कोहीले भाइजर । बालबालिका काेरोना भाइरसबारे सचेत रहेछन् भन्ने देखिन्थ्यो ।

हामीले पनि विद्यार्थीको कक्षा कोठालाई नियाल्यौँ । आहा ! कति रमाइलो सफा कोठा । मन नै लोभ्याउने । भवनभित्र पुस्तकालय, प्रयोगशाला, योगाभ्यास कक्ष, आयुर्वेदिक प्रयोगशाला, चमेनागृह, बैठक कक्ष । अनि लहरै छन् विद्यार्थी पढ्ने ४२ वटा कक्षाकोठा ।

विद्यालय गत फागुनदेखि नै खुल्नुुपर्ने हो । २०७२ सलाको भूकम्पले पूर्ण रूपमा क्षति भएपछि चीनको सहयोगमा फागुनमा नै स्कुलकाे पुनःनिर्माणको काम सकिएको थियो ।

तर, कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) को महामारीका कारण विद्यालय खुल्न सकेन । कोरोना भाइरसको जोखिम कम भएपछि महानगरपालिकाले अघिल्लो साता विद्यालय खोल्न सकिने जनाएपछि आइतबारदेखि दरबार हाईस्कुलको ढोका खुलेको हो ।

यद्यपि, भूकम्पपछि पनि पठनपाठन भने रोकिएको थिएन । प्रदर्शनी मार्गस्थित वाल्मीकि विद्यापीठनजिकैको परिसरमा अस्थायी टहरा बनाएर पठनपाठन सञ्चालन गरिएको थियो ।

लामो समयपछि आफ्नै भवनमा विद्यार्थी, शिक्षक/शिक्षकाले औपचारिक रूपमा पठनपाठन सुरु गर्न पाएकोमा खुसी साटिरहेका थिए । ‘कोभिड महामारीको समयमा अनलाइनबाट कक्षा चलाएका थियौँ’, प्रधानाध्यापक अखिलेश आजादले भने, ‘अहिले आफ्नै भवनमा विद्यार्थीलाई पढाउन पाउँदा खुसी भएका छौँ ।’

कोरोना केही मत्थर भए पनि काठमाडौं उपत्यका उच्च जोखिममा रहेको विज्ञहरूले बताउँदै आएका छन् । त्यसैले विद्यालय प्रशासनले कोरोना भाइरसबाट विद्यार्थीलाई जोगाउन स्वास्थ्यको मापदण्डलाई अनिवार्य बनाएको छ ।

‘स्वास्थ्यको मापदण्ड पालना गरेर विद्यालय खोलेका हौँ’, विद्यालयका प्रधानाध्यापक अखिलेशले भने, ‘कक्षाकोठा र बेन्चको समस्या छैन । एक विद्यार्थी एक बेन्च पुग्ने अवस्था छ । अनिवार्य मास्क र स्यानिटाइजरको व्यवस्था गरेका छौँ ।’

विद्यालयको प्राङ्गणमा थिए चाहना खत्री, सञ्जु तामाङ, दीपक राई, गीता खत्री र ममता अधिकारी । उनीहरू क्रमशः ६ देखि १० कक्षासम्म पढ्ने विद्यार्थी हुन् । भौतिक रूपमा विद्यालयमै आएर पढ्न पाएकोमा खुसी देखिन्थे ।

बालबालिकामा कोरोनाको मनोेवैज्ञानिक असर नदेखिएको प्रधानाध्यापक अखिलेशले बताए । ‘बालबालिकामा डर र त्रास देखिएको छैन’, उनले भने, ‘विद्यालयमा आएर पढ्न पाउँदा विद्यार्थी खुसी छन् । अभिभावक पनि उत्साहित हुनुभएको छ ।’

चीनको सहयोगमा पुनःनिर्माण

चीन सरकारको ८९ करोडको सहयोगमा विद्यालय पुनः निर्माण गरिएको सहायक प्रधानाध्यापक अकवर चौलागाईँले बताए । ऐतिहासिक दरबार हाईस्कुलभित्र अहिले भानु माध्यमिक विद्यालय र संस्कृत माध्यमिक विद्यालय छ । उक्त विद्यालयमा कक्षा १२ सम्म पठनपाठन हुन्छ ।

६ कक्षाबाट मात्र संस्कृत पढ्न पाइन्छ । संस्कृत माध्यमिक विद्यालयमा ३ सय विद्यार्थी अध्ययनरत छन् भने भानु माद्यामिक विद्यालयमा ३ सय १२ जना विद्यार्थी छन् । संस्कृत विद्यालयमा १८ जना शिक्षक/शिक्षिका र भानु माध्यमिक विद्यालयमा १६ जना छन् ।

पछिल्ला वर्षहरूमा दरबार हाईस्कुलमा पढ्ने विद्यार्थीको संख्या बढ्दै गएको छ । ‘अघिल्लो वर्षको तुलनामा यो वर्ष ५० प्रतिशतले विद्यार्थीको संख्या बढेको छ । अघिल्लो वर्ष १ सय ५० जना मात्र विद्यार्थी भिए । यो वर्ष विद्यार्थीको चाप बढेको छ’, उनले भने ।

जङ्गबहादुर राणा बेलायत भ्रमणबाट फर्केपछि वि. सं १९१० मा दरबारियाका छोराछोरीलाई मात्र पढाउन दरबार हाईस्कुल स्थापना गरिएको थियो । वि.सं १९५७ मा देवशमशेर प्रधानमन्त्री भएपछि दरबार स्कुलमा सर्वसाधारण जनताले पढ्न पाउने व्यवस्था गरिएको हो ।