‘सरकारले राजनीतिक र पदीय दुरुपयोग रोक्न नसक्दा भ्रष्टाचार मौलायो’ (अन्तर्वार्ता)

‘सरकारले राजनीतिक र पदीय दुरुपयोग रोक्न नसक्दा भ्रष्टाचार मौलायो’ (अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेसनलले भ्रष्टाचार अवधारणा सूचकांक सार्वजनिक गर्दै नेपालमा भ्रष्टाचार झन् मौलाएको तथ्य सार्वजनिक गरेको छ । १ सय ८० वटा देशमा गरिएको सर्वेक्षणमा नेपाल १ सय १३औँ स्थानमा झरेको छ । गत वर्ष नेपाल १ सय १७औँ स्थानमा थियो । १०० अंकमा गरिने मूल्यांकनमा नेपालले ३३ अंक पाएको छ । यसको अर्थ के हो ? नेपालमा के कारणले भ्रष्टाचार मौलाएको रहेछ र यसलाई रोक्न नेपालले के-के कुरामा ध्यान पुर्‍याउनुपर्ला ? यिनै विषयमा ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेसनल नेपालकी अध्यक्ष पद्मिनी प्रधानाङ्गसँग शिलापत्र संवाददाता शिशिर ढकालले गरेको कुराकानी :

ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेसनलको भ्रष्टाचार अवधारणा सूचकांक सार्वजनिक भएको छ । नेपालको अवस्था के छ ?
ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेसनलले सार्वजनिक गरेको भ्रष्टाचार अवधारणा सूचकांकमा नेपालको स्थान १ सय १३औँ स्थानमा छ । गत वर्ष नेपाल १ सय १७औँ स्थानमा थियो । यसको मूल्यांकन १०० अंकमा हुन्छ नेपालले गत वर्ष ३४ अंक पाएको थियो यस पटक ३३ अंक पाएको छ । एक अंक घट्दैमा केही फरक भने पर्दैन । जब ४ अंक घट्छ, तब मात्रै भ्रष्टाचार बढी मौलाएको भन्ने अवस्था आउँछ ।

१०० अंकको मापनमा नेपालको अंक ३३ मात्रै हुनुले चाहिँ भ्रष्टाचारको कस्तो अवस्थालाई जनाउँछ ?

१ सय ८० वटा मुलुकमा गरिएको सर्वेक्षणमा ४३ अंकलाई औसत मानिन्छ । नेपालको अवस्था औसतभन्दा कम छ । यसले नेपाल भ्रष्टाचारले ग्रस्त छ भन्ने जनाउँछ ।

ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेसनल नेपालको सर्वेक्षणलाई सरकारले पूर्वाग्रहीपूर्ण भनेको थियो, यो सर्वेक्षण कत्तिको वैज्ञानिक र वस्तुपरक छ ?

हामीले पहिले गरेको सर्वेक्षण भनेको नेपाली जनताको मत लिएर गरिएको सर्वेक्षण थियो । त्यसैले त्यसको प्रतिवेदनमा सरकारले असन्तुष्टि जनायो र सरकारको संस्थाप्रति गलत बुझाइसमेत रहेको देखियो । यो सर्वेक्षण भनेका छवटा अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाले सार्वजनिक, आर्थिक, न्यायिक तथा राजनीतिक संस्थाको अध्ययन गरी सार्वजनिक भएको प्रतिवेदन हो ।

यसमा विश्व बैंक, वर्ल्ड इकोनोमिक फोरम, ग्लोबल इनसाइट, बर्टेल्सम्यान फाउन्डेसन, वर्ल्ड जस्टिस प्रोजेक्ट र भीडीईएम संलग्न छन् । उनीहरूले सार्वजनिक संस्था, न्यायिक निकाय, राजनीतिक संस्थाको मिहिन रूपले अध्ययन गरी विश्लेषण गरेका छन् । त्यसैले यो प्रतिवेदनमा शंका मान्नुपर्ने कारण नै छैन । यो प्रतिवेदन यथार्थपरक र वैज्ञानिक छ ।

नेपालमा भ्रष्टाचार मौलाउनुको कारण के रहेछ । यो अध्ययनले के भन्छ ?

विश्व बैंकको अध्ययनले सार्वजनिक संस्थानको सूचनामा नागरिकको पहुँच नपुगेको र सार्वजनिक संस्थानका पदाधिकारीमाथि निगरानी कम भएको भन्दै गत वर्षको अवस्थामा र हालमा कुनै सुधार नभएको देखाएको छ । यता वर्ल्ड इकोनोमिक फोरमले आयात र निर्यातको अवस्था कर छली, सार्वजनिक खरिदमा भएको भ्रष्टाचारको अध्ययन गरेको थियो । यसमा पनि नेपालको अवस्था सुधार नभएको देखियो ।

यस्तै, वर्ल्ड जस्टिस प्रोजेक्टले अध्ययन गर्दा सार्वजनिक संस्थान, न्यायालय र संसदमा रहेका व्यक्तिले निजी स्वार्थका लागि पदीय दुरुपयोग बढाएको देखाएको छ । मुख्यत: सार्वजनिक पद धारण गरेका व्यक्तिमाथि निगरानी नहुँदा र उनीहरूले निजी स्वार्थका लागि पदीय दुरुपयोग बढाउँदा नेपालमा भ्रष्टाचार मौलाइरहेको ती संस्थाको अध्ययनले देखाएको छ ।

भ्रष्टाचारको सूचकांकमा सुधार ल्याउन नेपालले के-के काम गर्नुपर्ने देखिएको छ ?

विश्व बैंकको प्रतिवेदनलाई आधार मान्ने हो भने सरकारले सार्वजनिक सूचनामा नागरिकको पहुँच बढाउनुपर्नेछ भने सार्वजनिक पदधारण गरेका व्यक्तिमाथि निगरानी बढाउनुपर्नेछ । यस्तै, कर भुक्तानी तथा ठेक्कापट्टामा हुने अनियमिततालाई रोक्नुपर्‍यो ।

सार्वजिनक पद दुरुपयोग गरेका व्यक्तिमाथि कारबाहीको स्थिति कम रहेको औँल्याइएको छ । यसलाई सुधार गर्नुपर्ने देखिन्छ भने संसद, न्यायालय, सरकारमा रहेका व्यक्तिले निजी स्वार्थका लागि गर्दै आएको पदीय दुरुपयोगलाई रोक्नुपर्ने अवस्था छ । राजनीतिक संरक्षणमा हुने भ्रष्टाचारलाई समेत अन्त्य गर्नुपर्ने अवस्था छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, माघ १५, २०७७ १४:२६