जथाभावी एसिड राख्‍नाले बालकको ज्‍यान गयाे, कारबाही राेक्‍न प्रहरी र गाउँपालिका अध्‍यक्षकाे मिलेमताे

जथाभावी एसिड राख्‍नाले बालकको ज्‍यान गयाे, कारबाही राेक्‍न प्रहरी र गाउँपालिका अध्‍यक्षकाे मिलेमताे

A+ A A-

दुई वर्षीय बालक सम्प्रद तिमिल्सनाको शव अस्पतालमा छ । आफन्तहरू कीर्तिपुर प्रहरी चौकीको आँगनमा छटपटाइरहेका छन् । बच्चाको मृत्यु भएको शोकमाथि उपचार खर्च तिर्न नसकेको चिन्ता थपिएको छ । शोकमाथि थपिएको छ ‘उजुरी गर्ने कि नगर्ने’ भन्ने डरमिश्रित अन्योल ।

‘उजुरी गराैँ एउटै गाउँमा बस्नुपर्छ, नगराैँ बच्चा मरिसक्यो,’ सम्प्रदका मामा दिपेश दाहाल थाप्लो समाउँछन् ।

एसिडको जलनका कारण सम्प्रदको ज्यान गयो ।

१७ मंसिरमा सम्प्रदकी आमा सरिता दाहाल घरधन्दा सकेर छोरालाई हजुरआमासंँग छाडेर बारीमा घाँस काट्न गएकी थिइन् । हजुरआमा घरभित्र काममा व्यस्त रहेको समयमा अचानक सम्प्रद चिच्याएको आवाज सुनेपछि हजुरआमा दौडिँदै सिँढीछेउको कोठामा आइन् । निथ्रुक्कै भिजेको नाति चिच्याउँदै छटपटाइरहेको देखेपछि उनले छिमेकी गुहारिन् ।

गाउँभरि हल्ला भयो, ‘सम्प्रद एसिडमा जल्यो ।’ आमा सरिता बारीमै घाँस छाडेर आइन् । पीडाले छटपटाइरहेको छोरालाई काखमा लिन तम्सिएकी सरितालाई गाउँलेहरूले ‘तँलाई पनि एसिडले पोल्छ,’ भन्दै रोके । हतारहतार एम्बुलेन्स बोलाएर छोरालाई लिएर सरिता १७ पुसकाे अपराह्न्न ३ बजे कीर्तिपुरस्थित ‘बर्न’ अस्पताल पुगिन् ।

डाक्टरहरूले बच्चाको शरीरको २५ प्रतिशत भाग एसिडले पोलेको जानकारी गराए । उपचारका लागि खर्चसमेत बोकेर नआएकी सरिताले दाई दिपेश दाहालसँग गुहार मागिन् । छरछिमेक र आफन्तसँग हारगुहार गरेर सरिताले उपचार खर्च जुटाइन् ।

सरिताका श्रीमान् वैदेशिक रोजगारीमा छन् । उनको घरमा बेथानचोक गाउँपालिका- २ का सदस्यसमेत रहेका नवराज केसीले दूध संकलन केन्द्र सञ्चालन गरेका छन् । ‘भाडाबाट दुई/चार पैसा आउँछ भनेर बहिनीले भाडामा दिएकी थिइन,’ दिपेश सुनाउँछन् ।

दूधमा हुने चिल्लो पदार्थ मापनका लागि एसिड आवश्यक पर्छ । बालबालिकाले भेट्ने गरी बोतलमा राखिएको एसिड पोखिएर सम्प्रद घाइते भए । १२ असोजमा राष्ट्रपतिद्वारा जारी ‘तेजाब तथा अन्य घातक रासायनिक पदार्थ नियमनका सम्बन्धमा व्यवस्था गर्न बनेको अध्यादेश– २०७७’ अनुसार एसिड भण्डारण, खरिद, बिक्री तथा उत्पादनको सम्पूर्ण प्रयोजन खुलाएर मात्र अनुमति लिनुपर्छ ।

‘तेजाब वा अन्य घातक रासायनिक पदार्थको उत्पादन, भण्डारण वा प्रयोग गर्दा बालबालिका वा मानसिक रूपमा अस्वस्थ्य व्यक्तिको पहुँचमा नहुने गरी गरी सुरक्षित रूपमा गर्नुपर्ने,’ अध्यादेशमा उल्लेख छ ।

तर, वडा सदस्य केसीले भने अध्यादेशका कुनै पनि सर्त पालना नगरेका कारण बालकको ज्यान गएको देखिन्छ । एसिड राखिएको भाँडा बजारमा उपलब्ध हुने अन्य कुनै पनि भाँडा वा बोतलको आकारप्रकारसँग मिल्ने नहुनुपर्ने व्यवस्था कानुनमा छ । ‘त्यहाँ भने बियरको बोतलमा एसिड राखिएको थियो,’ दिपेश भन्छन् ।

घटनापछि उपचार खर्च दिनु त कता हो कता उल्टै घटना लुकाउन गाउँपालिका अध्यक्ष प्रेमबहादुर तिमल्सिना र प्रहरीले सरितालाई धम्क्याए । उजुरी बुझाउन गएका आफन्तलाई पनि प्रहरीले फर्काइदियो । दिपेश सुनाउँछन, ‘ढुंगखर्क (घटना भएको स्थानको प्रहरी चौकी) प्रहरीले यो केस गाउँपालिकाकालाई हस्तान्तरण गरिसक्यौँ, उतै जानुहोस् भन्यो ।’

गाउँपालिका अध्यक्ष तिमिल्सिनाको नेतृत्व र ढुंगखर्कका सहायक प्रहरी निरीक्षक हिकबहादुर कटुवालको रोहबरमा उजुरी गर्न गएका आफन्त र परिवारजनलाई धम्क्याएर उपचारमा लागेको आधा खर्च तिर्ने कागजमा हस्ताक्षर गर्न लगाइयो । प्रहरीकै मिलेमतोमा सहमति गर्न बाध्य पारिएपछि पीडित परिवार झनै डराए ।

पीडित परिवारका एक सदस्यका अनुसार आफूहरूलाई गाउँपालिकाका अध्यक्षकै दबाबमा त्यस्तो सहमति गराउन बाध्य पारियो । ‘हामीलाई सहमति गर्नेबारे केही जानकारी थिएन । ‘गाउँपालिकाका अध्यक्षले जे भन्यो, त्यही हुन्छ भन्दै अध्यक्षले आफ्नो घरमा बोलाए,’ पीडित परिवारका सदस्य भन्छन्, ‘बोलाउँदा एक–दुई जना मात्रै हुन्छन् भनेका थिए । तर, त्यहाँ त १०–१५ जना मान्छे राखेर सहमति गर्नु पर्‍यो भनेपछि डराएर सहमति गरेका हौँ ।’ भोलिका दिनमा गाउँ नै चाहिने भन्दै अध्यक्षले कानुनी उपचारमा जानबाट रोकेको उनले सुनाए ।

अचम्मको कुरा के भने एसिडले जलेको घटनालाई दुर्घटना भनेर सहमति गरिएको छ । एसिड कानुनबाट उन्मुक्ति पाउने चलाखी गर्दै उक्त सहमतिपत्रमा ‘एसिड’ शब्द उल्लेखसमेत गरिएको छैन । मिलापत्र गराएको स्वीकार गर्दै गाउँपालिकाका अध्यक्ष तिमल्सिनाले भने, ‘हामीले पीडित परिवारलाई दबाब दिएको भन्ने होइन । घटना भवितव्य भएका कारण गाउँमै मिल्दा राम्रो हुने भन्दै सहमतिपत्र बनाएका हौँ ।’

गाउँपालिका अध्यक्षले उपचारमा रहेका आफन्तलाई अस्पतालबाट झिकाएर सहमति गराए । ‘हामी भान्जाको उपचारमा थियौँ । अध्यक्षले फोन गरेर यता आउनुहोस भने,’ दिपेश सुनाउँछन, ‘बिरामी छाडेर आउन सक्दैनौँ भन्दा उनले गाउँपालिका अध्यक्षले बोलाउँदा पनि नआउने भन्दै धम्की दिए ।’

बालकको उपचार खर्च पनि सबैले मिलेर नै दिएको उनले बताए । तर, पीडित परिवारले भने बालकको उपचारका क्रममा सहमतिअनुसार खर्चसमेत नदिएको गुनासो गरेका छन् । ‘उपचार खर्च तिर्न नसकेकै कारण अस्पतालले शव दिएको छैन,’ दिपेश सुनाउँछन, ‘उपचार खर्च दिएको भए त अस्पतालले शव दिइहाल्थ्यो नि ।’

काभ्रे प्रहरी प्रमुख एसपी रवि पौडेलका अनुसार एसिडले जलेको जस्तो गम्भीर घटनामा मिलापत्र वा सहमति गराउन नमिल्ने बताउँछन् । ‘पीडित परिवारले एसिडले जलेको घटनालाई ज्यान मुद्दा भनेर उजुरी ल्याएका थिए । उजुरीमा एसिड उल्लेख गरेर ल्याउनुहोस् भनेका थियौँ । तर, खै किन हो पीडित परिवारले पछि उजुरी नै ल्याउनु भएन । प्रहरीले सहमति गराएको भए संलग्न प्रहरीलाई कारबाही हुन्छ,’ एसपी पौडेलले भने ।

एसिडकै कारण बालकको मृत्यु भइसकेपछि स्वाभाविक रूपमा कानुन आकर्षित हुने उनकाे भनाइ छ ।उपचारका लागि आईसीयूमा राखिएको सम्प्रदको ३५ दिनपछि बुधबार राति मृत्यु भएपछि आफन्तले फेरि प्रहरीमा उजुरी गर्ने प्रयास गरे । तर, गाउँपालिकाका अध्यक्ष तिमिल्सिनाले उजुरी गर्नबाट रोके ।

आफन्तलाई उजुरी गर्नबाट रोक्न भन्दै तिमिल्सिना दलबल बोकेर कीर्तिपुर आइपुगे । कीर्तिपुर आइपुगेका उनले प्रहरी वृत्तको आँगनमै घुमाउरो पारामा धम्क्याउँदै भने, ‘कानुनी कुरो एउटा हुन्छ, व्यावहारिक कुरा अर्को हुन्छ । बाँकी रहेको उपचार खर्च तिरौँ, लास लैजाऊँ । जे हुनु भइसक्यो ।’

उपचार खर्च तिर्ने सहमतिपत्रका मस्यौदाकारसमेत रहेका तिमिल्सिना ‘गाउँघरको कुरा गाउँघरमै मिलाउनुपर्छ’ भन्दै आफन्तलाई फकाउने प्रयासमा लागेका छन् । जथाभावी एसिड राख्ने दूध संकलन केन्द्रका संचालक केसी फोन बन्द गरेर सम्पर्कविहीन भएका छन् ।

उजुरीका लागि कीर्तिपुर पुगेका आफन्तजनलाई कीर्तिपुर प्रहरी वृत्तले घटना बेथानचोकमा भएको भन्दै जाहेरीका लागि उतै पठाएको छ । अहिले आफन्तजन शव अस्पतालमै छाडेर उजुरीका लागि इलाका प्रहरी कार्यालय बनोपा गएका छन् ।

‘उपचार खर्च पनि दिएनन्, उजुरी हाल्न पनि दिँदैनन्,’ आफन्त भन्छन, ‘हाम्रो बच्चा मरिसक्दा पनि उजुरी हाल्यो भने गाउँमै बस्न नदिउँलाजस्तो गर्छन् ।’

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस २३, २०७७ १८:४३