डिजिटल नेपाल निर्माणमा सन् २०२० : अरु काबु, ईकमर्समा जादु

A+ A A-

गेग्राेरियन वर्ष २०२० मा नेपाल मात्र हाेइन, विश्वका थुप्रै देशलाई काेराेनाले बेस्मारी सतायाे । कतिपय देश अझै हायलकायल नै छन् ।

प्राय सबै देशका सबै क्षेत्र यस वर्ष अचाक्ली घाटामा भासिए । यद्यपि, केही क्षेत्रका लागि सन् २०२० ले अवसरहरू सिर्जना गरिदियाे । जस्ताे कि, डिजिटल युग निर्माणकाे अभियानमा २०२० महत्त्वपूर्ण साबित भएकाे छ ।

नेपालमा काेराेना प्रसार राेक्न ४ महिना लकडाउन गरियाे । त्यसपछि पटक-पटक निषेधाज्ञा भयाे । निषेधाज्ञा हटाइ पनि काेराेना सर्ने डरले बाहिर निस्कन नपरे हुन्थ्याे भन्नेहरूका लागि अनलाइन विजनेसहरू सारथि बने । यस अवधिमा पाँच सयभन्दा बढी अनलाइन विजनेस सुरु भए ।

किनमेलमा भाैतिक उपस्थिति अनिवार्य ठान्नेहरूले पनि यस वर्ष अनलाइन सपिङकाे सदुपयाेग गरे । मानिसहरूकाे यही बाध्यता डिजिटल कम्पनीका लागि लाभदायक बन्याे । कतिपय मानिस त सकेसम्म डिजिटल प्लेटफर्म र सुविधाहरूकै प्रयाेग गर्न बानी परेका छन् ।

त्यसाे त किनमेलतिर मात्र हाेइन, शिक्षामा पनि भर्चूअल प्रणालीको विकास भएको मान्न सकिन्छ । अपवादबाहेक अध्ययन र अध्यापन भाैतिक उपस्थितिबिनै पनि सम्भव हुन्छ भन्ने सन्देश सन् २०२० ले छाडेर गएकाे छ ।

वित्तीय क्षेत्रका लागि पनि सन् २०२० ले केही राम्रा माैका सुम्पियाे । चेक कारोबारलाई न्यूनीकरण गर्ने राष्ट्र बैंककाे याेजनाले यस वर्ष फड्काे नै मार्‍याे । गत वर्षभन्दा मोबाइल बैंकिङमार्फत हुने काराेबार दाेब्बरले बढेर मासिक ७६ लाख ४३ हजारको हाराहारीमा पुगेको छ । यस्तै एटीएम प्रयाेगकर्ताकाे संख्या अघिल्लाे वर्षको भन्दा दुई गुणा बढेर ६० लाख पुगेकाे छ ।

स्टार्टअपहरूलाई २०२० ले नयाँ अवसरहरू दियाे । खासगरी अनलाइन कारोबारीले राम्राे कमाए । कोभिडकालमा मात्रै ५ सयभन्दा बढी इविजनेस सुरु गरिए भने पुराना विजनेसले पनि फस्टाउने मौका पाए ।

यसअघिका वर्षमा अनलाइन विजनेसले एक महिनाकाे कारोबार रकम एक करोड पुर्‍याउनु ठूलै तिकडमकाे कुरा थियाे । तर, यस वर्ष सामाजिक दूरीकाे नियम र सामान खरिद गर्न बजार निस्कन नसक्ने अवस्थाका कारण अनलाइन किनमेल ह्वात्तै बढ्याे । जसले गर्दा इविजनेसकाे काराेबार मासिक ७ देखि ८ अर्ब रूपैयाँसम्म पुग्यो । राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको तथ्यांकमा नोभेम्बर महिनामा मात्रै ईकमर्सको कारोबार मासिक ८ अर्ब रूपैयाँ भएको उल्लेख छ ।

सन् २०२० ईकमर्स क्षेत्रका लागि सुखद् रहेको ग्यापु अनलाइन सपिङका संचालक ज्ञानेन्द्र खड्का बताउँछन् । उनका अनुसार २०२० नेपालमा ईकमर्सले जरा गाडेकाे वर्षका रूपमा रह्याे ।

सस्तो डिलका संचालक अमुन थापा पनि लामो समयदेखि नेपालमा व्यावसायिक वातावरण तय गर्न संघर्षरत ईकमर्स क्षेत्रलाई २०२० ले सास दिएकाे बताउँछन् । भन्छन्, ‘हाम्रा लागि कोरोनाकाल जादुजस्तै भयो। ईकमर्सको प्रयोग न्यून रहेको मुलुकमा प्रत्येक व्यक्तिले ईकमर्स खोज्न थाले । अनलाइनबाट किनमेल गर्न थाले । कोभिडले अन्य क्षेत्र थलिँदा ईकमर्सले भने छलाङ नै मारेको छ ।’

शाखारहित बैंकिङको प्रयोग पनि यस वर्ष बढ्याे । कनेक्ट आइपीएस, इसेवा, खल्ती, फोनपेलगायतका पेमेन्ट एपहरू पनि फस्टाए । यस वर्ष ल्यापटप तथा मोवाइल बिक्री वितरण पनि अन्य वर्षको तुलनामा २० प्रतिशतले बढेको छ । कर्मचारीहरू 'वर्क फ्रम होम' तथा विद्यार्थी अनलाइन क्लासमा रहेकाले इन्टरनेट खपत पनि ५० प्रतिशतले बढ्यो ।

अर्थविद् डा. चन्द्रमणि अधिकारी देशमा ठूलाठूला उद्योगधन्दा तथा व्यवसायहरू चौपट हुने स्थितिमा पुगेकाे, समग्र अर्थतन्त्र नै धरासायी बनेकाे भए पनि नेपालमा नयाँ व्यावसायिक वातावरण भने तयार भएको बताउँछन् । भन्छन्, ‘व्यवसाय गर्ने तौरतरिका बदलिएको छ । नयाँ व्यवसायले ठाउँ पाउँदा युवाहरू नयाँ योजना लिएर धमाधम व्यावसायिक क्षेत्रमा हाेमिएका छन् । यसले भोलिका दिनमा प्रतिस्पर्धात्मक व्यावसायिक वातावरण बनाउन प्रमुख भूमिका निर्वाह गर्छ ।’

प्रकाशित मिति: शनिबार, पुस १८, २०७७ ११:३२