सडकमा पुगेका बालबालिकालाई घरभन्दा बालगृह प्यारो

A+ A A-

गेटभित्र दायाँतर्फ कामचलाउ फुटसल बनाइएको छ । त्यहाँ बिहान सुनसान हुन्छ, पारिलो घामसँगै बालकहरू बेलुकासम्मै खेलिरहेका भेटिन्छन् । फलामे गोलपोस्ट र ग्राउन्ड मार्क नभएको त्यही कामचलाउ फुटसलमा कहिले क्रिकेट, कहिले फुटबल खेल्छन् उनीहरू ।

यो दृश्य घरभित्रको नभई बालगृहको हो । आफ्नोमा संरक्षित बालकहरू फुटबल खेल्न रुचाउने भएकाले बालगृहले फुटसल बनाइदिएको हो । पोखरा महानगरपालिका-१५, नयाँगाउँस्थित यो बालगृहमा आकस्मिक पुनर्स्थापना र सामाजिकीकरण केन्द्रमा १७ बालक संरक्षित छन् । बालहितकारी संस्था सडक बालबालिकाको उद्धार, संरक्षण र व्यवस्थापनका लागि सरकारसँग सम्झौता गर्ने देशभरका आठमध्येको एउटा संस्था हो ।

यहाँ संरक्षित सबै बालकका आ–आफ्नै कथा छन् । कसैको बुबा, कसैको आमा अनि कसैको परिवारैै छैन । तिनैमध्ये एक हुन्, १२ वर्षे सुबोध थापा (परिवर्तित नाम) । बुबालाई त उनले देखेकै छैनन् । आमा छिन्, तर भए/नभएको अर्थै छैन ।

छ वर्षको हुँदा आमाले लेकसाइडको एउटा सटरअगाडि पिँढीमा छोडेदेखि उनी संस्थाकै संरक्षणमा छन् । ‘पाँच वर्षपहिला लेकसाइडको सटर पिँडीमा भेटिएपछि हाम्रो संरक्षणमा आए । बोल्नै जान्दैनथे । अहिले त टाठो भएका छन्,’ बालगृह संयोजक निमा गुरुङले भनिन् ।

सुबोधकी आमा खोज्न संस्थाका कर्मचारी पोखराभरी घुमे । पछि उनी सिर्जनाचोक सडकमा भेटिइन् । आफ्नै अवस्था ठीक नभएपछि छोरालाई सडकमै छोडेको उनले बताइन् । सुबाेध भने पाँच वर्षअघिको त्यो घटना सम्झँदैनन् ।

उनी अहिले बालगृहबाट १० मिनेट परको सहारा आधारभूत विद्यालयमा कक्षा ३ मा पढ्छन् । विद्यालय खुले पनि उनी गएका छैनन् । बालगृहमा बस्ने सबैलाई कोभिडको डरले त्यहीँ पढाइएको छ । सुबोधलाई आफ्नो गाउँ कहाँ हो भन्ने पनि थाहा छैन । न बुबा छन्, न जन्मदर्ता ।

संस्थाले उनको बुबा खोज्न धेरै प्रयास गर्‍यो । तर, आमाको अवस्था पनि ठीक नभएकाले उनले सही विवरण बताउन सकिनन् । ‘उसको बुबा पत्ता लगाउन खोज्यौँ । आमाको अवस्था पनि ठीक छैन,’ गुरुङले भनिन्, ‘कहिले स्याङ्जा, कहिले यहीँ पोखराकै विजयपुर, कहिले लमजुङमा छ भन्छिन् तर भेटिएन ।’

सुबाेधकी आमाले बेगनास तालपारि डेढ वर्षअघि दोस्रो बिहे गरिन् । आमाले विवाह गरेपछि उनको हेरविचार गर्नेहरू जन्मदर्ता बन्नेमा आशावादी थिए । आमाको नागरिकता भएन, दोस्रो बुबालाई समाजको डर भयो । ‘गाउँमा बसेपछि तेरो छोरा होइन भन्ने भए । अनि जन्मदर्ता बन्न पाएन,’ निमाले सुनाइन् ।

सुबोधको चञ्चले स्वभाव छ । खेल्दाखेल्दै लडेर दुई पटक निधारमा टाँका लागिसक्यो । परिवारमा पुनर्स्थापना कार्यक्रमअन्तर्गत सुबाेधलाई चैतमा आमासित पठाइयो । उनी तीन दिनमै भागेर बालगृहमै आइपुगे । ‘यहाँ साथी छन् । त्यहाँ (गाउँमा) कोही छैन । बस्न मन लाग्दैन,’ सुबाेधले भाग्नुको कारण खोले । छोरा बस्ने ठाउँ चिनेपछि सुबाेधकी आमा बेलाबखत आइरहन्थिन् । तर, आफू सडकमै बस्ने भएकाले उनले छोरा लैजाने आँट गरिनन् ।

पाँच वर्षपछि उनी यो दसैँमा लामो समय आमासँग बसे । ३५ दिन बसेर मंसिरकाे दोस्रो हप्ता बालगृहमा फर्किए । एक हप्ता क्वारेन्टाइनमा बसेपछि कोरोना परीक्षण गर्दा १५ मंसिरमा उनलाई कोरोना पुष्टि भयो । एक हप्तापछि परीक्षण गर्दा नेगेटिभ आयो । बालगृहभन्दा बाहिर कतै नगएकाले अब भने उनी कोरोना नलाग्नेमा ढुक्क छन् ।

बालगृहमै दिन कटाइरहेका छन्, सौरभ (परिवर्तित नाम) पनि । गाउँमा अंकलको घर बस्ने उनी तीन वर्षपहिले पोखराको सडकमा आए । गाउँमा बस्दा उनी सुन बनाउन सिक्थे । १४ वर्षमा एक्लै पोखरा आएका उनको संगत चुरोट र गम खानेहरूसँग भयो । आमा पोखरामै भए पनि खासै वास्ता नगर्दा उनी बिग्रिन थाले ।

सौरभ सधैँ फेवातालमा माछा मार्न पुग्थे । ‘त्यहाँबाट आएको पैसाले चुरोट खान्थेँ । अरुले गम खान्थे । मैलेचाहिँ खाइनँ है,’ उनले हाँस्दै भने । १६ वर्षे उनी पोखराकै राम आधारभूत विद्यालयको कक्षा ७ मा पढ्छन् ।

सौरभकी आमा पोखराकै एउटा फेन्सी पसलमा काम गर्छिन् । लकडाउनमा उनको जागिर गुम्यो । पछि फेरि साहुले बोलाए । घरको अवस्था कमजोर र कुलतमा फसेकाले सौरभ बालगृहमा बस्छन् । बुबाले संसार छोडेको तीन वर्ष बितिसक्यो । साथीसँग झगडा हुँदा बुबाको मृत्यु भएको उनी बताउँछन् । ‘बुबा दमौलीमा काम गर्नुहुन्थ्यो । साथीले इँटाले हान्दा बित्नुभयो,’ सौरभले भने ।

बुबाको मृत्युको खबर सुनेपछि उनी पाल्पाबाट पोखरा आए । अंकलले काखी च्यापेर राति पोखरा ल्याएको पनि उनको मानसपटलमा ताजै छ । ‘अंकलले गाडी मगाउनुभयो । गाउँबाट राति हिँडेको बिहान पोखरा आइम्,’ उनले सम्झिए ।

गाउँमा काजकिरिया सकियो । केही समय उतै बसे । खासै राम्रो व्यवहार भएन । अनि पोखरा हानिए । ‘स्कुल जाने भनेर हिँडे । झोला र किताब जंगलमा फालेर पोखरा आएँ,’ सौरभले थपे । त्यो बेला भाडा ४ सय रुपैयाँ लाग्थ्यो । तर, उनले भाग्नका लागि २ सय मात्र जम्मा गरेका थिए । त्यसैबाट उनी पोखरा आइपुगे ।

विद्यालय खुल्दाताका उनी दिनभर साथीसँगै बजार डुल्थे । बेलुकी बालगृह फर्किन्थे । लकडाउनमै उनी तीन जना साथीसँग भागेर बेगनासताल पुगे । कसैले बाटोमा राखेको साइकल लिएर भागेका थिए । प्रहरीले समात्यो र बालगृहमा ल्याएर छाडिदियो ।

उनको बालगृहबाट भाग्ने बानी अझै सुध्रिएको छैन । बुबाले संसार छोडेपछि सडकमा पुगेका उनको दैनिकी अहिले बालगृहको रुटिनमा चलिरहेको छ । भविष्यको लक्ष्यबारे प्रश्न गर्दा सौरभ एकछिन रोकिए । केही बेर सोचेपछि सौरभ बोले, ‘के बनिन्छ कुन्नि ।’

पोहोर दसैँमा सौरभ घर गएका थिए । तर, कहाँ अडिनु । दुई दिनपछि भागेर बालगृहमै फर्किए । यो दसैँमा भने मज्जाले घर बसे उनी । तिहार मानेर ७ मंसिरमा बालगृह आए ।

अहिले सौरभ चार पर्खालभित्रैको दुनियाँमा रमाइरहेका छन् । घरभन्दा पनि उनलाई बालगृह र त्यहाँको परिवार प्यारो लाग्छ । ‘अहँ, अहिल्यै नजाने । घरभन्दा यहीँ ठीक छ,’ उनले भने ।

संस्थाकी संयोजक गुरुङ घरको वातावरण बालमैत्री नहुँदा धेरै बालबालिका घर जान नचाहने गरेको सुनाउँछिन् । कतिको परिवार नै भेटिन्न र भेटिनेहरू पनि बच्चालाई आफूसँग राख्न चाहँदैनन् । ‘यहाँ एक खालको वातावरण हुन्छ । सबै सुविधा हुन्छ,’ दुई दशकको अनुभव सुनाउँदै उनी भन्छिन्, ‘घरमा त्यो क्षमता हुँदैन । अनि कति बच्चा भागेर यहीँ आउँछन् ।’

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस १६, २०७७ ०७:०३