अर्थतन्त्र : सक्कलबमोजिमको नक्कल

A+ A A-

सक्कलबमाेजिमको नक्कल ठीक छ । अरुको काम, शैली, हाउभाउ, चालढाल, अकाल र सकाल अनुसरण गर्नेलाई नक्कले वा नक्कली भनिन्छ । हामी सक्कली हुने नाममा सधैँ नक्कली वा नक्कले बन्दै छाैँ । यता नक्कलीलाई भगाएर झिल्केले लान्छ, उता नक्कलेलाई गाल पर्छ । कहिलेकाहीँ त प्रश्नको पहाड थुप्रिन्छ । हाेइन, हामी नक्कली हाैँ कि सक्कली ? जवाफ आए मरिजाम ।

एकताका सबै नेपाली कांग्रेस, सबै कांग्रेस नेपाली भए । त्यसअघि नेपालमा कि पञ्च थिए, कि नेपाली । नेपालको हावापानी र माटोसुहाँउदो गरी कहिले नेकपा, कहिले एमाले त कहिले माओवादी, कहिले मधेसी जनअधिकार फोरम भएका भयै छाैँ । हाेइन, हामी साँच्चिक्कै सक्कली कि नक्कली !

झिटीगुन्टा आयो बगालका बगाल, अबगालबाट बच्न त्यसकै पछि लाग्याैँ । त्यसपछि गार्मेन्ट आयो । नेपालीले गार्मेन्ट भन्याैँ । त्यसपछि सबै नेपालीले ठसठसी कन्याैँ । केही वर्ष डलर र स्टर्लिङ गन्याैँ । काम औ व्यापार नीति सक्कली या नक्कलीको फेरोमा पर्‍याैँ । को भन्दा को कम ? सबै हुरुरु त्यतै लाग्याैँ । कथा उही । ब्यथा उही । गार्मेन्ट थालेको समय पनि उही । नजिकैको बङ्गलादेशको गार्मेन्टले संसार ढाकिसक्यो । बङ्गला देश डलर र पाउण्ड गनेको गन्यै । नेपाली आफैँलाई सराप्छन् मनमनै । नेपालले गार्मेन्ट पनि उत्पादन गर्थ्यो र ! कसले उत्तर दिने । कुरा मात्र ठूला गर्ने हामी सक्कली कि नक्कली । कसले ठम्याउने, कसले सम्याउने ?

पश्मिनाले दिल्लीको मिना बजार होइन, सीमा तरेर डलर र पाउण्ड पाउने भएपछि बेतोडले कुद्याैँ, त्यसकै पछि । फलैँचामा गलैँचा राख्न नपाएर के भो र ! गुन्द्री त छँदै छ नि भन्ठान्याैँ । धोती न टोपी भयाैँ । सातु सामल बाँधेर अलिअलि धन र उद्यमशीलता भएका सबै गलैँचाका पछि बेपत्तैसँग दौडियाैँ । आफ्नै घरको फलैँचामा गलैँचा राख्नै नपाई धोती खुस्क्यो, टोपी पनि झर्‍याे । कसलाई के मतलब ? आखिर हामी सक्कलबमाेजिमको नक्कल ठीक हो भनेर ल्याप्चे र हस्ताक्षर गर्ने त पर्‍याैँ नि । त्यसका छेउमा मिति लेखेको कसरी बिर्सनु !

'स्कुल र सुन उस्तैउस्तै हो नानु' को जमाना आयो । अलिअलि सुको हुने र धेरथोर पढेलेखेका मानिस सबै लागे मूल भेडाका पछाडि सबै भेडाहरू गुरुरु कुदेझैँ भीरमा हाम फाल्न । केही क्षमता, धेरै झुट र खुराफात जानेकाहरू टिके, साताैँ पुस्तालाई पुग्ने गरी कमाए । शिक्षालाई हीरा ज्वहरात बेच्ने व्यापारीझैँ लागेका र लागिरहेकाहरूले टोरन्टो, न्युयोर्क, सिड्नी, मेलबर्न, बोस्टन, लसएञ्जल्स, देहरादुन, नैनीताल, भर्जिनियाँ, सानफ्रान्स्सिस्को, लण्डन र डल्लासमा कैयन् घर र अपार्टमेन्टहरू जोडे । स्वदेशको आर्जनलाई विदेशिनबाट रोक्न नसक्नेहरूले विदेशी लगानी भित्र्याउने उडन्ते गफ दिइरहे । स्कुल चलाउनु सुन खानी भेटाउनुबराबर हो भनेर लैबरीमा कुदेकाहरू लाटाले पापा हेरेझैँ भए । केही शिक्षा औ दीक्षा दिन कस्सिएका गौप्राणीहरू भीक्षा माग्नुपर्ने भए ।

हुरुरु-गुरुरु सधैँ चल्छ नेपालमा । विकसित देशले प्रयोगमा ल्याएर असीम सफलता प्राप्त गरेको कुरा केहीले सुने, केहीले गुने, केहीले त्यसै गर्ने बाटो चुने । अब आयो सहकारी । सहकारीमा लाग्ने सबैको भकारी भरिनुपर्ने हो तर त्यसका लाउकेहरूले आफ्नो भकारी भरे । हुँदाहुँदा अन्तरसंस्था सापटीको नाममा सस्तो ब्याजमा धेरै पैसा भएको सहकारीबाट सापट लिए । सम्बन्धित सहकारीमा पैसै नपुर्‍याई बीचमै गायब पारे । सोझा सिधा जनताको पैसाले जग्गा व्यापार गरे । हिजोसम्म बिहान बेलुकी चामलको भात खान गाह्राे पर्नेहरू बिहानबेलुकै मार्सीको भात खाने भए ।

त्यो नक्कली सहकारीकर्मी लोकाचार नराखी सबैतिर बोलिटोपल्छ, 'सहकारीले सबैलाई बनाएको छ ।’ त्यो नक्कली सहकारीकर्मीलाई सक्कलीले कहिल्यै भन्न सक्दैन, 'जापानको सहकारीले संसारमै नाम कमाएको छ र त्यसमा लाग्ने सबैले गरी खाएको तिमीहरूको जस्तो चोर बुद्धिले होइन ।’

सोझासिधा जनताको पैसा सहकारीबाट प्रयोग गरे । जग्गा किने-बेचे । मनग्गे जोडे । सहकारी सदस्य बनाइएका आफन्तलाई बाटातिरै छोडे । कतिलाई त घरको न घाटको पारे । अब नक्कली सहकारीकर्मी बैंकतिर सरे । सक्कली सधैँझैँ मरे । केही नयाँ बैंकको कथा खोजौँ । धेरैको ब्यथा र गाथा सोधाैँ । सबै मिल्छन् । सक्कली बोल्नै सक्दैन, नक्कली आफ्नो भेद कहिल्यै खोल्दैन । कैयाैँ सहकारीले धेरैलाई धोती न टोपी बनाए । सक्कली होइन, नक्कली सधैँ मालामाल । सक्कली युगौँदेखि हलाल । दलाल र नक्कलीबाट सक्कलीको जारी छ, ‘निरन्तर हलाल ।’

हल्लैहल्लाको देशमा । नेपाली लागे अर्कै खेतमा । सुकुटी भइसकेकाहरू ढुकुटीको पछि लागे । घरबाट चमेनागृह छिरे । पहिले कसैले कसैलाई चिन्दै नचिनेका ढुकुटीमा छिरे । ढुकुटीको नाफा चमेना गृहलाई तिरे । आमाको लाम्टा चुसेर नहुने ठाउँमा बाउको घुँडा चुसेर के हुन्थ्यो र ? देशभरि एक डेढ लाख मान्छेको बिल्लीबाठ भयो । करिब ३० जना ढुकुटी खेल्नेहरूलाई आत्महत्या जीवन फल्ने अन्तिम उपाय भयो । हल्लाको हावामा कावा खाएर हजारौँ हजार नेपाली बुट्टिटाट । धेरै घरको होइन, घाटको भए । कसले देख्ने ? कसले खोज्ने ? किन खोज्ने ? सक्कली काम गरेर के फाइदा, नक्कली कामकै नशा लागेपछि ।

सधैँ कमालै कमाल । यस्तो कमाल नेपालमा कहाँ पो छैन । राजनीतिक दलहरू पनि उस्तै । थोरै सक्कली हावी, धेरै नक्कलीको दाबी । नेपालीले नेपालीलाई लग्यो भीरको बाटो अक्करे भीरमा छाडेर । नक्कलीले सक्कलीलाई सधैँ अलपत्र पारेर । सक्कलीले छोडेर गैहाली, नक्कलीको फन्दामा परेर भन्न पनि नमिल्ने । खोइ के खोइ के । नक्कली हो कि सक्कली हो ।

लौ भनौँ हामी केही नेपाली नक्कली कि नेपाली समाज नै नक्कली । सक्कली बोल्दैनन्, नक्कली मै हुँ सक्कली भनेर दाबी गरिरहन्छन् । उफ ! परे न फसाद ? कसरी भन्नु- को नक्कली, को सक्कली ? धेरैले भन्दै आ'छन्- समाजै ढोँगी अनि नक्कली, कहाँ हुन्छ त सक्कली ?

प्रकाशित मिति: बुधबार, पुस १, २०७७ ०८:१२