सार्वजनिक सवारीमा यात्रु काेचाकाेच, सरकार अझै जोरबिजोरमा

A+ A A-

कोरोना संक्रमणको जोखिम रहेको भन्दै सरकारले लामो समयदेखि सार्वजनिक यातायात सञ्चालनमा जोरबिजोर प्रणाली नै यथावत् राखेको छ । तिहारपछि धमाधम क्याम्पसदेखि संघसंस्थाहरू खुल्न थालेपछि सार्वजनिक यातायातमा यात्रुको चाप बढ्न थालेको छ ।

संघसंस्थाहरू सबै पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा आइसक्दासमेत सार्वजनिक सवारीसाधन खुला रूपमा सञ्चालनमा आउन नसक्दा यात्रुको चाप बढ्दै गएको हो । कोरोना संक्रमण भन्दै सार्वजनिक यातायातलाई अझै खुला रूपमा सञ्चालनका लागि सरकारले अनुमति दिएको छैन । यसले गर्दा ५० प्रतिशत सार्वजनिक यातायात मात्रै सडकमा गुडिरहेका छन् । यात्रुु पुरानै शैलीमा बढ्दै जाँदा सार्वजनिक सवारी सञ्चालनमा सरकारले कुनै कदम नचाल्दा यात्रुको चाप बढेसँगै संक्रमणको खतरा थप चुलिएको हो ।

यसभन्दा अगाडि यातायात व्यवसायीहरूले मापदण्ड पूर्ण पालना गरेर मात्रै सार्वजनिक यातायात सञ्चालन गर्ने बताएका थिए । तर, पछिल्लो समय यात्रुको संख्या बढ्दै जाँदा सरकारी मापदण्ड पालना गर्न यातायात व्यवसायीले सकेका छैनन् ।

त्यसो त संघसंस्था सञ्चालनमा आएसँगै बिहान बेलुका कार्यालय समयमा बस नापाएर सडकमै घण्टौँ कुरेर बस्ने यात्रुको संख्या पनि बढ्दै गएको छ ।

बानेश्वरकी सीता कोइराला कलंकीमा रहेको अफिस दिनहुँ धाउने गर्छिन् । काेरोना सर्छ भनेर सुरुका दिनमा पठाओबाट जाने गरे पनि दिनहुँ महँगो शुल्क तिर्न नसकेपछि च्यापिएरै भए पनि सार्वजनिक यातायात प्रयोग गर्न बाध्य छिन् ।

उनी भन्छिन्, ‘अफिस खुल्यो, नगएर पनि हुँदैन । गयो गाडी नै पाइँदैन । १ दुई घण्टा गाडी कुरेपछि बल्ल आउँछ, त्यो पनि प्याक । कसरी जाने, मान्छेले भरिएकाे त्यस्ताे गाडीमा । कोरोना सर्ने डर मनभरी लिएर पनि कहिलेकाँही त जान्छु । कहिले भने २ घण्टा भए पनि हिँडेरै घर आइपुग्छु ।’

अहिले सीताजस्तै धेरै यात्रु संक्रमणको डर र जागिरबाट निकालिने डरको दोसाँधमा छन् । सरकारले जोरबिजोर प्रणालीमा मात्र गाडी सञ्चालन गर्न भनेपछि गाडीको संख्या घट्दा यात्रुहरू मारमा परेका हुन् ।

सरकारको अपरिपक्व नीति, मारमा यात्रु

कोरोना संक्रमण भीडभाडमा बढ्ने भए पनि सरकारको अपरिपक्व नीतिका कारण सार्वजनिक यातायातमा यात्रा गर्ने यात्रुहरू मारमा परेका छन् । सामाजिक दूरी कायम गर्नुको साटो सडकमा गाडी घटाएर जबर्जस्ती सर्वसाधारणलाई पेलिएर हिँड्नुपर्ने अवस्था सिर्जना हुँदा पनि सरकार भने संक्रमण रोक्ने भन्दै जोरबिजोर प्रणालीमै रुमल्लिएको देखिन्छ ।

गाडीको सिट क्षमताका आधारमा आधा मात्रै यात्रु बोक्न पाउने व्यवस्था गरे पनि विद्यालयदेखि सम्पूर्ण संघसस्था खुला गर्दा सडकमा यात्रुको चाप बढ्न थालेको छ । यसले गर्दा यातायात व्यवसायीहरूले पनि सरकारी मापदण्ड पालना गरेको पाइँदैन ।

त्यसो त सवारी व्यवस्थापनका लागि खटिएका ट्राफिक प्रहरीहरू पनि सरकारी मापदण्डभन्दा पनि जोरबिजोर मात्रै हेर्ने गरेका छन् । जोरबिजोर हेरेर कोचाकोच बसेका यात्रुलाई नजरअन्दाज गर्दा सर्वसाधारणको कोरोना हब बन्दै छ सार्वजनिक सवारीसाधन ।

यात्रुको चाप बढ्यो, गाडीको संख्या बढेन

नेपाल यातायात व्यवसायी राष्ट्रिय महासंघका अनुसार देशैभरि करिब १० लाखको संख्यामा सार्वजनिक सवारीसाधन सञ्चालनमा थिए । जसमा अहिले ५० प्रतिशतलाई मात्र सञ्चालन अनुमति दिइएको छ ।

महासंघका अनुसार देशैभरि ४ देखि ५ लाखको हाराहारीमा सार्वजनिक सवारी सञ्चालन भइरहेका छन् । १० लाख सवारी सञ्चालन हुँदासमेत यात्रुको चाप धान्न हम्मेहम्मे हुने गरेको व्यवसायीलाई आधा सवारीबाट सम्पूर्ण यात्रु बोक्नुपर्ने बाध्यता छ ।

महासंघका सचिव सरोज सिटौलाले कार्यालय समयमा यात्रुको चाप धान्नै नसक्ने गरी बढेको बताए । उनले भने, ‘कार्यालय समयमा सामान्य दिनमै यात्रुको चाप धान्नै नसक्ने गरी हुन्थ्यो । अब संघसंस्थादेखि बजार पूर्ण रूपमा खुलिसकेको छ । यात्रुको चाप दिन प्रतिदिन बढ्दै जाँदा आधा सवारीले शतप्रतिशत यात्रु बोक्नुपर्ने बाध्यता छ ।’

सचिव सिटौलाले सरकारले स्वास्थ्य मापदण्ड अनिवार्य रूपमा पालना गर्न व्यवसायीलाई निर्देशन दिए पनि वातावरण बनाउन भने चुकेको बताए । उनले भने, 'यदि आधा गाडीमा सबै यात्रु बोकाउनु नै थियो भने सरकारले किन जोरबिजोर प्रणाली लागू गरेको ? गाडी थोरै चलाएर यात्रु ठेलमठेल गराएर गाडीमा राख्दैमा कोरोना नसर्ने हो र ?’

त्यसो त यातायात व्यवसायीहरूले लामो समयदेखि यात्रुको चाप थेग्न नसकेको भन्दै सबै सवारीसाधन सञ्चालनमा ल्याउन पटकपटक विभागदेखि मन्त्रालयसम्म पत्र काटिसकेका छन् । तर, यसप्रति सरकारको ध्यान जान सकेको छैन । जसले गर्दा सर्वसाधरण जोखिम मोलेरै भए पनि सडकमा गाडी कुर्न नै २ घण्टा पर्खिनुका साथै झुण्डिएर यात्रा गर्न बाध्य छन् ।

यता अखिल यातायात मजदुर संघका अध्यक्ष रामचन्द्र कार्की पनि सरकारले यातायात सञ्चालनलाई व्यवस्थित गर्न नसक्दा यातायात मजदुर संक्रमणको उच्च जोखिममा परेको बताए । उनले सरकारी स्वाथ्य मापदण्डअनुसार यातायात सञ्चालन गर्नका लागि मजदुरलाई भने पनि यात्रुको चाप बढ्दा मजदुर मारमा परेको बताए ।

उनले भने, ‘सरकारको खोइ बुद्धि ? बरु सबै यातायात चलाउ तर आधा मात्रै यात्रु राख भनेको भए पो कोरोना संक्रमण कम हुन्थ्यो । काेराेना राेकथाम गर्न भन्दै सवारीसाधन कम चलाऊ भन्ने, अनि सबै संघसंस्था खुलाउने, बजार संघसंस्था खुलेपछि बजारमा सर्वसाधारणको संख्या बढे पनि आधा गाडीमै खाँदीखाँदी यात्रु राखेर गाडी चलिरहँदा वास्ता नगर्ने ? यसरी कसरी स्वास्थ्य सुरक्षा हुन्छ ? यो कस्तो नीति हो सरकारको ?’

चिकित्सक भन्छन् : सार्वजनिक यात्रुमा भीड संक्रमणको प्रमुख जड

शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल टेकुका प्रवक्ता डा. अनुप बाँस्तोलाले सार्वजनिक यातायातमा भीड बढ्दा संक्रमण भयावह स्थितितर्फ बढ्ने बताउँछन् ।

उनले भने, ‘अहिले सार्वजनिक यातायातमा भीड बढेको सुनिएको छ । सर्वसाधारणसँग प्रत्यक्ष सम्पर्क हुने र सानो स्थानमा धेरै मानिस बस्ने हुनाले संक्रमण सामान्य भन्दा तेब्बरले बढ्न सक्छ ।’

उनले थपे, 'विदेशतिर सबै सार्वजनिक यातायात सञ्चालन गरेर आधा यात्रु राख्नुपर्ने प्रावधान छ । संक्रमणलाई जसरी पनि सामाजिक दूरी कायम गरेर परास्त गर्न सकिन्छ तर हाम्रोमा गाडी घटार यात्रु बढाएर संक्रमण घट्छ भन्ने देखियो, यो गलत हो ।’

विभाग र जिप्रका दुवै अलमलमा

यातायात व्यवस्था विभाग जोरबिजोर प्रणाली सञ्चालनमा आफूहरूको कुनै हात नभएको बताउँदै आएको छ । महानिर्देशक ई.गोगन हमालले जोरबिजोर सञ्चालन अनुमति स्थानीय तहको अधिकारभित्र रहेको बताए ।

उनले भने, ‘सार्वजनिक सवारीसाधन सञ्चालनको अनुमति गृह मन्त्रालयअन्तर्गत रहेकाे जिल्ला प्रशासन कार्यालयलाई दिइएको छ । उहाँहरूले गर्ने हुँदा यस विषयमा हामीलाई थाहा हुँदैन ।’

त्यसो त जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाडौंले पनि यस विषयमा अझै केही सोचिनसकेको बताएको छ । जिप्रका काठमाडाैंका सूचना अधिकारी जीवनकुमार दाहाल सरकारको निर्णय मात्रै पालना गर्ने हुँदा जोरबिजोर प्राणाली खारेज गर्ने निर्णय पनि सरकारले नै गर्ने बताए । उनले काेराेना संक्रमणको अवस्था बढ्न सक्ने भन्दै सरकारले तत्काल खोल्ने निर्णय नगरेकाे बताए ।

उनले भने, ‘धेरै थरीका कुरा आइरहेका छन् । छलफल पनि चलिरहेको छ । तर, तत्काल नै खोल्ने भन्ने कुरा आएको छैन । हामीले विभाग र मन्त्रालयको निर्देशन मान्ने हो । त्यहाँबाट निर्देशन नआउञ्जेल यात्रु बढे पनि जोरबिजोर प्रणाली यथावत् नै रहन्छ ।’

प्रकाशित मिति: सोमबार, मंसिर २२, २०७७ १६:०७