१७औं शताब्दीकाे त्यो विद्रोह, जसले विश्वलाई सिकायो पाठ

A+ A A-

आज मे १ अर्थात ३० औं अन्तर्राष्ट्रिय मजदुर/श्रमिक दिवस, नेपालमा पनि विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाइँदैछ । दिवसका अवसरमा विभिन्न राजनितिक दलसम्बद्ध संगसंगठनले राजधानीका विभिन्न ठाउँबाट -याली निकालेर कार्यक्रमको तयारी गरेका छन् । ट्रेड युनियन महासंघ, पूर्वएमाले निकट ट्रेड युनियन महासंघ जिफन्टलगायतले सभा सम्मेलन गरेर मजदुर दिवस मनाउने छन् ।

विश्वका मजदुरले यस दिवसलाई पर्वका रुपमा लिँदै आफ्ना हकअधिकारको सुनिश्चितताका लागि सरकार र रोजगारदातालाई दबाब दिने उद्देश्यले विभिन्न कार्यक्रम गर्ने गर्दछन् ।

सन् १८८६ मा अमेरिकाको सिकागोमा आठ घन्टा काम, आठ घन्टा मनोरञ्जन र आठ घन्टा आराम भन्ने नारासहित सुरु भएको मजदुर आन्दोलनको सम्झनामा विश्वभर यो दिवस मनाइन्छ । १७औं शताब्दीमा भएको संघर्षले मजदुरहरुले यो अधिकार प्राप्त गरेका थिए ।सन् १८८९ मा फ्रान्सको पेरिसमा सम्पन्न विश्वका श्रम सङ्गठन एवम् श्रमिक नेताको बैठकले विश्व श्रमिक दिवस विश्वभर मनाउने निर्णय गरेको थियो । सोही निर्णयअनुसार सन् १८९० देखि हरेक वर्ष मे १ मा संसारभर मजदुर दिवस मनाउन थालिएको हो ।

मजदुर आन्दोलनको इतिहास

आन्दोलनको सुरुवात ८ घण्टा काम, ८ घण्टा आराम र ८ घण्टा मनोरञ्जन सहितको माग राखेर भएको थियो । योभन्दा पहिला अमेरिकामात्र होइन, संसारभर नै कामको कुनै समय सिमा थिएन ।

त्यो समयमा अमेरिकाको सिकागो शहरका मजदुरहरुको आन्दोलन शक्तिशाली थियो । १ मे १८८६ मा पूरा अमेरिकाका लाखौं मजदुरले एक साथ हड्ताल गरे । यसमा ११ हजार उद्योगका करिब चार लाख मजदुर सहभागी थिए ।

हड्तालले सिकागोमा उद्योगधन्दा, रेल, यातायात सबै ठप्प भए । शहरमा जुलस निकालियो । जुलसमाथि प्रहरीले दमन ग-र्यो । ३ मेको दिन मजदुरमाथि गोली हानियो । चारजना मजदुरको मृत्यु भयो । प्रहरी दमनको विरुद्धमा ४ मेको दिन सभा गरे मजदुरहरुले । यो सभामा पनि प्रहरी दमन भयो । मजदुरहरु कुनै पनि हालतमा पछाडि फर्केनन् ।

प्रहरीले मजदुरको र्यालीमा बम पडकाएको अभियोगमा मदुर नेताहरुलाई नै गिरफ्तार ग-र्यो । जसमा अल्बर्ट पार्सन्स, अगस्ट स्पाइस, जर्ज एन्जेल, एडाल्फ फिशर, स्यामुअल फिल्डेन, माइकल स्वाव, लुइस लिङ र अस्कर नीबलाई झुठा मुद्दा लगायो । जब कि, बम बिस्फोट हुँदा स्युमुअल फिल्डेनमात्र घटना स्थलमा थिए ।

२० अगस्ट १८८७ मा ७ जनालाई अदालतले फाँसीको सजाय सुनायो । १० नोभेम्बर १८८७ का दिन लुइसले जेलमा नै आत्महत्या गरे । उनलाई आजीवन जेल सजाय तोकिएको थियो ।

मजदुर नेताहरुलाई फाँसी दिएको हेर्न सरकारले २ सय जना उद्योगपतिहरुलाई बोलाएको थियो । तर मजदुरको डरले उनीहरु आएनन् ।

मजदुरहरुको त्यो आन्दोलनले विश्वलाई पाठ सिकायो कि मजदुरबिना देश चल्दैन, झुठा आरोप धेरै टिक्दैन । मजदुरहरुको आन्दोलनकै कारण आज विश्वका श्रमिकहरुले सहज महशुस गरेका छन् । यद्यपि, मजदुरहरुको आन्दोलन भने जारी नै छ ।

नेपालमा मजदुर आन्दोलन

नेपालमा भने मोरङको विराटनगरमा विसं २००७ सालमा मजदुर आन्दोलनपछि श्रमिक दिवस मनाउन थालिएको हो । विसं २०४६ को राजनीतिक परिवर्तनसँगै नेपालमा यो दिवसमा सार्वजनिक विदा दिन थालियो ।

संविधानमा व्यवस्था भएको श्रमिक हकअधिकारका व्यवस्था कार्यान्वयनमा यसवर्षको दिवस केन्द्रित गरिएको छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख १८, २०७६ १९:१५