प्रचण्ड विजयको सम्भावना कि पराजयको सम्मुखमा ?

A+ A A-

जबजब पार्टीभित्र संकट चुलिँदै जान्छ, पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड भन्ने गर्छन्, ‘म विजयको प्रवल सम्भावना र पराजयको ठूलो संकटमा छु ।’

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) भित्र जारी अन्तरसंघर्षमा अध्यक्ष प्रचण्डको स्थिति उनैको यो वाक्यांशजस्तै छ ।

८ वैशाखमा अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री केपी ओलीले राजनीतिक दलसम्बन्धी अध्यादेश ल्याएदेखि चर्किएको नेकपा विवाद हाल छुट्टाछुट्टै प्रतिवेदन पेस गर्ने अवस्थासम्म आएको छ ।

यो अवस्थासम्म आइपुग्दा केही कारणले प्रचण्ड विजयको प्रवल सम्भावनामा छन् भने कतिपय कारणले पराजयको ठूलो संकटमा समेत छन् ।

खासमा प्रचण्डभित्र नेकपाको शक्तिशाली अध्यक्ष बन्ने अभिलाषा थियो । प्रचण्डकै भाषामा भन्ने हो भने अध्यक्ष ओलीले उनलाई कार्यकारी अध्यक्षको महसुस कहिल्यै गराउन सकेनन् । गराउन् पनि कसरी, जब खाेरभित्र दुईवटा बाघ विराजमान छन् । साउनदेखि त्यसकाे प्रत्यक्ष आभास पनि हुन थाल्याे ।

१३ साउनमा ओलीले एकलौटी स्थायी कमिटी बैठक स्थगित गरिदिए । र, बालुवाटारमा प्रचण्डले राखेको बैठकलाई अवैधानिक भनिदिए । त्यसपछि त हाे, नेकपाभित्र धाँजा फाट्न थालेकाे ।

नेकपामा प्रचण्ड यस्तो अवस्थामा थिए- उनलाई उनकै पार्टीनेता रामबहादुर थापा बादल, हरिबोल गजुरेल, टोपबहादुर रायमाझी, लेखराज भट्ट, मणि थापालगायतका नेताले साथ दिएका थिएनन् ।आफ्नैले साथ छाड्दा प्रचण्ड केही कमजोरसमेत भएका थिए । अहिले लेखराज भट्टबाहेकका नेता प्रचण्डकै पक्षमा फर्काउनका लागि उनी करिब सफल देखिएका छन् । धाँजा फाटेको अवस्थामा पूर्वमाओवादी पक्षलाई एकीकृत राख्नु उनकाे बाध्यता हाे ।

यता शक्तिशाली अध्यक्ष बन्ने अभिलाषामा ओली बाधक बन्दा प्रचण्ड केही समय निरीहजस्तै थिए । कहिल्यै दोस्रो वरीयता नरुचाउने र महत्वाकांक्षी चरित्रका प्रचण्डले शक्तिशाली बन्नका लागि वरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपालसँग सहकार्य बढाए । नेपालसँगको सहकार्य पछि एक व्यक्ति एक पदको माग नेकपाभित्र झन् चर्कियो ।

अनेकौँ टकरावपछि २६ भदौमा बसेको स्थायी कमिटी बैठकले दुवै अध्यक्षले राखेको प्रतिवेदन पारित गर्दै अध्यक्षद्वयबीचको शक्तिसंघर्षको अन्त्य गरेको थियो । त्यस सहमतिमा प्रष्ट भनिएको थियो- प्रचण्डले कार्यकारी अध्यक्षका रूपमा पार्टी सञ्चालन गर्ने र ओलीले प्रतिनिधिसभाको पूरै कार्यकाल सरकार सञ्चालन गर्ने ।

दुवैको जीत हुने सहमतिबाट प्रचण्डले विजयभाव महसुस नगर्ने कुरै थिएन । यो सहमतिपछि उनले ३ असोजमा कोटेश्वरस्थित पेरिसडाँडामा रहेको कार्यालयमा सचिवालय बैठक राखेर कार्यकारी अभ्यास सुरु गरेको छनक दिएका थिए । यो बैठकदेखि प्रचण्डले कार्यकारी अध्यक्षको रूपमा दोस्रो इनिङ्स सुरु गरेका थिए ।

कार्यकारी अध्यक्षको अभ्यासपछि विजयको अवस्थामा पुगेको छनक प्रचण्डको भावभङ्गीले पनि बताउँथ्यो । केपी ओलीलाई पेरिसडाँडाको बैठकमा उपस्थित गराउँदा होस् वा बालुवाटारका बैठकमा कुर्सीको आसन परिवर्तन हुँदा प्रचण्डको मुहारमा छुट्टै किसिमको उत्साह थियो । तर, त्यो उत्साह धेरै दिन टिक्न सकेन ।

ओलीले पार्टीको मार्गनिर्देशनअनुसार सरकार चलाउने सहमतिको विपरीत एकलौटी राजनीतिक नियुक्ति गर्न थालेपछि नेकपाभित्रको विवाद झन्‌झन् चुलिँदै गयो ।

पूर्वमाओवादी पक्षलाई हाल एकढिक्का बनाएका प्रचण्डले पूर्वएमालेलाई ध्रुवीकरण गर्न सफल भएका छन् । अध्यक्षका हैसियतमा वरिष्ठ नेता झलनाथ खनाल र माधव नेपाललगायतका नेतालाई साथमा लिएर उनी अहिले अध्यक्ष ओलीलाई बहुमतको आडमा पेल्न खोजिरहेका छन् । नेकपाको सचिवालय, स्थायी कमिटी बैठक र केन्द्रीय कमिटीमा आफ्नो पक्षमा बहुमत सिर्जना गर्नुले प्रचण्डको ‘विजयको प्रवल सम्भावनालाई’ इंगित गर्छ ।

पूर्वएमाले पक्षधरका दरिलो साथ पाएका प्रचण्डलाई यही समूहबाट खतरासमेत छ । संख्यामा हाल साथ दिएका पूर्वएमाले पक्षधरले जनताको बहुदलीय जनवादलाई मूल सिद्धान्त नमान्ने अवस्थामा प्रचण्डलाई साथ दिने अवस्था रहँदैन । हाल ध्रुवीकृत रहेको पूर्वएमाले जबजकै कारण एकीकृत हुने अवस्था आउन सक्छ । उनीहरूले जबज नमान्ने अवस्थामा प्रचण्डलाई समर्थन गर्न सक्ने अवस्था रहँदैन ।

यो अवस्था सिर्जना भएको अवस्थामा महाधिवेशनमार्फत पार्टीको शक्तिशाली अध्यक्ष बन्ने प्रचण्डको अभिलाषामा समेत धक्का पुग्नेछ । त्यसैले पार्टीको मार्गनिर्देशनमा आफ्नो सिद्धान्तको पराजय प्रचण्डले व्यहोर्नुपर्ने हुन्छ । हालसाथ दिएका पूर्वएमाले पक्षधरका नेताले साथ छाड्नेबित्तिकै प्रचण्डमाथि पराजयको संकट आइपर्नेछ । किनभने ओलीले काउन्टर प्रस्तावबाट चुनाैती दिएका छन्, बहुमतकै कुरा गर्ने हाे भने महाधिवेशनमा जाऔँ, बहुमतबाट नेतृत्व छिनाेफानाे गराैँ ।

प्रचण्डले याे प्रस्तावकाे जवाफ कसरी देलान्, हेर्न बाँकी छ ।

सिद्धान्त, संख्या र शक्तिमा आधारित विजय र पराजयको हिसाबकिताबपछि अब आऊँ प्रचण्ड र ओलीले पेस गरेको प्रतिवेदन तर्फ ।

गत २८ कात्तिकको सचिवालय बैठकमा नेकपा अध्यक्ष प्रचण्डले आफ्नो प्रतिवेदन पेस गरेका थिए । त्यसको प्रत्युत्तर अध्यक्ष ओलीले १३ मंसिरमा दिएका छन् । १९ पृष्ठ लामो प्रचण्डको प्रतिवेदनको सार छ- ‘इनफ इज इनफ’।

प्रतिवेदनमा सम्बोधनको अंशमै प्रचण्डले ओलीललाई भनेका छन्- ‘अति गर्नु अत्याचार नगर्नु मलाई त भन्न लागेको छ इनफ इज इनफ’।

सरकार अलोकप्रिय भएको र सरकारको पालामा धेरै भ्रष्टाचार मौलाएको लगायत विविध गुनासा र आरोपसहित अध्यक्ष ओली सच्चिनुपर्ने कुरा प्रचण्डले प्रतिवेदनमा औँल्याएका थिए ।

यसको काउन्टरमा अध्यक्ष ओलीले आफूमाथि लगाएका फौजदारी र राजनीतिक आरोपहरू प्रमाणित गरेर कारबाहीका लागि चुनौतीसमेत दिएका छन् । ‘आरोप पुष्टि गर्नुस् र राज्यको कानुन तथा पार्टी विधानअनुसार मलाई कारबाही गर्नुस् कि त आफ्नै सहयोद्धामाथि निराधार आरोप लगाएर पार्टी एकता भंग गर्ने धृष्टताको जवाफदेही बन्न तयार हुनुहोस्,’ओलीले आफ्नो प्रतिवेदनमा भनेका छन् ।

ओलीको प्रतिवेदन प्राप्त भएपछि बैठकमा जवाफ दिँदै प्रचण्डले उनमा दम्भ र अहंकार कति पनि कम नभएको जवाफ दिएका थिए । सचिवालय बैठकपछि एक नेतासँग कुराकानी गर्दै उनले भनेका थिए- ‘अध्यक्ष ओली सच्चिने छाँटकाँट देखिएन, अब अति नै भइसक्यो उहाँको स्टेप डाउनको विकल्प रहेन ।’

प्रचण्डले आफूनिकटका स्थायी कमिटी सदस्यहरूसँग समेत याे कुरा बताइसकेका छन् । प्रचण्ड-माधव पक्षधरको यो रणनीति चाल पाएका ओलीले प्रतिवेदनमै पार्टी एकता जोगाउनका लागि २६ भदौकै सहमतिमा फर्किन आग्रह गरिसेकेका छन् । तर, ओलीसँग आश्वस्त हुन नसकेका प्रचण्ड-माधव समूह स्टेप डाउनकै पक्षमा अडिग छन् । एक व्यक्ति एक पदको एजेण्डा उठाएका वरिष्ठ नेता नेपालले यो विषयलाई आफ्नो प्रतिष्ठाको विषय बनाउँदा र पूर्ण रूपमा कार्यकारी अध्यक्षको अभिलाषा प्रचण्डले कायमै राख्दा स्टेप डाउनको रणनीति सार्थक तुल्याउने यत्नमा यो गठबन्धन लागिपरेको छ ।

प्रचण्ड शक्तिआर्जनपछि जाेखिम माेल्ने चरित्रको नेता भएको वाम विश्लेषकहरू टिप्पणी गर्छन् । ‘प्रचण्ड स्ट्रेन्थ बलियो छ भन्ने निर्धक्क भएपछि मात्रै एक्सनमा उत्रिने किसिमका नेता हुन् । पहिले स्ट्रेन्थ कमजोर हुँदा उनले कुनै एक्सन लिन सकेका थिएनन् । अब जाेखिम माेल्न सक्छन्,’ विश्लेषक हरि रोक्का भन्छन् ।

यस्तै, वाम विश्लेषक श्याम श्रेष्ठ माधव नेपालसँग हाल दरिलो सहकार्य भएकाले प्रचण्डले केही आँट देखाउन सक्ने आँकलन गर्छन् । ‘पहिले सहकार्यमाथि नै प्रश्न थियो । अहिले प्रचण्ड-माधव गठबन्धनको दरिलो सहकार्य देखिएको छ । सबै कमिटीमा बहुमत पुग्दासमेत पहिले कारबाहीका लागि डराएको जस्तो देखिन्थ्यो । दरिलो सहकार्यबाट आत्मविश्वासिलो देखिएका प्रचण्डले कारबाहीको आँट देखाउने सम्भावना छ,’ श्रेष्ठले भने ।

ओलीले लगाएको आरोपअनुसार सरकारविरुद्ध अविश्वासको प्रस्ताव ल्याउनका लागि प्रचण्डले सांसदहरूको हस्ताक्षर संकलनसमेत गरिसकेका छन् । ओलीले संसद्‌को अधिवेशन आकस्मिक रूपमा अन्त्य गर्नुले यो कुरालाई बल दिन्छ । ओली अध्यक्ष वा सरकार दुवैबाट स्टेप डाउन नहुने पक्षमा छन् । दुईमध्ये एकबाट हट्नु भनेको पार्टी विभाजनको पक्षमा पुग्नु हो भन्ने उनको प्रष्ट सन्देश छ ।

कानुनी रूपमा नेकपा विभाजन हुन सक्ने अवस्था नहोला तर नेकपा चोइटिनका लागि भने कानुन बाधक हुने छैन । स्टेप डाउनको अवस्थाले नेकपामा अप्रिय अवस्था आउन सक्छ । पार्टी विभाजनको परिस्थति उत्पन्न हुनु भनेको प्रचण्डको पराजय नै हो ।

अध्यक्ष ओलीविरुद्ध बहुमत देखाएर त्यसकाे बलमा अघि बढ्ने कि नेताहरूबीच सहमतिका लागि अर्काे ठाेस प्रयास गर्ने ? याे प्रचण्डकाे छनाेटमा छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, मंसिर १५, २०७७ ११:४१