आठ लेनको सडक किनारामा सुत्छन्, देश छाडेका भेनेजुएली

A+ A A-

बोगोटा कोलम्बिया- एउटा सानो केटो राजमार्गको किनारमा हात हल्लाइरहेको छ, जसका राता जुत्ता साँझको प्रकाशमा चम्किरहेका छन् । उसले घिसार्ने सुटकेस लगभग उसकै तौलबराबरको छ । उसलाई उडाउलाझैँ बत्तिएर एउटा ट्रक आइपुग्यो । सेबेस्टिन बल्ल छ वर्षको भयाे । परिवारको मूली बनिसकेको उसले सबैलाई जान आग्रह गर्‍यो ।

'भेनेजुएला हो !', ऊ चिच्यायो ।

चार महिनाको गर्भ बोकेकी उसकी आमा चढ्नका लागि हतार गरिन् । राजमार्गमा त्यस रात हजारौँ मानिस छन्, जो भनेजुएलाका नागरिक हुन् । महामारी सुरु हुनुपूर्व देश छोडेर भागेका उनीहरूले कोलम्बियामा शरण पाएका थिए ।

यतिबेला भाइरससँगै आइलागेको आर्थिक मन्दीका कारण रोजगारी गुमाएका उनीहरू यथाशीघ्र घर पुग्ने यत्न गरिरहेका छन् । घर पुगेपछि कमसेकम उनीहरू परिवारको भरोसा गर्न सक्छन् ।

कोरोना भाइरसले निम्त्याएको भू-मण्डलीय स्वास्थ्य संकटले अस्पताल र चिहानमा ठूलो प्रभाव पारेको छ । यसको विनाशकारी असर मृत्यु र रोग दुवैमा देखियो, परिणामस्वरूप श्रमिकको रोजीरोटी गुम्यो । व्यापारीका दोकान बन्द भए ।

तर दोस्रो, सँगै कमै देखिएको विपद्‌को पाटो संसारका राजमार्गहरूमा स्पष्ट देखिएको छ । अफगानी, इथियाेपियन, युक्रेनका नागरिक र अन्य, आफूले कर्मथलो बनाएको देशमा बेरोजगार भएपछि घरतिर सोझिए ।

फर्किने बेलामा भाग्यमानीले मात्रै आश्रय पाए । तर, अधिकांशको भने बाटोमै खर्च सकियो । यस्ता मानिसहरू सीमा तर्न पाएनन् वा उनीहरू युद्धग्रस्त देशमा आइपुगे, जहाँ सिर्फ खरानी भएको अतित भेट्टाउन सकिन्थ्यो । त्यस कारण पनि उनीहरू हिँडिरहे ।

अन्तर्राष्ट्रिय सहायता समूहले यस्ता मानिसलाई महामारीका ’असहाय प्रवासी‘ भन्न थालेका छन्, जहाँ यस्ता पुरुष, महिला र केटाकेटी पर्छन्, जो भाइरस फैलिन सुरु भएदेखि नै घर फर्किने प्रयत्न गरिरहेका छन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय आप्रवासी संगठनका अनुसार यसरी दुःख पाउनेहरूको संख्या करिब २८ लाख छ ।

अति पीडितमध्येका भेनेजुएलाका नागरिक पनि हुन्, जो महामारी सुरु हुनुअघि पनि संसारकै ठूलो बसाइँसराइको लहर निर्माणमा सहभागी भए ।

तेलको खानी मानिएको देश निकोलस मदुरो नामक सत्तावादी शासकको पकडमा पुगेसँगै त्यहाँ भोकमरी फैलियो र झण्डै ५० लाख नागरिकले देश छाडे ।

तर, जब भाइरस फैलियाे, प्रवासी भेनेजुएली नै जागिर गुमाउनेहरूमा अक्सर पहिला भए । उनीहरू नै पहिलो थिए, जो लिमा, क्विटो, बोगोटा र कोलम्बियाको राजधानीजस्ता शहरमा प्रत्येक दिन भाडा तिर्नुपर्ने अपार्टमेन्टबाट निकालिए ।

अधिकारीहरूका अनुसार महामारीको पहिलो महिनामा १० लाखभन्दा बढी भेनेजुएलीले कोलम्बिया छाडे । अरु पनि छिमेकी देशबाट बाहिरिए ।

छ महिनाको अवधिमा सेबेस्टिन उसकी आमा जेसिका १५ सय माइलभन्दा बढी हिँडे । र, करिब सबै यात्रा पैदल नै गरिएको थियो ।

पहिले कोलम्बियाबाट भेनेजुएला आएका उनीहरू सुरक्षित आश्रयस्थल नपाएका कारण पुनः कोलम्बिया नै फर्किए ।

उनीहरूले मे महिनाको सुरुवाती दिनमा बोगोटा नामक शहरबाट यात्रा प्रारम्भ गरे, जो उत्तरी भेनेजुएलामा रहेको आफ्नो सानो घर जान हिँडेका थिए ।

जेसिकाका अनुसार उनीहरूले एक वर्षपहिले भेनेजुएला छाडेका थिए । त्यसरी देश छाड्नुको कारण छिमेकमा भएको हिंसाबाट जोगिनु थियो । उनी २२ वर्षमै विधवा भइन् । उनका श्रीमान्‌को हत्या स्थानीय अपराधीले गरेका थिए ।

बोगोटामा उनले मालीको काम पाइन्, जहाँ विवाह र पार्टीका लागि पुष्पगुच्छा बनाइन्थ्यो । उनलाई त्यो काम मन पर्‍याे ।

'मेरो गज्जबको जागिर थियो', उनले सम्झिइन्, 'आजदेखि, म त्यो आफ्नो कला होस् भन्ने चाहन्छु ।'

सेबेस्टिनले पनि स्कुल भर्ना भएर पढ्न लेख्न सुरु गर्‍याे । तर, जब महामारीले छोयो, पसल बन्द भए र उनकाे जागिर गयो । त्यसपछि उनीहरू सडकमै सुत्न थाले ।

जेसिका कोलम्बिया छोड्न चाहन्नथिन् । तर, उनलाई आशा थियो, घर पुगेपछि उनी भाडा नतिरी बस्न पाउँछिन् । उनलाई सरकारको भरोसा थियो र फैलिएको त्यो महामारीको प्रभाव कम हुन्छ भन्ने पनि ।

पहिलो रातमा राजमार्गको छेउमा रोकिँदै उनले बढ्दै गरेको अँध्यारोलाई हेरिन्, त्यसपछि छोरालाई । उनी कहाँ सुत्ने होला भन्ने सोचेर चिन्तित थिइन् ।

हैन, हिँडौ भो !', उनले भनिन् ।

उनको परिवारले उनलाई पिछा गर्‍याे । उनीहरू दुई जनाका साथ सेबेस्टिनकी साथी थिइन्, जसको नाम जेभियर । सँगै थिए, जेभियरकी आमा पेग्गी, दाइ जिसस र भाउजू ग्रेलमार जो गर्भवती थिइन् ।

कारको आवाज सुनियो । सेबेस्टिनको सुटकेसले असमान फुटपाथ कोतर्‍याे, त्यो ध्वनिको शृङ्खला उसको नयाँ जीवनको साथी थियो ।

उनीहरू बिहानदेखि सडकमै छन्, तर ऊ प्रसन्न चित्त छ । केटा स्काउटले आफ्नाे पहिलो एड्भेन्चरमा आफूले जानेको सबै थोक देखाउन खोजेझैँ उसले आफ्नै काँधसँग दौड लगाइरह्यो ।

'यो रेल पास हुने ठाउँ हो', पुलमाथि उभिएर उसले भन्यो । खसाैँलाझैँ गरी नुहेको ऊ रेल कहाँबाट आयाे र कहाँ गइरहेको छ भनेर जान्न खोजिरहेको थियो ।

उसलाई थाहा छ कि उनीहरू केही अशुभ चीजदेखि टाढिँदै छन् । उसले भन्यो, 'भाइरसले मान्छे मार्छ ।'

उसलाई लाग्छ, उनीहरू केही गतिलो स्थान फेला पार्नका लागि हिँड्नुपर्छ ।

प्रत्येक दिन खुट्टा चल्न नछाडेसम्म उनीहरू हिँडे । खानका लागि हात फैलाए, सडकपेटीमा पाल टाँगे । क्वारेन्टाइनबाट भागेकालाई खोजिरहेका प्रहरीबाट लुके ।

प्रत्येक रात, जेसिका सुत्नका लागि सुरक्षित स्थान खोज्न क्षितिजमा आँखा डुलाउँछिन्, बरण्डा वा जङ्गलको बाक्लो झाडी नभेटिन्जेल उनीहरू रोकिँदैनन् ।

यो त्यति नै टाढा छ, जति हामी यात्रा गर्छौं ।

यो महिना जून हो । उनीहरूले यात्रा सुरु गरेको ३२ दिन भइसकेको थियो र तिनीहरू २ सय ५० माइल हिँडिसकेका थिए । जेसिकाको टिसर्ट उनको उकासिँदो पेटका कारण तन्किएर पातलिन्छ । सेबेस्टिन दुब्लो छ र घामले डढेको पनि ।

उनीहरू बुकारामान्गामा छन्, जुन भेनेजुएलाको सीमाक्षेत्रबाट १ सय २० माइल टाढा पर्छ । सयौँका संख्यामा रहेका परिवार, सबैसबै महामारीका प्रवासी । पार्कको छेउमा जम्मा भएका उनीहरू घर पुग्न बेचैन छन् । तस्करहरू टेलिफोन, कपडाको बदलामा सीमासम्म पुर्‍याउने प्रस्ताव राख्छन् ।

त्यहाँ जेसिकाकी आमा पेग्गीले फोन हानेर पत्ता लगाइन् कि भेनेजुएलाको उनको घर वर्षदिन अघि उनीहरूलाई लखेटेका अपराधीहरूले नै कब्जा गरेका छन् । पेग्गी रुन थालिन् ।

'हामी फर्किन सक्दैनौँ', उनले भनिन् ।

दुईटा खोसिएका आश्रयस्थल र दुई देशको बीचमा अड्किएका उनीहरूले जाने नै निर्णय गरे, त्यसपछि बाँकी रहेका ३० डलर तस्करलाई बुझाए ।

जब उसले त्यो पैसा अपुग रहेको बतायो, जेसिकाको दाइ जिससले आफ्नाे जुत्ता उतार्‍याे । उसले ती जुत्ता दियो र भीडले भरिएको कार्गो ट्रकमा अरुसँगै नाङ्गा पाउ उक्ल्यो ।

मध्यरातपछि ट्रक हिमालमा उक्लन थाल्यो । त्यो पुलमा बत्तिन्छ । यात्रुले बान्ता गरे । बिहान भने उनीहरू खोलानजिकै रोकिए, जहाँबाट नाका पुग्न छ घण्टा हिँड्नुपर्छ ।

'ल झरौँ', तस्कर करायो ।

हामी जान मिल्ने भनेको यहाँसम्म मात्र हो ।

सेबेस्टिनले साना गोडा तन्कायो । ती पुनः सडकमै आइपुगे ।

सीमा नजिकिएसँगै आशाका कारण जेसिकाको ढुकुढुकी बढ्यो । उनको देश ! तर, सीमा पार गरेसँगै उनको आशा टुक्रियो ।

भेनेजुएलामा उनले थाहा पाइन्, संक्रमण नियन्त्रण गर्न सरकारले दमनकारी सुरक्षा संयन्त्र अपनाउँदै छ । सान इन्टिनो डेल ताचिरा नामक सीमावर्ती शहरमा, अधिकारीहरूले उनी र उनको परिवारलाई पशुलाई जस्तै व्यवहार गरी क्वारेन्टाइनमा कोचे ।

उनीहरूले कोरोना भाइरस भए/नभएको जँचाए । अन्य ६ सय जनासँगै खटियामा सुते । त्यहाँ उनीहरूलाई सुरक्षाकर्मीले पहरा दिए ।

प्रत्येक बिहान सेबेस्टिनलाई आफहरूले के पाउने हाे भन्ने चिन्ता हुन्थ्यो । भोजनका लागि लागेको लाम असाध्यै लामो हुन्छ । त्यहाँ कहिल्यै पनि अघाउन्जेल खान पाइँदैन । त्यहाँ न त काँटा र चम्चा नै छन्, त्यस कारण उनीहरूले आफ्नाे परिचयपत्रको सहायताले गाँस निले ।

सेबेस्टिनको चिन्ताका कारण ज्वरो उकासियो । उसले बारम्बार हजुरआमालाई उनीहरू कहाँ बस्नेछन् भनेर सोध्यो । के खानेछन् र ऊ कहिले स्कुल जान पाउनेछ भनेर पनि ।

क्वारेन्टाइनमा बस्नुपरेकाे सत्रौँ दिन गोरा मानिसहरूले कोरोना पोजेटिभ देखिएका कारण अन्तै फर्किनुपर्ने मानिसहरूको नाम भट्याउन थाले ।

जिसस लोजियो ! तीमध्ये कोही चिच्याए । ती मानिसहरूले उसका काकालाई घिसारेसँगै सेबेस्टिन रुन थाल्यो ।

घर फर्किने बेलाको समस्या

महिना दिनपछि भेनेजुएला सरकारले उनीहरूलाई जान दियो । जिसस उनीहरूसँगै थिए र तिनीहरू ग्रेलिमारको हजुरआमाको घरतिर सोझिए । प्याजी रङको भित्ता र फूल मुद्रित पर्दा भएको त्यो घर शान फेलिपेमा पर्छ ।

उनीहरूलाई तत्काल थाहा लाग्यो कि तिनले छाड्ने बेलाको भन्दा ज्यादै विकराल स्थितिको सामना भेनेजुएलाले गरिरहेको छ । ठाउँठाउँमा क्वारेन्टाइन भएसँगै जागिर पाउन मुस्किल रह्यो र तेल पाउनु त असम्भवजस्तै ।

मदुरोले गएका केही महिनामा सत्ता हत्याएका छन् । त्यस कारण पनि राजनीतिक स्थानान्तरणको सम्भावना वा कुनै खाले परिवर्तनको पहिलेभन्दा स्पष्ट महसुस गर्न सकिन्छ ।

एक बिहानै फ्रिजमा दुइटा अण्डा, चिजको एउटा टुक्रा र केही चामल हुन्छ । निराश भएर जेसिका, उनकी सखी, जेभियर र सेबेस्टिन, जेभिएरकी आमासँगै सबान्ता भन्ने शहरको सानो फार्ममा छिरे । भेनेजुएलाका समाजवादी क्रान्तिकारी नेता ह्युगो चाबेज त्यही शहरमा जन्मेका हुन् ।

सेबेस्टिनका गोडा लिखुरा भएका छन् । ऊ अन्य केटाकेटीसँग खेल्न खोज्छ तर पीडा सहन नसकी आमासँग गुहार माग्छ ।

'आमा, म भोको छु,' उसले आमालाई भन्यो, 'आमा, यहाँ केही पनि छैन ।'

जेसिका बितेका केही महिनाका घटनाहरू सम्झिन्छिन् । त्यो सारा यात्रा, झरीमा हिँडेका ती सबैसबै दिन, त्यो ठण्डी, सब थोक बेकारका लागि भोगिएको दुःख थियो । भेनेजुएला भासिन लागेकाे छ ।

कमसेकम कोलम्बियामा त पुनर्जागरणको सम्भावना छ ।

जेसिका गर्भवती भएको साढे आठ महिना भयो । उनले आमालाई आफू पुनः ६ सय माइल हिँडेर बोगाटा फर्किने कुरा बताउन फोन गरिन् ।

'त्यस्तो पेट लिएर ?', उनकी आमाले सोधिन् ।

'म यस्तै पेट बोकेर आएकी थिएँ', उनले उत्तर दिइन्, 'जसरी आएँ, उसरी नै फर्किन्छु । '

यो महिना सेप्टेम्बर हो । बाटोमा, सेबेस्टिन पहिलेको जस्तो पीडित भएन । ऊ अभ्यस्त भइसकेको थियो । र, फेरि एक पटक, राजमार्ग भेनेजुएलीहरूले भरियो ।

कोलम्बियाको अर्थतन्त्र गिर्दो छ । संक्रमित बढेसँगै बेरोजगारी दर बढिरहेको छ । आधिकारिक रूपमा यी दुई देशका नाका बन्द छन् । तर, हजारौँ भेनेजुएलीको लहर गैरकानुनी तरिकाले कोलम्बिया छिर्दै छ ।

आफ्नाे देशको अवस्था देखेका उनीहरू अघि आफैँले छाडेको देशमा रोजगारी पाउने आशामा लम्किरहेका छन् ।

कोलम्बियाली अधिकारीले महामारीको समयमा बाहिरिएका ८० प्रतिशत मानिस फर्किने अनुमान गरेका छन् । जब नाका खुल्छ, उनीहरूका अनुसार त्यसपछिको तीन महिनामा २ लाख भेनेजुएलीहरू कोलम्बिया छिर्नेछन् ।

'हामी भविष्य खोजिरहेका छौँ', जेभियरले भने ।

हुर्कँदो परिवार

उनीहरू पुनः बुकारामान्गा आइपुगेका छन् । त्यो स्थान बोगाटाभन्दा २ सय ५० माइल टाढा पर्छ । इँटाको भित्ता भएको कोठामा बसिरहेका बेला जेसिकाको योनीबाट सेतो पानीसँगै रगत बग्न थाल्यो । जेभियर उनलाई ढाल परेको डाँडामा कुदाउँदै अस्पताल सोझियो । हप्तौँको त्यो साहस डरमा परिणत भयो ।

किन यति धेरै रगत बगेको हो ? त्यो हिँडाइले उनको बच्चाको स्वास्थ्यमा कस्तो असर पार्छ ?

डाक्टरहरूले उनलाई पाङ्ग्रे शय्यामा सुताएर कार्यकक्षतिर कुदाए । र, मध्यरात बित्नासाथ उनले पुन्टे छोरा पाइन् । त्यो बालकको तौल कम छ, मुस्किलले पाँच पाउण्ड तर ऊ स्वस्थ छ ।

अस्पतालबाहिर जेभियर चिन्तित छन् । उनीहरूको घर छैन, न त जागिर, न त उनीहरूसँग सिजरिङ गरेको घाउ सफा गर्नका लागि जेसिकालाई चाहिने अल्कोहल किन्ने पैसा नै छ ।

'के मेरो कहिल्यै पनि घर हुने छैन ?', जेभियरले भने, 'के मैले कहिल्यै पनि चैनसँग सुत्न पाउनेछैन ?'

तर, जेसिकालाई आशा छ । उनले डाक्टर आएर टाँका खोलिन्जेल कुर्ने निर्णय गरिन् ।

'त्यसपछि म उठ्नेछु र हिँड्न सुरु गर्नेछु', उनले भनिन् ।

आशाविरुद्ध आशा

बोगाटा छोडेको छ महिनापछि जेसिका, जेभियर र सेबेस्टिन बसबाट शहरको सुकुम्बासी बस्तीनजिकै उत्रिए । त्यो नाबालकलाई देखेर ड्राइभरले तिनलाई त्यहाँसम्म ल्याइदिएको थियो ।

उनको २४औँ जन्मदिनदेखि नै जेसिकाले छोरालाई छातिमा टाँसिन् । जेभियरको झोला च्यातिएर तार झुण्डिएको छ । सेबेस्टिनको जुत्ता प्लास्टिकको सोल नजिकैबाट च्यातिएका छन् ।

तर, ऊ बिजुली चम्केझैँ उफ्रिएर गल्लीमा छिर्‍याे । ऊ फर्किन पाएकोमा खुसी छ ।

कोलम्बियाको अर्थतन्त्रमा सुधार हुन थालेको छ । बिहान हुनासाथ जेसिकाले मालीलाई फोन गरेर आफ्नाे जागिर फिर्ता माग्नेछिन् । तर, त्यस साँझ जाने कुनै ठाउँ नभएका कारण उनीहरू सुत्नका लागि पुलमुनि कुकुर्किए । अर्को एक रातका लागि घरविहीन भएका ती आठ लेनको राजमार्गनजिकै सुतिरहेका छन् ।

अनुवादः त्रिवेणी

प्रकाशित मिति: आइतबार, मंसिर १४, २०७७ १३:१८