अब प्रचण्डकाे राजनीतिक भविष्य के हुन्छ ?

keshav-bhattarai.jpg

A+ A A-

त्यसो त गुनकेशरी सबै हिसाबले निपूण थिइन् । बाहिरी सुन्दरताले भरिपूर्ण उनी व्यावहारिक रूपमा पनि त्यत्तिकै पूर्ण थिइन् । जेठी छोरी भएकाे नाताले घरको सम्पूर्ण व्यवहार उनकै हातमा थियो । आफ्ना बाबाको रेखदेख गर्नु, बहिनीका लागि अभिभावकत्व प्रदान गर्नु मात्र उनको काम थिएन, समाजका समस्याहरूको निराकरणमा पनि उनको उत्तिकै योगदान थियो । समग्रमा भन्नुपर्दा गुनकेशरी सौन्दर्यता, व्यवहार र गुणले भरिएकी पूर्ण प्याकेज थिइन् ।

गुनकेशरीको रूप र गुणबाट प्रभावित नहुने सायदै कमै युवाहरू थिए । तीमध्ये एक थिए अर्जुन । पढे लेखेका सबै हिसाबले लायकका थिए अर्जुन । उनी पनि गुनकेशरीजस्ती जीवनसंगिनीको खोजीमा थिए । त्यसैले विवाहको प्रस्ताव लिएर पुगे उनकोमा । तर उनको प्रस्ताव गुनकेशरीले अस्वीकार गरिदिइन् । माइतीघरलाई उनको धेरै आवश्यकता छ भन्ने ठान्थिन् उनी । उनको अनुस्पथितिमा बुबा र बहिनीको जीवन कसले सम्हालिदिने, समाजका समस्याहरूमा कसले बोलिदिने भन्ने चिन्ता थियो उनमा । त्यसैले उनले विवाहभन्दा पनि ठूलो परिवार र समाजप्रतिको कर्तव्य ठानिन् ।

समय बित्दै गयो, बुबाको देहान्त अनि बहिनीको विवाहपछि एक्लै बन्न पुगिन् गुनकेशरी । जीवनमा एक्लोपन त छँदै थियो, बहिनीज्वाइँ उनीहरूको छोरोसहित माइत आउँदा, खेल्दा अनि रमाउँदा उनलाई पनि कताकता आत्मग्लानि हुन थालेको थियो । उनको मनले पनि कसैलाई खोजिरहेको भान हुन थाल्यो, उनलाई । त्यसैले पहिला विवाहको प्रस्ताव राख्ने अर्जुनकोमा आफैँ पुगिन् फेरि विवाहको प्रस्ताव लिएर । तर समय धेरै अगाडि बढिसकेको थियो । अब अर्जुन उनको विवाह स्वीकार गर्ने अवस्थामा थिएनन्, कारण गुनकेशरीको मान प्रतिष्ठा अनि इज्जत बेमौसमी बनिसकेको थियो ।

अवसरहरू बाजा बजाएर आउँदैनन्, तिनलाई समयमा चिन्न सक्नु आवश्यक हुन्छ भन्ने तथ्य भवानी भिक्षुको कथा गुनकेशरीमा जस्तै प्रचण्डमा पनि लागू हुन्छ । माओवादी द्वन्द्वले नेपाली समाजलाई कस्तो दृष्टिकोण दियो भन्ने कुराको बहस आफ्ना ठाउँमा होला तर नेपाली राजनीतिमा प्रचण्ड त्यस्ता पात्र हुन् जसले कुनै कालखण्डमा हजारौँ युवालाई परिवर्तनका लागि ज्यानको बाजी लगाउन पनि पछि नपर्ने गरी प्राेत्साहित गरे ।

देशको करिब ८० प्रतिशत भूभागमा आफ्नो प्रभाव रहेको घोषणा गरे, देशमा संघीय गणतान्त्रिक व्यवस्था कायम गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका मात्र खेलेनन्, सबैभन्दा ठूलो दलको प्रधानमन्त्रीका रूपमा सत्तारोहण पनि गरे । तर गुनकेशरीको जस्तै उनीभित्रको अहंकारले उनलाई प्राप्त अवसरको समयानुकूल प्रयोग गरेर उच्च राजनीतिक व्यक्तित्व बन्नबाट रोक्यो । परिणामस्वरुप उनकै कारण देश पुनः अस्थिरताको चक्रव्यूहमा फस्यो ।

ढिलै भए पनि उनले आफ्नो अहंकारलाई महसुस गरे । दशकौँ लामो राजनीतिक अस्थिरतालाई तोड्न आफूसँग सैद्धान्तिक बेमेल राख्ने ओलीसँग मिली नेकपाको उदय मात्र गराएनन्, दुईतिहाइको सरकारमार्फत देशलाई नयाँ गति दिने काममा योगदान पनि गरे । तर सरकार बनेपछिको अवस्था उनको अनुकूल बन्न सकेन । वास्तवमा राजनीतिक परिवर्तन वा विद्रोहको नेतृत्व गर्ने राजनेताले शासनसत्ताको पनि नेतृत्व गरेको अवस्थामा मात्र परिवर्तनका आवाजहरूले मूर्त रूप पाउने गरेको विश्वका विभिन्न देशका उदाहरणले देखाउँछ ।

चाहे दक्षिण अफ्रिका भनौँ वा रुवान्डा वा भारत, जुन देशमा परिवर्तनका मुद्दा बोक्नेले सरकारको नेतृत्व लिए ती देशहरू मात्र स्थायित्वतर्फ अगाडि बढेको देखिन्छ । तर नेपालको अवस्था फरक देखियो । वास्तवमा तत्कालीन एमाले र हालका सरकारका नेतृत्वकर्ता केपी ओली र उनको टिम संघीयताका पक्षधर होइनन् । उनी र उनी पक्षधर नेताले विभिन्न ठाउँमा दिएको अभिव्यक्तिले यो कुरालाई प्रस्टसँग पुष्टि गर्छ ।

उता प्रचण्ड आफूलाई परिवर्तनका सूत्रधार सम्झन्छन् र यसलाई संस्थागत गर्न चाहन्छन् । तर अहिलेको परिस्थिति उनी अनुकूल देखिँदैन । तीन तहका सरकारबीच समन्वय, सहअस्तित्व अनि सहकार्यका आधारमा चल्नुपर्ने वर्तमान राज्यव्यवस्था प्रधानमन्त्रीकै कारण क्रमिक रूपमा केन्द्रीकृत बन्दै गइरहेको देखिन्छ । प्रदेश र स्थानीय सरकारहरू क्रमिक रूपमा अधिकारविहीन बन्दै गइरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा साँचो अर्थमा परिवर्तनको पक्षमा लडेकाहरू मुकदर्शक बन्न पुगेका छन् ।

जसरी गुनकेशरीले आफ्नो समयलाई समयमा चिन्न सकिनन्, त्यसै गरी प्रचण्डले पनि आफ्नो समयको समयानुकूल सदुपयोग गर्न नसक्दा आज एक्लो वृहस्पतिजस्तो बन्नुपरेको छ ।

कुनै समय हजारौँ युवालाई परिवर्तनका लागि लामवद्ध गराउन सक्ने प्रचण्ड आज आफ्नै समूहका नेताहरूबाट पनि अपेक्षाकृत साथ नपाएको अवस्थामा छन् । राजनीतिक परिवर्तनका उपलब्धिलाई संस्थागत गर्नु त कता हो कता, उनी प्राप्त उपलब्धि स्खलित हुँदै गर्दा त्यसैको साक्षी बन्नुपर्ने अवस्थामा छन् । समयलाई चिन्न सकेको भए उनी साँचो अर्थमा नेपालका नेल्सन मण्डेला वा कागामे बन्न सक्थे जसले दक्षिण अफ्रिका र रुवान्डालाई छोटो अवधिमै विभेदबाट मुक्त गराएर द्रुत प्रगतिको बाटोमा देशलाई लान सकेका थिए ।

आज भन्दा १२ /१३ वर्षअगाडि उनीसँग त्यो सामर्थ्य थियो । तर आज उनी आफैँभित्र टुक्रिएका छन् । अब उनको राजनीतिक भविष्य पनि क्रमिक रूपमा धूमिल देखिन थालेको छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, मंसिर ८, २०७७ १२:४३