कोरोनातुल्य कुदृष्टिले गर्नु गर्‍यो

khagendra.jpg

A+ A A-

यस धरतीका सबै मानव जातिको संस्कृतिमा दिवङ्गत पितृको श्राद्ध गरिन्छ । श्राद्ध गर्नुको तात्पर्य पितृलाई श्रद्धाले शिर निहुराएर सम्झिनु हो ।

जनजनका श्राद्ध गर्ने काइदा भने फरक छन् । तर काइदा जसका जस्ता होऊन्, श्राद्ध अर्थात् श्रद्धाभाव उस्तै हो । मायालु पितृलाई कृतज्ञतासाथ स्मरण गर्नु र तिनको स्मृतिसामु श्रद्धाले सविनय नतमस्तक हुनु ।

चौपाया पशु र दोपाय मान्छेमा यो एउटा गाँठी फरक हो । गुणग्राही मान्छे पितृको श्राद्ध गर्छ, पशु नाथे गर्दैन । पशुको स्मरणशक्ति साह्रै छोटो छ । त्यसैले त पशु जगत्‌मा आमा–छोरा जोई–पोइ हुन्छन्, दिदी–भाइ सम्भोग गर्छन् । तर मान्छेको स्मरणशक्ति कतिकति लामो छ । र नै मान्छेको संस्कृति छ र संस्कृतिमा मर्यादा नाघ्न नमिल्ने लक्ष्मण रेखारू छन् ।

पितृलाई बिर्सिनु छोटो स्मरणशक्ति भएको पशुको स्वभाव हो । पितृलाई सम्झिनु लामो स्मरणशक्ति भएको मान्छेको धर्म हो ।

यो वा त्यो हर मानव समाजमा वृद्ध–वृद्धाको सम्मान गरिन्छ । वृद्धवृद्धाको सम्मान गर्नुको अभिप्राय तिनले लाएको गुनको पैँचो तिर्नु हो । जीवनमा तिमीले दिनसक्ने जति सबै हामीलाई दियौँ । तिमीले हामीलाई माया दियौ, स्याहार–सुुसार दियौ । तिमीले हामीलाई आशा दियौ, भरोसा दियौ । तिमीले हामीलाई उभिने माटो दियौ, हिँड्ने बाटो दियौ ।

तिमीले हामीलाई ओत लाग्ने छानो दियौ, पेट भर्ने मानो दियौ । तिमीले हामीलाई यौवन दियौ, पसिना दियौ, आँसु दियौ, आशीर्वाद दियौ । तिमीले हामीलाई जेजे दिन सक्थ्यौ, सबै दियौ । उमेर ढल्कियो र अब तिम्रो दिनु सकियो । त्यसैले दिने पालो अब हाम्रो हो । माया र हेरचाह, स्याहार र उपचार, सुरक्षा र सम्मान, सद्गति र श्राद्ध । बस्, बाँकी जीवन–प्रक्रियामा जेजे चाहिन्छ, त्यो सबै थोक ।

वृद्धवृद्धाको कपाल फुल्छ । कसैको अलि छिटो, कसैको अलि ढिलो । कसैको अलि धेरै, कसैको अलि थोरै । फुलेको कपाल मानव संस्कृतिमा सम्मानको प्रतीक बन्छ । जब कुचक्री कोरोना आयो, वृद्धवृद्धाको यो सम्मान चिलिम भयो । कोरोनाको जायजन्म हुनुअगावै अमेरिका जानुअघि मेरो सेतो कपालको खास्सा सम्मान थियो । मेरो सेतो कपालले सार्वजनिक बाहनमा सम्मानको सिट पाउँथ्यो ।

अध्यागमन आदि समेतमा प्रायः लाममा नउभिन मेरो कपाललाई छुट थियो । कृपाकारी सरकारले मेरो फुलेको कपाललाई वृद्धभत्ता दिएको थियो । प्रसङ्गवश, यो वृद्धभत्ता गरिब र निमुखाहरूलाई थोरैतिनो सुविधा हो । तर अजीवको नेपालमा जे पनि अजीवकै हुन्छ । वृद्धभत्ताको वृत्त पनि अजीवको छ । वृद्धभत्ता हुनुपर्ने केवल गरिबहरूलाई हो । तर हचुवा सरकारी स्रेस्तामा खर्बपति श्रीमान् विनोद चौधरीधरि यो भत्ताका समान हकदार छन् !

आयो कुरो अब म चाउरेको वृद्धभत्ताको ।

मेरो वृद्धभत्ताको झोँकचल्दो कथा छ । कतै नभनेको यो कथा म यहाँ भन्छु ।

मेरो कपालले वृद्धभत्ता खाने योग्यता जब आर्जन गर्‍यो, म द्विविधामा परेँ । हुनुपर्ने यो गरिबको एकलौटी भाग हो । गरिबको भाग खोसेर म कसरी खाऊँ ? वडा कार्यालयले डाकिपठायो र म लुखुरलुखुर गएँ । फाँटवालाले भन्यो– तिम्रो कपालले वृद्धभत्ता खाऊ भन्यो, फारम भर । दोमन हुँदै फारम भरेँ ।

फारम भराउनेले भत्ता खाने सूचना घरैमा आउँछ भनेको थियो, आएन । पछि यसो बुझ्दा खानका कालले मेरो एक सालको वुद्धभत्ता आफैँ बजाएको आशङ्का भयो । अनि मैले विचार फेरेँ । वृद्धभत्ता मेरो, खाने यो मु... ! मेरो वृद्धभत्ता मै किन नखाऊँ ? मेरो पेन्सन छैन । ब्याङ्क ब्यालेन्स छैन । थायी आयस्ता केही छैन । अक्षर बेचेर निर्वाह चलाउँदै थिएँ, अब त अक्षर पनि बेत बस्ने दिन आयो । आखिर मैले तिरेको करको एक अंश त हो, म खाइदिन्छु ।

बस्, मेरो कपालले भत्ता खायो । यो हो नरलोकमा सेतो कपालको इज्जतको कुरो !

म अमेरिकाबाट फर्किँदा कोभिड–१९ (कोरोना भाइरस) चीनबाट खुत्रुक्क ओर्लिसकेको रहेछ । घ्याच्च लकडाउन लाग्यो । चनाखो भएर आफू जोगिँदै र अरुलाई जोगाउँदै खुट्टा तन्काउन म घरबाहिर निस्केँ । घरछेउमै लाठोधारी लाठेले लाठो उजाउँदै बाटो छेक्यो । तै कपालले जोगाउला कि ? मनमा झीनो आस जागेर आयो । यसो क्यापटोपी फुकालेँ । प्रहरी भाइ त के भन्छ– ल हेर, एउटा कपाल सद्दे छैन ! अहो ! पहिले मेरो यही सेतो कपालको कत्रो इज्जत थियो ! अहिले यही कपाल खोटो भयो ! कोरोना पाजीले मेरो इज्जतदार कपालको भाउ सर्वनाश गर्‍यो !

कोरोनाअघि सेतो कपाल सम्मानको निशानी थियो । कोरोनापछि यही कपाल हेलाको निशानी बन्यो । अन्तका कुरा के गर्नु, सभ्य भनाउँदा बेलायत–अमेरिकाको ताल पनि देखियो । कोरोनाकालमा सुसार गृहका सेतो कपालधारी वृद्धवृद्धा सरकारी नजर नपाएर मरे ! माया र उपचार नपाएर मरे ! मरे होइन, म त भन्छु– वास्तवमा ती जानाजान मारिए ! ती बेवास्ताले मारिए ! ती निष्ठुरताले मारिए ! ती भुसुक्कै बिर्सेर मारिए !

मिति पुगेका बुढाबूढी हुन्, यिनमाथि दुर्लभ उपाचार सामग्री र सेवाको लगानी किन गर्नु ? आखिर गर्ने के त ? पर्दापछाडि एकलासमा तिनलाई सुटुक्क मर्न दिऊँ । बस्, मर्न दिइयो र बिचरा ती मरे !

कोरोनातुल्य सरकारी कुदृष्टिले संसारैभरि गर्नु गर्‍यो !

प्रकाशित मिति: आइतबार, मंसिर ७, २०७७ १४:०१