'हिजाे खाते भनेर अपमान गर्नेहरू आज स्याबास भन्दै धाप मार्छन्'

A+ A A-

हेपिएको मानव हुँ, खाते मेरो नाम छ
फालिएको फोहोर हुँ, सहर हिँड्ने काम छ
पेट पाल्छु जुठोले फोहोरभित्र खोजेर
कर्म मेरो खोटो छ, कहाँ पाउँछु रोजेर
कर्म मेरो अभागी लक्ष्य मेरो हरायो
कसैको आस गर्दै थिएँ, खाते भनी करायो

०००

चर्चित र्‍यापर स्वर्गीय यम बुद्धकाे एउटा र्‍यापमा समावेश यी शब्दले राजु अधिकारीको मनलाई छुन्छ । आमाबुवाकाे काखमा छुनमुनाउने, विद्यालयमा कखरा सिक्ने उमेर उनले सडकमै बिताए । एक दशककाे सडकबासका क्रममा उनले थुप्रै दुःख झेले, अपमान सहे । त्यसैले यम बुद्धकाे र्‍यापमा प्रयाेग भएका माथि उल्लिखित शब्दले उनलाई तान्छ । र, दाेहाेर्‍याएर सुन्छन्, अनि पुराना दिन सम्झेर भावुक हुन्छन् ।

'मैलेजस्ताे दुःख नभाेग्नेहरूलाई यी शब्दले कुनै भाव दिन नसक्लान् तर मेरा लागि यी शब्दभित्र त्याे सिंगाे १० वर्षे जीवन छ, मैले भाेगेका अथक दुःखका फेहरिस्त छ,' राजु गम्भीर मुद्रामा देखिन्छन्, 'धेरैपछि एक छाक मीठाे खान पाउँदाकाे खुसी छ, कुनै गल्ती नगर्दा पनि खानुपरेकाे गाली छ, भाेक, ब्यथा, राेदन सबथाेक छ ।'

१० वर्षसम्म सडकमा प्लास्टिक टिपेर जीवन गुजार्ने क्रममा कतिले लात हाने हाेलान्, कतिले अश्लील शब्दले गाली गरे हाेलान्, कतिले दया पनि देखाए हाेलान् ! एकदुई जनासँग मात्र ठाेक्किएकाे भए पाे उनलाई कुनै विशेष अपमानकाे क्षण थाहा हुन्थ्याे । 'धेरै छ, भनेर सकिँदैन,' राजु यत्तिकैमा रोकिए ।

समयक्रमसँगै अहिले उनकाे अवस्था बदलिएकाे छ । सडककाे कहालीलाग्दाे जीवनबाट निस्केर उनी अहिले विश्व समुदायमा नेपालकाे नाम चिनाउन लागेका छन् । हाे, राजु आज हकी खेलका राष्ट्रिय खेलाडी हुन् । नेपालका जानेमानेका खेलाडीलाई हकीमा हराएका उनले नेपालको नेतृत्व गर्दै चार वटा देशविरुद्ध खेलिसकेका छन् ।

यति मात्र हाेइन, कुनै बेलाका सडक बालक राजु आज स्वयं सडक बालबालिकाका 'उद्धारक' पनि बनेका छन् । हेटाैंडाका २० वर्षीय उनले ५० जनाभन्दा बढी सडक बालबालिकालाई आश्रयस्थलमा ल्याएका छन्, लेख्ने, पढ्ने अवसर जुराइदिएका छन् ।

अहिले धेरैले राजुलाई 'देशको नाम राख्ने राष्ट्रको छोरा' भन्छन् । उनी सामाजिक सञ्जालमा पनि चर्चित छन्- कारण, उनकाे विगत र सबैलाई लठ्ठ पार्ने उनको भावुक अभिव्यक्ति ।

मामाघरका सञ्चालक अर्पण पराजुलीले २०६७ सालमा खिचेको राजुको तस्बिर

भनिन्छ 'काेइलाले जति धेरै राप ताप सहन्छ, उत्तिकै तीव्र गतिमा हिरा बन्ने प्रक्रियामा रहन्छ' । राजुले पनि सडकमा थुप्रै रात ताप सहेका छन् । त्यसैले त उनी हिराजस्तै चम्किँदैछन् । तर, याे अवसर जुराउने व्यक्ति उनका मामा अर्पण पराजुली हुन्, जाे विगत १० वर्षदेखि सडक बालबालिकाकाे उद्धारमा खटिइरहेका छन् । पराजुली राजु बस्ने मामाघर नेपालका सञ्चालक समेत हुन् ।

राजु हौसिँदै भन्छन्, 'अहिले त मलाई सबैले धेरै माया गर्नुहुन्छ, समाजका ठूलाठूला मान्छे, जो विगतमा हामीलाई खाते भन्दै धपाउनु हुन्थ्यो, उहाँहरूले नै अहिले देशको गौरव भन्दै त्यही समाजमा माला र खादा ओडाएर स्वागत गर्नुहुन्छ ।’

आश्रममा बसेको ८ वर्षपछि राजु अधिकारीको हालसालैको तस्बिर

हर्षित मुद्रामा बोलिरहँदा उनी बेलाबेलामा यही समाजले गलत्याएको सम्झिन्छन् र भावुक बन्छन् । भन्छन्, ‘६ वर्षको बालक धुलोमैलो, कति दिनसम्म खाना नपाएर भोको, खानको लागि थोरै पैसा दिनु न भन्दै आउँछ भने के गर्नुहुन्छ तपाईं ? उनी आफैँ उत्तर पनि दिन्छन्, 'हामीकहाँ दिँदैनन् । नदिएर पनि थरथर काम्दै खानाको याचना गर्दा लात्तले हानेर साले-खाते यहाँ आउँछस्, भाग ! भन्दै लखेट्दा कस्तो हुन्छ सोच्नुस् न ? कहिले काँही किन जन्मेछु जस्तै हुन्थ्यो ।’

उनी रुन्चे हाँसाे हाँस्छन्, ‘आज यो ठाउँमा आइपुग्नु रहेछ ।’

त्यसबेला कवाडी सामान भेला पारेर दिनको २ सय रुपैयाँ कमाउँथे उनले । कहिलेकाहीँ त यसरी कमाएकाे पैसा पनि अरुले खोसिदिन्थे । पुसको जाडोमा राति सकडपेटीमा सुतेको भन्दै पानी छ्यापिदिन्थे । नचोरे पनि पुलिसको डण्डा खानुपरेका तीताे अनुभव छन् उनीसँग ।

‘खाते भनुन् केही भएन । तर, जाडोमा बोरा ओडेर सडकपेटीमा सुतेको पनि सहन सक्दैन थिए मान्छेले । लस्करै सुत्थ्यौँ । बल्ल-बल्ल जाडोमा निदाउन लागेको हुन्थ्याैँ, त्यही बेला पानी छ्यापिदिन्थे,' उनी सम्झिन्छन्, 'भाग खाते तिमीहरूको ठाउँ होइन भन्दै लात्तले हान्दै लछार्थे । हामी सबै एकै ठाउँमा बसेर रुन्थ्यौँ ।'

यही पीडा भुलाउन उनीहरूले रङ पसलमा पाइने एक प्रकारको केमिकल खान थाले । गमको रूपमा प्रयोग हुने सो केमिकल प्लास्टिकमा टाँसेर फुक्दा त्यसबाट नशा लाग्थ्याे । 'त्यो खाएपछि भोक पनि लाग्दैन थियो । जिउ पनि दुख्दैन थियो । अनि जाडो नि हुँदैन थियो । खाना खानु नपर्ने र दुःख थाहा नपाइने भएपछि सबैले सधैँ किनेर खान्थ्यौँ,' राजु स्मरण गर्छन् ।

अर्पण पराजुलीले २०६७ सालमा खिचेको तस्बिर

उनी आम मानिसले जस्तै प्रहरीले पनि बिनाकारण चोरी गरेको आरोप लगाउँदै पक्रिने, थानामा लगेर दिनभरी काम गर्न लगाउने, कुट्ने गरेपछि भागेर काठमाडौँ र चितवनसम्म पुग्ने गरेका थिए ।

यसरी बदलियो जीवन

१९ जना साथीसँग सडकमै रहेका राजुको जीवन समाजसेवी अर्पण पराजुली आएपछि फेरियो । सडक बालबालिकासम्बन्धी अध्ययन गर्न उनी राजुहरूको समूहमा सामेल भए । राजु भन्छन्, ‘अर्पण मामा हामीसँगै बसेर हामीलाई खाना खुवाउने मःम खुवाउने गर्न थाल्नुभयो । खान पाउने भएपछि उहाँले भनेको मान्न पनि थाल्यौँ । यसरी एक हप्तासम्म खाना खुवाएपछि हामीलाई तिमीहरूलाई कोठा खोजेर राख्छु, त्यही बस भन्नुभयो ।'

राजुहरू सडकबाट कोठामा सिफ्ट भए । अर्पणले सडक बालबालिका लागि आश्रम खोलेका थिए । त्याे काेठा त्यही आश्रम थियाे, मामाघर नेपाल । २०६७ सालमा एउटा काेठाबाट सञ्चालन थालिएकाे मामाघर नेपाल अहिले मकवानपुरकाे हेटौँडा उपमहानगरपालिकाको र स्थानीय वासिन्दाको सहयोगमा आफ्नै भवनमा सरिसकेको छ । संस्थाले १ सय ८५ भन्दा बढी बालबालिकाको उद्धार गरेर परिवारसँग मिलन गराउने प्रक्रियामा छ, जसमा राजु पनि पर्दछन् ।

राजुले पढाइलाई निरन्तरता दिन नसके पनि विदेशीले खेल्न ल्याइदिएको ८ थान हकी साथीहरूसँग मिलेर खेल्थे ।

उनी भन्छन्, ‘हामी मामाघरमा भएको खाली जमिनमा नजाने पनि हकी समातेर बल खेलिरहेका हुन्थ्यौँ । खेलेको देखेर हाम्रो सर मनोज शर्मा (हकी टिचर) ले हकी सिकाउँछु भन्नुभयो । मामाले पनि सिक भनेपछि बिहानबिहान सिक्न थाल्यौँ,' उनले भने, 'उहाँले नै साना साना प्रतिस्पर्धाहरूमा मलाई लैजान थाल्नु भयो ।'

पछि राजु प्रदेश–३ बाट हकी खेल्ने खेलाडीका रूपमा छनौटमा परे । प्रदेशस्तरीय हकी बल प्रतियोगिता खेलेपछि भने उनलाई अरु अग्रज खेलाडीले पनि सहयाेग गरे, हाैसला दिए । यसरी उनले प्रदेशस्तरीय प्रतियोगिता हुँदै इन्डो नेपाल इन्टरनेसनल बल हकी फ्रेन्डसिप सेरिज–२०२० सम्म खेलिसकेका छन्।

आफूजस्तै सडक बालबालिकालाई सुनौलो भविष्य दिने सोच

२० वर्षीय राजु आफूजस्तै परिवारबाट अलग्गिएर खानका लागि सडकमा भौतारिइरहेका बालबालिकाहरूकाे उद्धार गरेर राम्रो शिक्षादीक्षा दिनेगरी काम गर्ने बताउँछन् । आफूले पढ्न नसके पनि सडकका बालबालिकालाई पढाउने उनको धोको छ ।

उनी भन्छन्, ‘मैले त पढिनँ । त्यसैले प्लम्बरको तालिम लिँदैछु । सँगै मामाघर नेपालमा रहेका २५ जना भाइबहिनीहरूलाई खेल सिकाउने, सम्झाएर पढ्न लगाउने अनि उनीहरूको परिवार खोज्न सघाउने गरिरहेको छु । अब भविष्यमा मामाले जसरी नै आश्रम खोलेर सडक बालबालिकालाई पाल्छु भन्ने सोचेको छु ।'

आश्रममा बसेको ८ वर्षपछि राजु अधिकारीको तस्बिर

मामाघरका सञ्चालक अर्पण पराजुलीलाई कुलतमा फसेका सडक बालबालिकाको उद्धारमा राजुले पनि सघाउँदै आएका छन् भने,आफ्ना अनुभव सुनाउँदै कुलतमा फसेका सडक बालबालिकाहरूमा उत्प्ररेणा भर्ने काम पनि गरिरहेका छन् ।

आश्रमको जेठो भान्जोप्रति गर्वान्वित मामा

मामाघर नेपालका सञ्चालक अर्पण आफूले उद्धार गरेका राजुले गरेको प्रगतिप्रति आसाध्यै गर्वान्वित भएकाे बताउँछन् । सुरुमा राजुलाई कुलतबाट निकाल्न र आश्रममा बसाउन नै हम्मेहम्मे परेको उनले सुनाए । 'अहिले भने ढुक्कसँग उनले आश्रम सम्हाल्न सघाइरहेका छन्,' अर्पणले भने, 'राजुजस्ता धेरै सडक बालबालिकाहरूको भविष्य उज्जवल बनाउन खटिरहेको छु ।'

पराजुलीले अहिले राजुलाई प्लम्बर र मेसिनरी सामान मर्मतको तालिम गराइरहेका छन् भने खेलसँगै सडक बालबालिका उद्धारमा समेत खटाएका छन् ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक ३०, २०७७ ०६:४७