उग्रराष्ट्रवादी विश्वलहरलाई अमेरिकाबाट पहिलाे धक्का ?

A+ A A-

३ नोभेम्बरमा भएको अमेरिकी राष्ट्रपति निर्वाचनमा बहालवाला राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई हराउँदै जो बाइडेन अमेरिकी राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भएका छन् । बाइडेन निर्वाचित भएको यो निर्वाचनले केही महत्वपूर्ण कीर्तिमान बनाएको छ । बाइडेन आफैँ यस्ता उम्मेदवार बनेका छन्, जो अमेरिकाको इतिहासमै सबैभन्दा वृद्ध उमेरमा राष्ट्रपति निर्वाचित भएका छन् ।

७८ वर्षीय बाइडेनले सन् १९९२ पछि पहिलो पटक बहालवाला राष्ट्रपतिलाई पराजित गरेका छन् । सन् १९९२ मा बिल क्लिन्टनले तत्कालीन राष्ट्रपति जर्ज एच डब्लु बुसलाई पराजित गरेका थिए । त्यसबेला क्लिन्टनले ३७० इलेक्टोरल भोट ल्याएका थिए भने बुसले जम्मा १६८ इलेक्टाेरल भोट जितेका थिए ।

यसपटक ट्रम्पले ४ वर्षअघि निर्माण गरेको रातो पर्खालमा हरियो रंग पोत्न सफल उनी अमेरिकाका अनुभवी, पाका राजनीतिज्ञ मानिन्छन् । उनले अमेरिकाको इतिहासमा नै राष्ट्रपतिको उम्मेदवारको रुपमा सबैभन्दा बढी मत हासिल गर्न सफल भएका छन् । ७ करोडभन्दा बढी मत पाएका ट्रम्प पनि बहालवाला राष्ट्रपतिका रुपमा बढी मत पाएपनि बाइडेनसँग पराजित हुन पुगेका छन् ।

त्यतिमात्रै होइन चार वर्षअघि पहिलो महिला राष्ट्रपति पाउने अवसर गुमाएका अमेरिकी जनताले पहिलो महिला उपराष्ट्रपतिका रुपमा कमला ह्यारिसलाई निर्वाचित गरेर त्यो गल्तीलाई आंशिक रुपमा सच्याएका छन् ।

बाइडेनकी विरोधी थिइन् कमला

अमेरिकामा आफ्ना प्रतिद्वन्द्वीलाई पनि सहज रुपमा स्वीकार गर्ने एउटा गज्जबको राजनीतिक संस्कार पाइन्छ । यस पटक पनि त्यस्तै भयो । डेमोक्रेटिक पार्टीको आन्तरिक प्रतिस्पर्धामा बाइडेन र ह्यारिस प्रतिस्पर्धी र एकअर्काका कट्टर विरोधीका रुपमा थिए । तर तिनै कमलालाई बाइडेनले आफ्नो उपराष्ट्रपति उम्मेवार बनाए र अन्ततः जीत हासिल गरे । यसअघि सन् २००८ मा राष्ट्रपतिका उम्मेदवार बाराक ओबामाले पार्टीको आन्तरिक प्रतिस्पर्धामा आफ्ना प्रतिद्वन्द्वी रहेका जो बाइडेनलाई उपराष्ट्रपति र अर्की प्रतिस्पर्धी हिलारी क्लिन्टन्लाई विदेशमन्त्री बनाएका थिए ।

५६ वर्षीय नयाँ उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिस जमैकन बाबु र भारतीय मूलकी आमाकी अमेरिकी छोरी हुन् । बच्चैदेखि उनलाई रंगभेद र नस्लीय भेदभावको लडाई धेरै लामो र कठिन लाग्थ्यो । चुनावी अभियानका क्रममा उनले अधिकारको लडाईलाई पटक पटक उठाएकी थिइन् ।

अमेरिकी अश्वेत नागरिकका बिचमा उनी लोकप्रिय छिन् । अश्वेत र एसियाली मूलकी कमला ह्यारिस अब अमेरिकाकी पहिलो महिला उपराष्ट्रपति बन्नेछिन् । यसअघि उनी अमेरिकाको क्यालिफोर्नियामा पहिलो अश्वेत महिला महान्यायाधिवक्ता भएर काम गरेकी थिइन् । सन् २००९ मा उनकी आमाको स्तन क्यान्सरका कारण निधन भएको थियो । पति यहुदी थिए ।

डेमोक्रेटिक पार्टीबाट उनको नोमिनेशन सहज थिएन, तर कमलाको राजनीतिक कद निकै ठूलो बन्यो । उनलाई कट्टर विरोधी जो बाइडेनले नै उपराष्ट्रपतिका रुपमा नोमिनेट गरे । बाइडेनसँग उनका केही मुद्दामा अलग धारणा थिए । यही आधारमा ट्रम्पले बाइडेनले ह्यारिसलाई उपराष्ट्रपतिको उम्मेदवार बनाएको विषयलाई लिएर केही भाषणबाजी समेत गरे । तर उनी निर्वाचन अभियानका क्रममा निकै शालीन ढंगले प्रस्तुत भइन् । उनले सन् २०१९ मा न्युयोर्क टाइम्सलाई दिएको एक अन्तर्वार्तामा भनेकी थिइन्, ‘नीतिहरु जनतालाई ध्यानमा राखेर बनाइनुपर्छ भन्ने मेरो सिद्धान्त छ ।’

डेमोक्रेटिक सिनेटर कोरी बुकर भन्छन्, ‘काम गर्ने जुन लगन र भावना उनमा छ, त्यो निकै कम मानिसमा मात्रै पाइन्छ ।’ उनले आफ्नो कामले नै सबैको मन र मत जित्दै आएकी छन् । क्यालिफोर्नियाकी सांसद बारबरा ली भन्छिन्, ‘उनी ह्वाइट हाउसको ढोकामा नै आइपुगेकी छन् । यो कुरा पत्याउन कठिन लाग्छ । तर उनी ह्वाइट हाउसमा पनि नम्बर एक बन्नेछिन् । तपाईले अर्को चुनावसम्म प्रतीक्षा गर्नुपर्छ ।’

विश्वलाई के असर पार्नसक्छ

३ नोभेम्बरमा निर्वाचन भएपछि सामान्यतः इलेक्सन नाइट भनिने सोही राति मतगणनाको परिणाम आउनुपर्ने भए पनि यो पटक केही दिन लम्बियो । पर्खाई र अनिश्चितता देखियो । तर त्यसलाई चिर्दै बाइडेन राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भएका छन् । तर अझै पनि ट्रम्प र उनको टिमले निर्वाचनमा हार मानिसकेको छैन र कानुनी चुनौती दिने बताइरहेको छ ।

चार वर्षअघि ट्रम्प अमेरिकी राष्ट्रपतिमा निर्वाचित हुँदा र अहिलेको विश्व राजनीतिक अवस्था फेरिएको छ । अमेरिकामा उदाएको राष्ट्रवादसँगै विश्वका केही देशमा उग्रराष्ट्रवादीहरुले सत्ताको चावी हात पारेका थिए । ट्रम्प निर्वाचित हुँदा अमेरिका मध्यपूर्व, कोरियाली प्रायद्विपसहित विश्वका केही स्थानमा चलिरहेका युद्धमा सक्रिय सहभागी थियो । अहिले त्यो अवस्थामा परिवर्तन भएको छ । अमेरिकाका सहयोगी देशहरुसँगको सम्बन्धमा दरार उत्पन्न भएको अवस्था छ भने अमेरिकाभित्रैको समाज पनि विभाजित भएको अवस्था छ ।

ट्रम्पको कार्यकालमा अमेरिका र चीनबीचको सम्बन्धमा ठूलो दरार देखियो । दुई देशबीचको व्यापार युद्धले विश्वलाई प्रभाव पार्‍यो । अमेरिकाले चीनविरुद्ध लगाएका प्रतिबन्ध, कोरोना भाइरसको महामारीका लागि दोषी ठहर गरिएको जस्ता विषयले अमेरिका–चीन सम्बन्ध सधैं चर्चाको विषय बन्यो । त्यसैले धेरैलाई लाग्न सक्छ ट्रम्पको पराजयले पक्कै चीन खुसी भयो ।

तर केही विश्लेषकहरूको भनाईमा ट्रम्प अझै चार वर्ष ह्वाइट हाउसमा बसेका भए उनका नीतिका कारण अमेरिका धेरै कमजोर हुने र यसको प्रत्यक्ष फाइदा आफूले लिनसक्ने बेइजिङको आशा थियो । बाइडेन निर्वाचित हुँदा अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चहरुमा खेल्न चीनलाई त्यति सहज हुनेछैन । जो बाइडनले जलवायु परिवर्तनजस्ता ठूला मुद्दामा आपसी सहयोग खोज्दा चीनले पनि आफ्नो फाइदा खोज्नेछ ।

ट्रम्प प्रशासनका विदेशमन्त्री माइक पोम्पेओ र रक्षामन्त्री मार्क एस्परले केही समयअघि भारत भ्रमण गरी केही महत्वपूर्ण सम्झौता गरेका छन् । लामो समयदेखि अमेरिकाको साझेदारको रुपमा रहँदै आएको भारतसँगको नीतिमा बाइडेन प्रशासनमा पनि ठूलो अन्तर आउने सम्भावना कम छ । चीनको विश्वव्यापी प्रभाव रोक्नका लागि भारत अमेरिकाको इन्डोप्यासिफिक रणनीतिको महत्त्वपूर्ण साझेदार बन्नसक्छ ।

यद्यपि बाइडेनको कार्यकालमा भारतसँगको सम्बन्धमा चिसोपना आउनसक्ने विश्लेषकहरु बताउँछन् । बाइडनको चुनाव प्रचार अभियानको वेबसाइटमा कश्मीरका जनताको अधिकार पुनःस्थापित हुनुपर्ने, नेशनल सिटिजन रजिस्ट्रार (एनआरसी) नागरिकता संशोधन ऐन (सीएए) लगायतका विषयले दुई देशबीचको सम्बन्धमा चिसोपना ल्याउन सक्छन् । भारतीय मूलकै अमेरिकी उपराष्ट्रपतिमा निर्वाचित कमला ह्यारिसले भारतको हिन्दू राष्ट्रवादी सरकारका नीतिहरूको आलोचना गरेकी थिइन् ।

ओबामा कार्यकालमा उत्तर कोरियासँगको सम्बन्ध तिक्त थियो । ट्रम्पको कार्यकालमा आएर केही सहज अवस्था बनेको छ । तर अब उत्तर कोरियासँगको सम्बन्धमा ओबामा प्रशासनका बाछिटाहरु पर्न सक्छन् । तर किम जोङ उनले बाइडेनलाई तत्कालै उत्तेजित बनाउने काम नगर्न सक्छन् । बाइडेनले किमसँग कुनै पनि भेटअघि उनले परमाणु कार्यक्रमहरू परित्याग गर्ने चाहना स्पष्ट रूपमा प्रदर्शन गर्नुपर्ने बताएका छन् ।

बाइडेनले युरोपमा रहेका आफ्ना सहयोगी देशहरु बेलायत, जर्मनी फ्रान्ससँग हात अघि बढाउन सक्छन् । ट्रम्पका पक्षधर मानिएका बेलायती प्रधानमन्त्री बोरिस जोन्सन भन्दा जर्मनी र फ्रान्स उनको प्राथमिकतामा पर्न सक्छन् । उनले जलवायु परिवर्तन, नेटोलाई थप सक्रिय र प्रभावकारी बनाउनेजस्ता कार्यमा पूर्ववत सहयोगीसँगको सम्बन्धलाई बिगार्ने सम्भावना कम हुन सक्छ ।

बाइडेनको विजयले विश्व राजनीतिको परिदृश्य फेरिन सक्छ । ट्रम्प उदयसँगै संसारभर उदाएको उग्रराष्ट्रवादी लहरमा बाइडेनको विजयले धक्का दिन सक्छ ।

एजेन्सीको सहयोगमा

प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक २३, २०७७ १५:२३