सेलरोटी झ्वाइँ पार्न सबैभन्दा घ्यू नै उत्तम !

A+ A A-

शुद्ध गाईको घ्यूको अकल्पनीय स्वास्थ्य लाभ लिन सफल आयुर्वेदिक उपचार पद्धतिको अनुसरण गरेर आज संसारभरका मानिसहरू आफ्ना लागि उपयुक्त घरेलु उपचारका उपायहरू अवलम्बन गरी विभिन्न रोगको औषधिमूलो गरिरहेको भेटिन्छ । आयुर्वेदका प्राचीन उपचारका अभ्यासहरूको महत्त्व र प्रभावकारिता धेरै पछि आएर मात्र आधुनिक औषधि विज्ञानले महसुस गर्न थालेकाले यो विषय धेरैलाई नौलो बनेको छ ।

आफ्नो शरीरको तौल घटाउन कोसिस गर्दै गरेका प्राय: सबै मानिसहरू आफ्नो दैनिक खानाबाट चिल्लो हटाउने जसमा मूलत: घ्यू खान बन्द गर्ने गरेको देखिन्छ । जब तपाईं तपाईंको शरीरले कसरी काम गर्छ भन्ने बुझ्नुहुन्छ, तब तपाईंलाई महसुस हुनेछ कि दुब्लाउने रहरमा तपाईंको खानाबाट चिल्लाे हटाउन पहिलो निशानामा पर्ने घ्यू तपाईंको शरीरका लागि एक पौष्टिक स्वास्थ्य लाभ दिने पदार्थ मात्र होइन कि तपाईंको शरीरको तौल घटाउनसमेत मद्दत गर्ने एक अमृत नै हो ।

नेपालमा प्राय: उपभोग हुने गाई वा भैँसीको घ्यूमा ९९.५ प्रतिशत चिल्लो वा फ्याट र ०.५ प्रतिशत पानी रहने गर्छ । दही मथी निस्केको घ्यूमा चिल्लोमा सजिलै घुल्ने भिटामिन र मथेको नौनी तताउँदा बचेको प्रोटिनका महत्त्व पूर्ण अंशहरू समेत रहने गर्छन् ।

चिल्लो पदार्थमा पनि संतृप्त अथवा सेचुरेट चिल्लो पदार्थको भाग धेरै हुने हुँदा कोठाको तापक्रममा राख्दा पनि घ्यू बिग्री हाल्दैन तर प्रकाश र अक्सिजनबाट भने अक्सिडेसन हुने हुँदा हावा र प्रकाशबाट जोगाउन नसक्दा यसको गन्ध खराब हुन सक्छ । त्यसैले घ्यूलाई माटो वा काठको भुँड्को वा सानो ठेकीमा बिर्को बन्द गरेर राख्न भनिन्छ । प्लास्टिक वा सिसाको बट्टामा राख्नु राम्रो मानिँदैन र होइन पनि ।

आधुनिक वैज्ञानिक अनुसन्धानहरूबाट घ्यूमा निकै थोरै मात्रामा भेटिने भए पनि विभिन्न प्रकारका फ्याट्टी एसिडहरूले शरीरलाई स्वस्थ राख्ने भिन्दाभिन्दै प्रकृतिको तर निकै ठूलो भूमिका खेल्ने प्रमाणित गरिदिएको छ ।

गाई र भैँसी दुवै जम्मा गरी संकलन हुने दूधबाट बनाएको घ्यूमा ओमेगा-३, ओमेगा-६ र ओमेगा-९ फ्याट्टी एसिडहरू कुल औसत क्रमशः १.४४७, २.२४७ र २५.०२६ मिलिग्राम भेटिने गर्छ । ओमेगा-३, ओमेगा-६ र ओमेगा-९ सानो बच्चाको आँखा र दिमागको विकासमा मुख्यतया धेरै सहयोगी हुने गर्छ ।

पोषण तत्त्व	भैँसीको घ्यू	गाईको घ्यू
पानी %	०.३०	०.३०
चिल्लो %	९८.९०	९८.८०
प्रोटिन %	०.७८	०.८१
खरानी %	०.०३	०.०९
शक्ति (किलो क्यालोरी /१०० ग्राम)	९३०.५०	९४८.३०
कोलेस्टेरोल %	०.२६५	०.३१९
फ्याट्टी एसिड प्रोफाइल	भैँसीको घ्यू	गाईको घ्यू
सेचुरेटेड	५९.९१	५५.३४
मोनो अनसेचुरेटेड – सिस	२०.१२	२२.१६
मोनो अनसेचुरेटेड – ट्रान्स	२.६२	२.१३
पोली अनसेचुरेटेड	२.४५	४.०२
टोटल फ्याट्टी एसिड	८५.१०	८३.६५
मुख्य सेचुरेटेड फ्याट्टी एसिड	भैँसीको घ्यू	गाईको घ्यू
पलमिटिक एसिड (सी १६:०)	२८.८४	२४.०३
स्टेरिक एसिड (सी१८:०)	१४.०४	९.३६
माइरिस्टिक एसिड (सी १४:०)	८.५४	१०.३
मुख्य मोनो अनसेचुरेटेड फ्याट्टी एसिड	भैँसीको घ्यू	गाईको घ्यू
ओलीइक एसिड (सी १८:१)	१८.६४	२०.०४
मुख्य पोली अनसेचुरेटेड फ्याट्टी एसिड	भैँसीको घ्यू	गाईको घ्यू
लिनोलिक एसिड (सी १८:२)	०.९२	१.६४
मुख्य ट्रान्स फ्याट्टी एसिड	भैँसीको घ्यू	गाईको घ्यू
भेसिनिक एसिड (सी १८:१ टि-११)	२.२३	२.१३
कन्जुगेटेड लिनोलिक एसिड (सी १८:२ सी-९, टि-११) - ओमेगा-६	०.७७	१.००
भिटामिन	भैँसीको घ्यू	गाईको घ्यू
भिटामिन-ए (आइ-यु/ग्राम)	३०.५७	२८.२१
भिटामिन-ई (माइक्रो-ग्राम/ग्राम)	२७.९५	३१.५५
भिटामिन-डी (आई-यु/ग्राम)	१२.८८	११.४२

ओमेगा-३ मानिसको मुड विकास गर्ने र आन्तरिक दर्द घटाउन चाहिने ईपीए, दिमागको ८ प्रतिशत भाग बन्ने र दिमागलाई ठीकसँग सञ्चालन गर्न सहयोग गर्ने डीएचए तथा पाचन क्रियामा शक्ति पैदा गर्न जरुरी हुने एएलए नामक तिन थरी फ्याट्टी एसिडहरूको रूपमा उपलब्ध हुने गर्छ ।

लोकप्रिय ओमेगा-३ को नाममा चिनिने डीएचए नाम दिइएको डोकोसाहेक्जेनोइक एसिड हाम्रो शरीरले शरीरभित्रै आफैँले बनाउन सक्दैन । खानामार्फत नै शरीरलाई अनिवार्य उपलब्ध गराउनुपर्ने हुन्छ । घ्यू, ओखर, माछाको तेल र आलसको तेलमा समेत पाइने डीएचए ओमेगा-३ क्यान्सर, हृदयाघात, इन्सुलिन प्रतिरोधी समस्या, बाथ रोग तथा एडीएचडी भनिने अरूको कुरामा पटक्कै ध्यान नदिने र आफूले भनेको जस्तो नहुनेबित्तिकै सन्किने किसिमको व्यवहार पैदा हुने रोगहरू हुने जोखिमबाट मानिसलाई बचाउन मद्दत गर्दछ ।

घ्यूमा ओमेगा-३ का अलावा मनग्य ओमेगा-६ (सीएलए) समेत हुने गर्छ । ओमेगा ३ र ६ को संयुक्त उपस्थितिले घ्यू शरीरको तौल घटाउन लोकप्रिय खाद्य बन्न सकेको हो । ओमेगा- ६ ले शरीरमा बोसोरहित मासुको भाग बढाउन अत्यन्त प्रभावकारी भूमिका खेल्ने र ओमेगा-३ र ओमेगा-६ ले शरीरमा भएको बोसोलाई बाहिर तानेर शक्तिमा परिवर्तन गरी बोसे फोक्से मासुलाई बोसोरहित दरिलो मासुमा परिवर्तन गर्न सहयोग गर्ने हुँदा मानिसलाई दुब्लाउन मद्दत गर्छ ।

केही हप्ता खाना खान छोडी हर कोसिस गरेर दुब्लाउन के पाएको हुन्न १-२ दिन मुख छाडेर खान पुग्दा तुरुन्तै वा छिट्टै शरीरले बोसो हालिहाल्ने समस्या रहेको आजको डाइटिङ समस्याको चुरो घ्यूमा पाइने ओमेगा-३ ले निदान गरिदिन्छ ।

घ्यू वास्तवमै विभिन्न अमिनो एसिडले भरिपूर्ण भएकाले जब यो शरीरको बोसोसँगै टाँसिन पुग्छ तब बोसे मासुको वास्तविक बोसो बोक्ने कोषहरूको आकारलाई नै सङ्कुचनमा पारिदिन्छ । किनकि घ्यूमा हुने ओमेगा-३ ले बोसे मासु बोकेको शरीरलाई इन्चको तहसम्म सङ्कुचन गर्न सहयोग गर्ने हुँदा पुन: तौल प्राप्ति गर्न असहज पारिदिन्छ ।

घ्यूमा हुने बिउटाइरिक एसिड, भिटामिन ए, डी, ई र के शरीरको रोग प्रतिरोध क्षमता बढाउन, आन्द्रा स्वस्थ राख्न, कपाल स्वस्थ राख्न, हड्डीहरू मजबुत बनाउन र आँखाको स्वास्थ्यमा सुधार गर्न सहयोगी बन्ने प्रमाणित भएको छ । घ्यूको तागत दिने र शरीरका विभिन्न प्रणालीबाट विषाक्त पदार्थ हटाउने क्षमताका कारण यो शरीरका लागि अभिन्न खाद्यवस्तु बन्न पुगेको हो ।

घ्यूको जतिसुकै पौष्टिक, औषधीय र वजन घटाउन मद्दत गर्ने तागत भए तापनि अन्त्यमा यसमा ९९.५ प्रतिशत नै चिल्लो हुने कुरा भने बिर्सन हुँदैन । जुनसुकै कुरा पनि अतिले खति नै गर्छ । तसर्थ दैनिक बढीमा एक/दुई चम्चा त्यो पनि धेरै मात्रामा बिहान सिधै घ्यू मात्र वा ब्रेक फास्टसँगै घ्यू खाने गर्दा यसबाट अधिकतम लाभ लिन सकिने देखिएको छ । हाम्रो खानपानमा चिल्लो अन्य समयको खानामा पनि परिहाल्ने हुँदा दैनिक बिहान बढीमा दुई चिनी चम्चा मतलब ८-१० ग्रामसम्म ढुक्कसँग खान हुन्छ भनिएको हो ।

औषधि उपचारद्वारा रुग्ण वा वृद्ध व्यक्तिलाई तन्दुरुस्त वा युवा बनाउने क्रियालाई नेपालीमा कायाकल्प भन्ने गरिन्छ । आयुर्वेद शरीरको कायाकल्पका लागि संसारभर प्रख्यात बनेको छ ।

आयुर्वेदिक उपचारमा शुद्ध घ्यू शरीरका कोषिकाहरूको पुनरुत्पादन गर्न सहयोग गर्ने; रति-राग, काम-वासना र सहवासको इच्छाको उत्तेजना बढाउने कामोद्दिपक औषधिहरू बनाउन व्यापक प्रयोग हुने गर्छ ।

घ्यू र दूधको संयुक्त प्रयोगबाट शरीरको ओज-सी वा जीवन्त शक्तिमा सुधार गर्न, कोषिकामा हुने क्षयका कारण हुने बुढ्याैलीपनलाई रोक्ने तथा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई बढावा दिने धेरै किसिमका औषधि बनाइन्छ ।

खानामा घ्यू राख्दा यसको तेलीय गुणले अल्सरपीडित बिरामीहरूलाई आरामसँग नरम खाना खान सहयोग गर्ने, खानामा घ्यू हाली खाए कब्जियतको समस्याबाट मुक्ति मिल्ने, हरेक बिहान आधा चिया चम्चा घ्यू खाने र त्यसपछि एक कप तातो पानी पिउने गरे आवाज सुमधुर र नरम बनाउने, घ्यूकॊ पोषण गुणको सदुपयोगमार्फत तागत उपलब्ध गराई दिमागको स्मरण शक्ति र स्फूर्ति वृद्धिमा घाँस खुवाएर पालिने शुद्ध लोकल गाईको घ्यूको माग संसारभर औषधिको जस्तै ह्वात्तै बढ्नु केही नमुना उदाहरणहरू हुन् ।

आयुर्वेदिक उपचार पद्धतिमा आगोले जलेको घाउ, छाला उप्कने, छालामा फोका उठ्ने, पेट घोच्ने, पोल्ने, विभिन्न अङ्गहरूको र्‍याल पैदा गर्ने ग्रन्थीहरूको सुरक्षा गर्न र अल्सरजस्ता समस्यामा हुने अधिक दर्दबाट मुक्ति पाउन पनि घ्यूको प्रयोग गर्ने गरिन्छ ।

जब घ्यू तन्तुहरूसँगको सम्पर्कमा आउँछ, तब यसले तन्तुहरूलाई नरम बनाउने र बाहिरी हानिकारक विषादी र जीवाणुहरूको सम्पर्कमा आउनबाट रोकेर चर्किएको वा च्यातिएको स्थानमा नयाँ कोषिका उम्रन र च्यातिएको स्थान पहिलेजस्तै जोडेर निको हुने शरीरको स्वउपचार पद्धतिलाई सहयोग पुर्‍याउने गर्छ ।

आयुर्वेदिक चिकित्सकहरूले लामो समयदेखि घाउहरू निको पार्न प्रयोग गर्ने यो प्राकृतिक चिकित्सा पद्धति आज नवीनतम औषधि विज्ञानले घ्यूको कोषिकाहरूको पुनरुत्थानकारी गुणको प्रमाणित गरी आन्तरिक तथा बाहिरी घाउमा निको पार्ने, पोलेको चोटको उपचार गर्नेजस्ता काममा उपयोग गर्न सुरु गरेको छ ।

शरीरका तन्तुहरूमा रहने बोसोले शरीरले नियमित काम गर्ने क्रममा वा खाना पाचन हुने क्रममा पैदा भएका तर नियमित प्रक्रियामा शरीरबाट बाहिर फाल्न नसकेका कचरा पदार्थ कैद गरी राख्दछ । फलतः उसको क्षमताले भ्याएसम्म ती कचराबाट शरीरका मुख्य अङ्गहरू हानि हुनबाट जोगाउँछ । जब शरीरमा त्यस्ता कचराहरू धेरै जम्मा हुन्छन्, तब तिनै विभिन्न रोगका चुरो कारण बनी दिन्छन् ।

त्यस्ता विषाक्त तत्त्वलाई बाहिर निकालेर शरीरलाई भित्रैदेखि स्वस्थ बनाउने डिटोक्सिफिकेसन प्रक्रिया अयुर्वेदको पञ्चकर्म विधिमा समेटिएको छ । यो विधिमा हरेक दिन घ्यूको मात्रा बढ्ने गरी बिहान बिरामीलाई घ्यूयुक्त खाना खान दिइन्छ । साथै, दैनिक घ्यूले शरीरको मालिस गरी छालाभित्रका तन्तुहरूमा रहने बोसोले सोसेर राखेका विषाक्त पदार्थहरू मालिस गरेको घ्यू हुँदै छालासम्म पुर्‍याउने र मसाजपछि पानीको वाफले नुहाउने स्टिम थेरापि प्रविधिबाट छालाको सतहमा पुगेको विष शरीर बाहिर पुर्‍याइन्छ ।

शरीरका तन्तुहरूमा रहेको विष छालासम्म र भित्री तन्तुहरूमा रहेको विष गुदद्वारसम्म पुर्‍याउन सफल बनेपछि विभिन्न प्रविधिहरू लगाएर ती विषाक्त पदार्थहरू शरीरबाट बाहिर निकाल्न सम्पूर्ण प्रणाली नै धुने काम गरिन्छ । जसमा मूलतः शुद्ध घ्यूकै काम आउँछ ।

दाँतको गिजामा गढेको विष सफा गरी मुखको स्वास्थ्य सुधार गर्न घ्यूबाट गरिने मुखको कुल्ला वा गार गल होस् वा दुई ठूलो चम्चा शुद्ध गाईको घ्यू र ६-७ थोपा इच्छाअनुसार कागती वा लेभेन्डरको तेल बाथ टपको न्यानो पानीमा घुलाएर लिइने लाभकारी घ्यू स्नानमा घ्यूको उपयोग उत्कृष्ट हुने गर्छ ।

तातो वा आगोले जलेको अवस्थाका लागि उत्कृष्ट मल्हमको रूपमा प्रयोग गर्न, थाकेको आँखाको प्राकृतिक उपचारमा, सुक्खा छाला हुनेहरूका लागि अनुहार चिल्लो र रसिलो बनाउने मोइस्चराइजरको रूपमा प्रयोग गर्न र केही थोपा मनतातो घ्यू नाकमा राखी नाथ्री फुट्ने र टाउको दुख्ने समस्याको आयुर्वेदिक समाधानमा घ्यू नै प्रयोगमा आउने गर्छ ।

पश्चिमा औद्याेगिक उत्पादनलाई बिक्री गरी नाफा कमाउने नियतले उच्च शिक्षामा पढ्ने पाठ्यक्रममै घ्यूजस्ता पदार्थहरूमा सेचुरेटेड चिल्लो रहने र कोलेस्टेराेलसमेत रहने हुँदा धेरै खान हुँदैन भनी उल्लेख गरिएका कारण ती पाठ्यक्रम पढेर विज्ञ बनेका कतिपय पोषणविद् आज पनि तपाईं हामीलाई घ्यू खानु भनेको हार्ट-अटेकदेखि यो ब्रमाण्डमा रहेका सबै रोग भित्र्याउने चिज हो भनी डर पैदा गरिरहेका भेटिन्छन् ।

उनीहरूले राम्रो हुने सोच्ने विज्ञानले चाउचाउ बनाउँदा प्रयोग गरिने तेल बनाएजस्तो गरी औद्योगिक प्रशोधनमार्फत बनाइएको पश्चिमा औद्याेगिक तेल र मूलत: मर्जेरिनमा हुने औद्योगिक ट्रान्सफ्याटले गाई वा भैँसीको घ्यूमा हुने ट्रान्स फ्याटले भन्दा १५ गुणा धेरै मुटुको रोग, मधुमेह र डिप्रेसनजस्ता रोग मानिसलाई दिने वैज्ञानिक प्रमाण विश्वविद्यालयका पाठ्यक्रममार्फत जान्न र बुझ्नसमेत वञ्चित छन् ।

नेपाली शुद्ध घ्यूको आयुर्वेदिक मूल्य हाम्रा डाक्टरहरूको शिक्षामा समेटिएको छैन । वैज्ञानिक रूपमै प्रमाणित बनेको घ्यूको मोटोपन घटाउने, क्यान्सरजस्ता राेगविरुद्ध लड्ने, नसा, तन्तु र कोषिकामा फोहाेर टाँसिन रोक्ने, मधुमेहको नियन्त्रणमा सहयोग गर्ने, शरीरको रोगप्रतिरोधी क्षमता बढाउने, तागत र यौनशक्ति निर्माण गर्ने, दिमाग तन्दुरुस्ती राख्ने र शरीर सफा गर्नेलगायतका हाम्रा रैथाने प्रविधिले दिने घ्यूको गुणहरूबारे ढ्न पाउनबाटै विद्यार्थीहरू वञ्चित रहेको आठौँ आश्चर्य हामीमा छ ।

एक जमानामा मुसामा गरिएको टेस्टमा घ्यूबाट कोलेस्टेराेल बढ्ने देखिएको भन्ने नतिजाबाट बजारमा घ्यू खान हानिकारक भन्ने बुझेकाहरूले पछि पुन: मुसा र सुँगुरमा समेत प्रयोग गर्दा नतिजा उल्टो देखिएको कतिपय हाम्रा विज्ञहरूले पत्तै पाएनन् । हुन त कतिपय जनावरमा गरिने टेस्ट मानिसमा मिल्ने कुनै निश्चत हुँदैन ।

सन् २००९ देखि २०११ सम्म लगाएर ६ सय २८ जना मानिसमै गरिएको परीक्षणबाट घ्यूमा हुने कोलेस्टेराेलबाट मानिसमा मुटुको रोग बढ्ने होइन, बरु घट्ने प्रमाणित गरिदियो । परीक्षणबाट घ्यूमा अधिक सेचुरेटेड फ्याट्टी एसिड हुने भए पनि ८९ प्रतिशत छोटो चेन हुने फ्याट्टी एसिडबाट निर्मित हुने रहेछ भन्ने पत्ता लाग्यो । चिकित्सकीय रूपमा के प्रमाणित बन्यो भने संतृप्त फ्याटले भन्दा निकै धेरै अक्सिडाइज भएको कम घनत्वको लाइपोप्रोटिन कोलेस्टेराेलका कारण मानिसमा हार्टएटेक निम्तिने रहेछ ।

घ्यूमा गरिएको केमिकल विश्लेषणमा आश्चर्यजनक रूपमा यो पत्ता लाग्यो कि शुद्ध घ्यूमा कोलेस्टेराेल अक्साइड हुँदैन । उल्टो स्वास्थ्यलाभ गर्न सहयोग गर्ने एन्टिक्सिडेन्टहरू रहन्छन् । शुद्ध घ्यूमा हुने छोटो फ्याट्टी एसिड चेन पचाउन सजिलो हुने, हर्मोन उत्पादनमा सहयोगी हुने, कोषिकाका झिल्लीहरू बलिष्ठ बनाउने र मुटुको रोग घटाउन सहयोग गर्ने प्रकृतिको हुने भेटियो ।

तरकारीमा भुटुन हाली भुट्न होस् वा तिहारमा सेल रोटी झ्वाइँ पार्ने चिल्लोका लागि हामीलाई धेरै तातो हुने गरी तताउँदा पनि डढेर धुवा नआउने भुटन जरुरी हुन्छ । किनकि जब चिल्लो तातेर धुवाँ आउने स्मोक पोइट नाघ्छ, तब यसले मुटु र स्वास्थ्यलाई हानि हुने तत्त्व निकाल्छ । गाई वा भैँसीको घ्यू आफैँ मात्र २५० डिग्री सेल्सियसभन्दा माथिसम्म तताउँदा मात्र स्मोक पोइटमा पुग्ने हुँदा तिहारको सेलरोटी हाल्न शुद्ध घ्यूजस्तो राम्रो अरू के नै हुन सक्दो रहेछ र ? हाम्रो रैथाने सेलरोटी पकाउने प्रविधिलाई सलाम ।

(खाद्य तथा औषधिविज्ञ, क्यानडा)

प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक १६, २०७७ १७:५३