ढाँट्ने बानी छैन भन्दै रामबाबु प्रसाईंले क्रान्तिकारीहरूकाे नाम खाेलेपछि...

ढाँट्ने बानी छैन भन्दै रामबाबु प्रसाईंले क्रान्तिकारीहरूकाे नाम खाेलेपछि...

A+ A A-

नेपाली प्रजातान्त्रिक आन्दोलनका एक अथक योद्धा रामबाबु प्रसाईंको यही १३ असाेज २०७७ मा ९९ वर्षको उमेरमा निधन भएको छ । नेपाली कांग्रेसका केन्द्रीय कोषाध्यक्षसम्म हुनुभएका उहाँले मेची अञ्चलबाट आफ्नो राजनीतिक यात्रा सुरु गर्नुभएको थियो । उहाँको जन्म १५ माघ १९७८ मा ताप्लेजुङ जिल्लाको हाम्पाङमा भएको थियो । लप्टन देवीप्रसाद प्रसाईं र आमा रुद्रकुमारीकाे कोखबाट दुई छोरा रामबाबु प्रसाईं र अर्का सीके प्रसाईं जन्मिनुभएकाे हाे । सीके प्रसाईंको नाम पनि उसै गरी नेपाली प्रजातान्त्रिक समाजवादी चिन्तकका रूपमा प्रख्यात छ । दुवै भाइले आफ्नो सम्पूर्ण जीवन नेपाली राजनीतिलाई चढाउनुभयो ।

रामबाबु सादा जीवन र उच्च विचारमा विश्वास गर्ने एक सरल व्यक्तिको रूपमा परिचित हुनुहुन्थ्यो । उहाँलाई चिन्ने जान्नेले उहाँबारेका फरकफरक धारणा र संस्मरण सुनाउँछन् तर ती कुनै पनि संस्मरणमा उहाँको नकारात्मक आलोचना सुन्न पाइँदैन । बरु उहाँका कतिपय अव्यावहारिक स्वभावका कारण अप्ठ्यारोमा परेका अनुभवहरू रमाइलो पाराले व्यक्त गरिरहेका हुन्छन् । रामबाबुलाई सम्झने अनेक कारणहरू छन् । तीमध्ये पहिलो र अन्तिम कारण नै उहाँको प्रजातन्त्रमाथिको निष्ठा र त्याग हो । आजीवन एउटा खास विचार र अभियानमा रहन सक्नु पनि मानिसलाई परीक्षा नै हुन्छ ।

उहाँ नेपाली प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा लागेबापत देशभित्र पटकपटक गरी छ वर्ष जेल बस्नुभयो भने सात वर्ष निर्वासनमा बस्नुभयो । सम्पन्न परिवारमा जन्मिएर पनि अत्यन्त सादा जीवन बिताउने उहाँको व्यक्तिगत जीवन र व्यवहार अत्यन्त रोचक थियो ।

उहाँको राजनीतिक पाटोमाथि अरूले प्रशस्त चर्चा गर्लान् । म यहाँ उहाँका केही त्यस्ता रोचक सन्दर्भहरूको चर्चा गर्नेछु, जसबाट उहाँको सरलता, इमानदारिता र सोझोपनको अनुमान गर्न सजिलो हुन्छ ।

उहाँ यति सरल हुनुहुन्थ्यो कि बिर्तामोडको सबैभन्दा धनी र सम्पन्न भएर पनि सामान्यभन्दा सामान्य मानिससरह जीवन बिताउनुभयाे । उहाँको लगाउने लुगाको ढाँचा नै अनौठो थियो । त्यस्तो लुगा उहाँबाहेक अरू कसैले पनि लगाएको मैले कहिल्यै देखिनँ । त्यस्तो लिवासलाई रामबाबु शैली भनिन्थ्यो । उहाँ प्राय: पेन्ट-सर्टमा भन्दा कमिज-सुरुवालमा देखिनुहुन्थ्यो तर उहाँको कमिज-सुरुवाल पनि अनौठो प्रकारको हुन्थ्यो । कमिज भनौँ भने कुर्ताजस्तो, कुर्ता भनौँ भने सर्टजस्तो हुन्थ्यो । कमेज र सुरुवालमा आफ्नै हातले टाँसेका पत्रे गोजी हुन्थे । अस्कोट र टोपी सुहाएको हुन्थ्यो यी पोशाकसँग । खद्दरका यस्तै लुगामा देखिनुहुन्थ्यो सधैँ । सकेसम्म पैदल हिँड्न मन पराउने उहाँ सबैका लागि सहज उपलब्ध हुनुहुन्थ्यो । परैबाट उहाँका पोशाकका कारणले चिन्नेहरूले रामबाबु भनेर चिन्थे, नचिन्नेले एउटा सामान्य गाउँले किसान भनी अनुमान लगाउँथे । रामबाबु कहिल्यै कसैको अघि हाउगुजी हुनुभएन । सम्पत्ति हुनुपर्छ, भएको राम्रो तर त्यसलाई सही ठाउँमा सही तरिकाले खर्च गर्नुपर्छ, आफ्नो सम्पत्ति अर्काका लागि डरलाग्दो हुनु हुँदैन भन्ने उहाँको मान्यता थियो । प्रजातान्त्रिक समाजवादी सोच बोकेको उहाँ राज्य र समाजबाट पाइएको सम्पत्ति राज्य र समाजकै लागि पनि खर्च गर्नुपर्छ भन्ने विश्वास लिनुहुन्थ्यो ।

उहाँ आफूलाई चाहिने सामान आफैँसँग हुनुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो । सियोधागो कैँची आदि उहाँको झोलामै हुन्थ्यो । उहाँले बोक्ने पर्स पनि अनौठो हुन्थ्यो । प्लास्टिकलाई आवश्यकताअनुसारको साइजमा चारपाटे काटेर वरिपरि तीनतिरबाट सिलाएको हुन्थ्यो र एकापट्टिको मुख खुल्ला हुन्थ्यो । त्यसैमा उहाँले आफूलाई चाहिने पैसा आदि बोक्नुहुन्थ्यो । उहाँ आफ्ना जुत्ता पनि आफैँ सिउनुहुन्थ्यो । आफ्नो व्यक्तिगत जीवन आफ्नै हो, त्यसका लागि सकेसम्म अरुलाई दुःख दिनु हुँदैन भन्ने गर्नुहुन्थ्यो । कृषि विज्ञानमा स्नातक उहाँ त्यस विषयका पनि ज्ञाता हुनुहुन्थ्यो । सबै समय राजनीतिमा लाग्नुपरेकाले आफ्नो विशेष ज्ञानलाई भने सही उपयोगगर्न पाउनु भएन ।

उहाँसँग कुरा गर्न होसियार हुनुपर्थ्याे । जेसुकै कुरा गरेर उम्कौँला भनेर सोच्नेहरू रामबाबुसँग नराम्रो गरी फस्थे । उहाँ हरेक शब्द तौलिएर बोल्नुहुन्थ्यो । कुनै पनि शब्दको आफ्नै अर्थ र मूल्य हुन्छ, त्यसलाई राम्ररी बुझेर मात्र प्रयोग गर्नुपर्छ । शब्दहरू पनि पैसाजस्तै हो, बिनाकाम खर्च गर्नु हुँदैन भनेर सम्झाउनुहुन्थ्यो । जे बोल्नु छ, बुझेर र चाहिँदो मात्र बोल्नू भन्नु हुन्थ्यो । एक दिन एक जना मानिस यस्तै बोल्ने क्रममा नराम्ररी फसेको मैले देखेको थिएँ ।

हामी केही साथीहरू पहिल्यैदेखि उहाँको बैठक कोठामा बसिरहेका थियौँ । केही पछि अरू दुई जना पनि थपिए । ढिलो आएकोमा उहाँले सोध्नुभो, 'किन ढिलो गर्नु भो ?'

ती पुरुषले भने, 'जत्ति हतार गरे पनि भातसात खाएर हिँड्दा ढिलो भइहाल्यो ।'

त्यसपछि रामबाबुले सोध्नुभो, 'यो भात त भात ठिकै छ, भातै हो । यो सात भनेको चाहिँ के हो ? सात गाँस खाएको हो कि– सात थाल भात खाएँ भनेको हो कि !'

ती मानिस एकछिन अलमल्ल भएर भने, 'हाेइन रामबाबु, त्यस्तो केही हाेइन, भात खाएर हिँड्न अलिक ढिलो हुन गो मात्र भन्न खोजेको हो ।'

उहाँले भन्नु भो, 'त्यो त मैले बुझेँ, भात खाएरै आउनुभएछ । त्यत्ति नै भनेको भए भई त हाल्थ्यो । यो सातचाहिँ किन जोड्नुपरेको भनेकाे नि ! त्यो सात नभनी भात मात्र भन्न हुँदैन र ?'

अब ती पुरुष राम्रै गरी फसिसकेका थिए । जति उम्किन खोज्थे उति नै भासिँदै जान्थे । निकै बेरसम्म नै त्यो सन्दर्भ तन्किनै रह्यो ।

उहाँको सोझो र इमानीपनले धेरैपल्ट धेरै ठाउँमा अप्ठ्यारो परेको कुरा मानिसहरू भन्ने गर्छन् । गोपालकुमार बस्नेतले आफ्नै सेरोफेरो नामक पुस्तकमा रामबाबुको कथा भन्ने एउटा अलग्गै शीर्षकमा लेख नै लेख्नुभएको छ । त्यस लेखका दुई सन्दर्भहरू पनि यहाँ उल्लेख गर्नु सान्दर्भिक होला भन्ने लाग्छ ।

२०१७ सालमा राजा महेन्द्रले बीपीको सरकारलाई कु गरी पञ्चायती व्यवस्था लागू गरेपछि नेपाली कांग्रेसले त्यसविरुद्ध आन्दोलन गर्ने क्रममा रामबाबुले इलाममा पार्टीको संगठनको जिम्मा पाउनुभएको थियो । संगठन विस्तार गर्ने क्रममा उहाँ साँखेजुङ पुग्नुभएको थियो । त्यहाँ उहाँले टुङ्गबहादुर बस्नेत, मदनबहादुर बस्नेत, गङ्गाबहादुर बस्ने, बाजवर्ण कटुवाल, बलबहादुर राईहरूको समिति बनाएर त्यस गाउँको जिम्मा दिनुभयो । सशस्त्र विद्रोहको तयारीको कुरा थियो । भूमिगत रूपमा काम धमाधम हुँदाहुँदै रामबाबु पक्राउ पर्नुभयो । प्रहरीले बयान लिने क्रममा आफ्ना साथीहरू को-को हुन् भनेर सोधेपछि उहाँले आफूले सबै नचिनेको तर सबैको विवरण यो डायरीमा छ भनी डायरी नै प्रहरीलाई जिम्मा लगाइदिनुभएछ । ती को–को हुन् त भनी सोधेपछि म त यी दुई मात्र चिन्छु अरु उनीहरूलाई नै थाहा होला भनी टुङ्गबहादुर बस्नेत र बाजवर्ण कटुवालको नाम बताइदिनुभएछ । त्यसपछि भएको पुलिसको सर्च र दमनको चित्रण गोपाल बस्नेतले मिहिन पाराले गरेका छन् । ढाँट्न नजान्ने उहाँको यो बानीले पार्टी र पार्टीका कार्यकर्तालाई ठूलो हानि भएको थियो ।

त्यस्तै, अर्को प्रसङ्ग पनि रमाइलो छ:

कृषिमा स्नातक भएर आएपछि नयाँ ज्ञानको प्रयोग गर्न जसलाई पनि रहर लाग्ने नै हो । उहाँले पनि धुलाबारी बजारमास्तिर आफ्ना अन्तरे काका ईन्द्रप्रसाद प्रसाईंको जग्गामा आधुनिक ढङ्गको खेती सुरु गर्नुभएछ । त्यसबेला सबैतिर जमिन बाँझै हुनाले मानिसहरूले आफ्ना बस्तु छाडा छोड्ने गरेका रहेछन् । त्यहाँ हरियो देखेपछि वस्तु त जाने नै भए । रामबाबुको त्यो बालीले गर्दा विस्तारै गाउँलेले आफ्ना बस्तु त नियन्त्रण गरेछन् तर एउटा छाडा साँढेले भने साह्रै दुःख दिन थालेछ । केही गर्दा पनि त्यसलाई धपाउन नसकेपछि एक दिन रामबाबुले त्यसलाई काटिदिनुभएछ । गाईगोरु काट्नु त्यसबेला मानिस काटेसरहको सजाय थियो कानुनमा । रामबाबु आफैँ पनि कानुनका स्नातक हुनुहुन्थ्यो । उहाँलाई कानुन थाहा नहुने कुरा पनि थिएन । तर उहाँले साँढेलाई काटेपछि उजुरी पर्‍यो । उहाँ पक्राउ पर्नुभयो । यस विषयमा मलाई गणेशबहादुर प्रसाईंले पनि भन्नुभएको थियो– रामबाबु दाइलाई हामीले साँढे काटेको साविती बयान नदिनुहोस् भन्यौँ तर उहाँ मान्नु भएन । उहाँले भन्नु भयो, 'मैले पूरा होसहवासमा रहेरै, काटिदिन्छु भनेरै काटेको हुँ । आफूले पूरा योजनाका साथ गरेको कामलाई कसरी होइन भन्नु ? त्यस्तो काम मबाट हुँदैन । आफूले नै आफूलाई ढाँट्ने हो भने अरूले कसरी पत्याउँछन् त ? सबैभन्दा पहिलो न्याय हामीले आफूमाथि गर्नुपर्छ । अनि त्यही न्याय अरुका लागि पनि गर्न सकिन्छ । मैले त्यस साँढेलाई दुई/तीन दिनसम्म लगातार सतर्क गराएँ, अबदेखि आइस् भने तँ मारिनेछस् पनि भनेके हुँ । तर त्यसले मानेन । कसै गर्दा पनि त्यसको विनाशलाई रोक्न नसकेपछि अरू उपाय नै थिएन । मैले आफ्नो काम गरेको छु, बाँकी कानुनको काम उसले गर्छ । म बयान फेर्न तयार छैन ।'

रामबाबुको त्यो अडानका अघि केही नलागेपछि स्थानीय प्रशासक, सरकारी वकिल आदिहरूले मिलेर एउटा कागजमा रामबाबुको यथार्थ बयान गराई अर्को कागजमा सही गराएर पछि बयान फेरेर उहाँलाई ज्यानमुद्दाबाट बचाइएको थियो रे ।

उहाँमा त्यस्तो छक्कापञ्जा, जालझेल, षड्यन्त्र भन्ने पटक्कै थिएन । सिधा बाटोबाट हिँड्दै पुगिन्छ भने बाङ्गो बाटो किन हिँडिरहनु भन्ने उहाँको स्पष्ट धारणा थियो ।

म आफैँ उपस्थित भएका अरू केही घटनाहरू पनि छन् ।

२०४२ सालको देवकोटा जयन्ती भव्य रूपले दमकमा मनाइयो । त्यस कार्यक्रममा माई पूर्वबाट भवानी घिमिरे, रामबाबु प्रसाईं, हीरा आकाश, केशव आचार्य, अमृतलाल श्रेष्ठ, म, लक्ष्मण ढकाल र शिवशंकर थापा गएका थियौँ । कार्यक्रम ढिलोसम्म भएकाले हामी फर्किने पूर्वका सबै गाडीहरू छुटिसकेका थिए । कताबाट हो बिर्तामोडसम्म जाने एउटा रित्तो ट्रक आइपुग्यो । त्यसको अघिल्लो सिटमा भवानी घिमिरे र रामबाबु बस्नुभो । हामी केटाहरू पछाडिको खुल्ला डालीमा बस्यौँ ।

राति ९ बजे गाडी बिर्तामोड पुग्यो । हामी कात्तिकको चिसोमा गाडीको गतिसँगको हावाले लुगलुग काँपिरहेका थियौँ । मोडमा एउटा चिया दोकान बन्द हुनै लागेको रहेछ । रामबाबुले कविहरूलाई जाडो भएछ भन्दै चिया मगाउनुभयो । चिया खाँदै गर्दा भवानी दाइले भन्नुभो– रातको ९ बज्यो । अब यहाँबाट कतै जाने गाडी पाइएलाजस्तो छैन । अमृतले धुलाबारी पुग्नुपर्ने, धरावासी शनिश्चरे, म र हीरा भद्रपुर । अब यो सम्भव देखिँदैन । आज सबै कविहरू रामबाबुका पाहुना हुने भइयो । त्यस्तो केही चाहिँदैन । अलिकति चामल र भलुक्क गुन्द्रुक उमाल्दा भइहाल्छ ।

रामबाबु भवानी दाइलाई शर्माजी भन्नुहुन्थ्यो । उहाँले भन्नु भो, 'यो कुरा त तपाईंले दमकमै भन्नुपर्ने थियो नि शर्माजी । उहाँदेखि यहाँसम्म आउँदा पनि केही नभन्ने अब, अहिले यहाँ आएपछि, गाडी नपाउने देखेपछि त्यसो भनेर कहाँ हुन्छ ? यो कुरा हुन सक्दैन ।'

हामी उहाँहरूका कुरा सुनिरहेका थियौँ । ढुक्क पनि थियौँ । दुई बुढा छन्, केही व्यवस्था पक्कै होला । तर रामबाबुको कुरा त साँच्चै पो रहेछ । उहाँले हामी सबैले खाएको चियाको पैसा तिरेर बिदा मागेर जानुभयो । हामी अलमल्ल पर्‍याैँ । वास्तवमै हामी मज्जाले नै अभर परेका थियौँ ।

अब के गर्नु होला भनेर अन्याेलमा परिरहेको बेला पश्चिमतिरबाट एउटा रित्तो बस धुलाबारी भन्दै आयो । अमृतजी दौडेर चढे । केशव र लक्ष्मण घर नजिकै हुनाले बाटो लागिसकेका थिए । अब हीरा, म र भवानी दाइ थियौँ । हामी अन्योलमा उभिइरहेका बेला त्यसै गरी अर्को रित्तो बस भद्रपुर भन्दै आयो । उनीहरू पनि जाने भए, अब मेरो बिजोक हुन लागेको थियो । मतिर हेरेर भवानी दाइले भन्नुभो, कविजी अब शनिश्चरेभन्दा भद्रपुरनजिक हुने भो आउनुहोस् । अनि म पनि उहाँहरूसँगै भद्रपुर पुगेँ ।

रामबाबुलाई पहिल्यै सबै कुरा भन्नुपर्थ्याे । भनेबमोजिम उहाँ जसरी पनि पुर्‍याउनुहुन्थ्यो तर बिनायोजना एकैचोटि भनिएको कुरा केही गरी पनि मान्नु हुन्न थियो । एकपल्ट पार्टीकै कार्यकर्ताहरूलाई दालभातको व्यवस्था गर्नू भनिएछ । उहाँले सहर्ष स्वीकार्नुभयो । पछि खानेबेलामा दाल र भात मात्रै रहेछ । तरकारी खै त भनेर सोध्दा उहाँले भन्नुभएछ– दालभातको कुरा भएको थियो । अब अहिले फेरि तरकारीको कुरा कहाँबाट आयो ? पछिसम्म पनि यो कुरा निकालेर साथीहरू हाँसिरहन्थे ।

यसैको अर्को घटनामा म आफैँ पनि साक्षी थिएँ । त्यो के भने, पार्टी सभापति कृष्णप्रसाद भट्टराई चुनाव प्रचारका क्रममा पूर्व पुग्नुभएको थियो । विराटनगरको कार्यक्रम सकेपछि मोरङका कार्यकर्ताले उहाँलाई झापाको बोर्डर उर्लाबारीसम्म पुर्‍याइदिने भएछन् । त्यहाँबाट झापालीहरूले लानुपर्ने रहेछ । त्यसबेला उहाँ केन्द्रीय कोषाध्यक्ष हुनुहुन्थ्यो । रामबाबुलाई उताबाट फोन गरेर उर्लाबारीसम्म गाडी पठाइदिनू भनिएछ । उहाँले गाडी पठाइ दिनुभएछ । त्यही गाडीमा चढी भट्टराईजीसहितको टोली पार्टी अफिस पुगेको थियो । हामी पत्रकारहरू पनि उपस्थित थियौँ ।

स्वागत सत्कारपछि अनौपचारिक कुरा हुने क्रममा भट्टराईजीले भन्नुभो, 'रामबाबुजी, गाडी त पठाइदिनुभएछ तर तेल नहाली पठाइदिनुभएछ नि त । मैले सय रुपैयाँको तेल हालेको छु । त्यो पैसा मलाई सोधभर्ना गरिदिनुहोला ।'

भट्टराईजीको कुरा सुनिसकेपछि रामबाबुले भन्नुभयो, 'मलाई गाडी पठाइदिनू भनिएको थियो, गाडी पठाइदिएँ । गाडीमा तेल पनि हालेर पठाउनू भनिएकै थिएन ।'

भट्टराईजीले भन्नुभो, 'त्यो त आफैँ जान्ने कुरा हो नि । तेलबिना गाडी कसरी कुद्छ त ?'

रामबाबुले भन्नु भो, 'उर्लाबारीसम्म पुग्ने तेल त हालेकै थियो नि । अब उताबाट आउने व्यवस्था उतै होला भन्ने बुझियो ।'

भट्टराईजी, 'जे होस्, त्यो सय रुपैयाँ मलाई सोधभर्ना गरिदिनुहोला ।'

रामबाबु, 'त्यस्तो कसरी हुन्छ ? बिनायोजना बाटाेबाटै भएको खर्चको सोधभर्ना गर्न मिल्दैन । म कोषाध्यक्षको हैसियतले यो खर्चको सोधभर्ना गर्न सक्दिनँ ।'

हामी ती संवाद सुनेर रमाइलो मान्दै हाँसिरहेका थियौँ । यो हाँसीमजाक होला भन्ने लाग्दै थियो तर कुरा त साँच्चै पो रहेछ । दुवै बुढाहरू लाललाल भइसकेका थिए । भरे त्यो मुद्दा मिलाउन कसले हो त्यो खर्च व्यहोर्ने भएपछि कुरा टुङ्गिएको थियो ।

रामबाबुकी माताजीको निधन भयो । रामबाबु कपडा फेरेर काममा बस्नुभयो । सीके बाहिरै झोक्राएर बस्नुभो । ठूलो प्रसाईं परिवारको नातागोता, सीके र रामबाबुका हजारौँ साथीभाइ तथा पार्टीका कार्यकर्ताहरूको भीड लागिरह्यो हरेक दिन । त्यहाँ जाँदा केही न केही मसला पाइन्छ भनेर पत्रकारहरूको पनि भीड लागिरहन्थ्यो । छ दिनसम्म नियमानुसार काम हुँदै थियो, सातौँ दिन रामबाबुले अब मेरो किरियाकर्म सकियो । यो मेरो शोकसप्ताह थियो । आजदेखि सकियो भनेर लुगा फेर्नुभयो । त्यसको पुरेतदेखि सारा समाजले विरोध गर्‍याे । तर उहाँले आफ्नो भनाइ छोड्नु भएन । अनि म हिँडे पार्टीको काममा भनेर निस्कनुभयो । समाजको विरोध थाम्न गाह्राे भएपछि बाँकी पाँच दिन सीकेले लुगा फेरी सबै विधि पूरा गरिदिनुभएको थियो । यो कुराले पार्टीकाे पनि ठूलो आलोचना भइरह्यो तर त्यसले रामबाबुलाई केही फरक परेन ।

त्यसको एक वर्षपछि उहाँकी श्रीमतीको निधन भयो । आमाको किरिया छोराछोरीहरूले नियमपूर्वक गरे । श्रीमती बितेकाे केही वर्षपछि ७२ वर्षको उमेरमा रामबाबुले बिहे गर्नुभयो । यो बिहेले पनि ठूलो चर्चा पायो । धेरैले रामबाबुको यो कामको आलोचना गरे । ७२ वर्षको उमेरमा बिहे किन गर्नुपरेको ? के नपुगेर ? धनसम्पत्ति, छोराछोरी, नोकरचाकर घरभरि छन्, किन गर्नुपरेको बिहे नै ? लोग्नेमान्छेको जात स्वास्नीबेगर एक दिन पनि बस्न सक्दैनन् भनेर महिलाहरूले कडा आलोचना गरे ।

यस्तै, कुरैकुरामा एक दिन मैले डा. बा. डा. शंकरप्रसाद उप्रेतीसँग सोधेँ, 'रामबाबुले किन बिहे गर्नुभएछ ? बुबाले कुनै दिन सोध्नु भएन ?'

डा.बाले भन्नुभो, 'मैले नै बिहे गर्न सल्लाह दिएको हुँ ।'

मैले सोधें, 'किन होला ?'

उहाँले भन्नुभयो, 'एक दिन बडो दुःखी हुँदै रामबाबुले भन्नुभाे- डाक्टर साहेब ! बुढेसकालमा एक्लो हुनु गाह्रो हुँदो रहेछ । हिजो बिहान बुहारीले कोठामा चिया दिएर गइन् । म खाएर निस्केँ । आज बिहान हेरेको त्यो गिलासमा झिँगो परेर मरिरहेको रहेछ ।'

अनि उहाँले आफूभन्दा झण्डै ३० वर्ष कान्छी महिलासँग बिहे गर्नुभएछ । त्यो बिहे गरेको २७ वर्षपछि ९९ वर्ष बाँचेर भर्खरै उहाँको निधन भयो । ७२ वर्षमा बिहे नगरेको भए ९९ वर्षसम्म कसरी बाँच्नुहुँदो हो ? ती मातालाई प्रणाम, जसले यत्रो वर्ष एउटी कुशल नर्सको सेवा दिनुभयो ।

उहाँका बारेमा माथि उल्लेख गरिएका कुराहरू रमाइलोका लागि यहाँ उल्लेख गरिएकाे होइन । एउटा इमान र निष्ठामा बस्नु कत्ति गाह्राे हुन्छ र इमानदारितालाई स्थापित गर्न समाजमा कति गाह्राे छ ! १ सय रुपैयाँको पेट्रोल सभापतिले बिनायोजना खर्च गर्दा सबैका सामु त्यो सोधभर्ना हुन सक्दैन भन्न सक्ने कोषाध्यक्ष पनि यही आजको कांग्रेस पार्टीभित्र थिए । प्रधानमन्त्री पद खाली गरेर बालुवाटारबाट निस्कँदा एउटा छाता, एउटा लौरो, एउटा सुराही र एउटा ट्याङ्का मात्र बोकेर निस्किने प्रधानमन्त्री पनि यही पार्टीमा थिए ।

इमान र नैतिकतामा बस्नु कति गागाह्राे कुरा रहेछ त ! आफूले गरेका गल्ती वा अपराधलाई सहर्ष स्वीकार्नु सजिलो हुन्छ ? धर्मबारे, अन्ध संस्कृतिबारे, जातिपातिको भेदभावबारे, हरेक कुरामा रामबाबु स्पष्ट हुनुहुन्थ्यो । उहाँले आफू बाँचुन्जेल इमान कहिल्यै छोड्नु भएन । माथिका कुरा पढ्दा कस्ता अड्भाङ्गे मानिस रहेछन् भन्ने पनि लाग्दो हो तर निष्ठा र इमान जोगाउन पहिला आफूले आफ्नै परीक्षा लिनसक्नुपर्छ । त्यो काम रामबाबुले बाँचुन्जेल गर्नुभयो । बीपीको आदर्श बोकेर हिँड्नुभएका उहाँ बीपीको ठूलो मान्छे नहुनु, असल मान्छे हुनुको एक जिउँदो नमुना हुनुहुन्थ्यो ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, असोज २६, २०७७ १०:२३