विश्वविद्यालयमा ‘डन’ बनेका विद्यार्थी नेता

A+ A A-

त्रिभुवन विश्वविद्यालयको समाजशास्त्र केन्द्रीय विभागका उपप्राध्यापक प्रेम चलाउनेमाथि विद्यार्थीको एक समूहले गरेको कुटपिट विश्वविद्यालयका विद्यार्थीको अनुशासनहिनता, अराजकता र गुण्डागर्दी शैलीको पराकाष्ठा थियो ।

गुरुलाई कुटेर ज्ञान आर्जनको अपेक्षा राख्ने ती अराजक विद्यार्थीले उपप्राध्यापक चलाउनेमाथि गरेको आक्रमण पछिल्लो घटना मात्रै हो । झन्डै ११ महिनाअघि त्रिचन्द्र क्याम्पसका प्रमुख प्रदीपबहादुर न्यौपाने यसरी नै पिटिएका थिए ।

विद्यार्थी विश्वविद्यालयमा विमर्श होइन, विध्वंसका लागि जान्छन् भन्ने उदाहरण बन्यो, ९ मंसिर ०७६ को सो घटना । त्यस दिन त्रिचन्द्र क्याम्पसका प्रमुख न्यौपानेलाई विद्यार्थीको आवरणमा एक समूहले कुटपिट गर्‍यो । कलेजको दोस्रो तलाको कार्यकक्षमा जाँदै गरेका न्यौपानेलाई लाठी, मुक्काले यसरी हिर्काए कि टाउको, ढाड र छातीमा गम्भीर असर पर्‍यो । क्याम्पस प्रमुख न्यौपाने एक हप्ताभन्दा धेरै अस्पताल बसाइपछि घर त फर्किए तर, उनीमाथि हातपात गर्ने विद्यार्थीमाथि कारबाही भएन ।

विद्यार्थी नेता गोविन्द थपलियाको टोली क्याम्पस प्रमुखविरुद्ध खनिएका थियाे । उनी अभद्र व्यवहार गरेको अभियोगमा पक्राउसम्म त परे तर १५ हजार धरौटीमा छुटे । त्यतिबेला यस्तो परिस्थितिसम्म निर्माण भएको थियो कि नेपाल प्राध्यापक संघ विज्ञप्ति निकालेर घटनाको भर्त्सना गर्नसमेत डराइरहेको थियो ।

विश्वविद्यालयमा गुण्डागर्दी प्राध्यापक चलाउने र न्यौपानेको घटनासम्म कसरी आइपुग्यो भन्ने खोज्दा ०६४ सालको घटना पनि सम्झिनुपर्ने हुन्छ । जतिबेला भर्खर शान्ति प्रक्रियामा आएको माओवादीनिकट अखिल क्रान्तिकारीले त्रिविका उपकुलपति माधवप्रसाद शर्मालाई कालोमोसो दल्यो । त्यस बेलाको कमजोर राज्यसंयन्त्रले ती विद्यार्थी नेतालाई कारबाही गर्न सकेन, जसको सिको अहिलेको स्थितिसम्म आइपुगेको छ ।

त्यही सिकोको परिणाम थियो, १८ वैशाखमा पोखरा विश्वविद्यालयका उपकुलपति चिरञ्जीवी शर्मालाई नेविसंघले कालोमोसो दल्नु । काठमाडौं चोभारको मञ्जुश्री पार्क नजिकै परिवारका सदस्यसँग आफ्नै सवारी साधनमा रहेका बेला मोसो दलिनुकाे कारण 'विद्यार्थी भर्नासम्बन्धी विवाद' भनिएको थियो ।

२८ कात्तिक २०७५ मा कृषि तथा वनविज्ञान विश्वविद्यालय रामपुरको केन्द्रीय कार्यालय, कृषि डिनको कार्यालय र प्रशासन कार्यालय भवनको तोडफोड गरियो । करिब २० लाखको क्षति हुने गरी डिनको कार्यालय भवनको १५, केन्द्रीय कार्यालयका २५ र प्रशासन भवनको १२ वटा झ्यालका सिसा फुटेका थिए । प्रशासनको ढोका फुटाएर भित्र प्रवेश गरी पेट्रोल छर्किएर फर्निचर र कागजपत्रमा आगजनी गरिएको थियो ।

शिक्षाविद् केदारभक्त माथेमा यी सबै घटनाको कारक सार्वजनिक सम्पत्ति तोडफोड गरेर क्षति पुर्‍याउने विद्यार्थीलाई दण्ड र जरिवाना गराउन नसक्नुलाई ठान्छन् । उनी प्रश्न गर्छन्, ‘उपकुलपति, क्याम्पस प्रमुखको कुर्सी जलाउँछन् । सार्वजनिक सम्पत्तिमा क्षति पुर्‍याउने अधिकार ती विद्यार्थी नेतालाई कसले दियो ?’

गुरुलाई विश्वविद्यालयमा कुटपिट गर्ने विद्यार्थीलाई तत्काल निस्कासन गर्नुपर्ने माथेमाकाे मत छ ।

लाभ नपाउँदा तोडफोड

प्राज्ञिक बहसभन्दा विश्वविद्यालयलाई प्रताडनाको थलो बनाइरहेका छन्, विद्यार्थी नेताले । आफ्नो स्वार्थपूर्तिका लागि आन्दोलन गर्ने र पदाधिकारीमाथि हातपात गर्नु नौलो हुन छाड्यो । विश्वविद्यालयका पदाधिकारी, डीन कार्यालय, क्याम्पस प्रमुखसँग विद्यार्थी नेताले माग्ने चन्दामा कुरा नमिल्दा पनि आन्दोलन हुन्छ, तोडफोड हुन्छ ।

गत वर्ष क्यान्टिनको पैसा नतिरेका, दसैँ खर्च नदिएको झोकमा विश्वभाषा क्याम्पसका पूर्वप्रमुख भीम रेग्मीविरुद्ध आन्दोलन गरेका विद्यार्थीको मुद्दा चन्दामा टुंगिएको थियो । ०७५ फागुनमा पद्मकन्या क्याम्पसमा आफ्नो खेमा क्याम्पस प्रमुख चाहिन्छ भनेर विद्यार्थी नेतृहरू अनसनसमेत बसेका थिए । हिकास्ट कलेजमा भनेजति चन्दा नदिएपछि अखिल क्रान्तिकारीले कलेज तोडफोड नै गरेको थियो ।

यी यस्ता प्रतिनिधि घटना हुन्, जहाँ विद्यार्थी आन्दोलन 'चन्दाबाट चन्दा' पुगेर टुंगो लागेका छन् । शिक्षाविद् माथेमा पनि विद्यार्थीको चन्दा प्रवृत्तिमा बढोत्तरी आएको र व्यक्तिगत स्वार्थ पूरा गर्न विद्यार्थी नेताहरू कुर्सी जलाउनेदेखि तोडफोडसम्म उत्रिने गरेकाे टिप्पणी गर्छन् ।

अर्को स्वार्थ के पनि देखिन्छ भने, संगठनको चुनावी संरक्षण । आफ्नो विद्यार्थी संगठनलाई स्ववियू निर्वाचनमा पदाधिकारीबाट साथ नपाउने छनक पाएमा पनि तोडफोड हुन्छ । त्रिविका दुई जना रेक्टरको गाडी विद्यार्थीहरूले त्यही निहुँमा जलाएको घटना छन् ।

जस्तो कि, २ फागुन ०७३ मा अखिल क्रान्तिकारीले रेक्टर सुधा त्रिपाठीको गाडी शंखमूलको युएन पार्कनजिकै जलाइ दिए । माओवादीनिकट क्रान्तिकारीले स्ववियू निर्वाचनको मुद्दालाई लिएर नै त्रिपाठी चढेको बा २ च ५६६० नम्बरको मारुती सुजुकी गाडी युएन पार्कनजिकै आगजनी गरेको थिए । त्योभन्दा पहिला ७ जेठ ०७१ मा अखिल क्रान्तिकारीकै विद्यार्थीले शिक्षाध्यक्ष गुणनीधि न्यौपाने चढेको बा २ च ४३८० नम्बरको गाडी आगजनी गरेका थिए । त्यसबाहेक क्याम्पस प्रमुखका कुर्सी जलाउने, तालाबन्दी र तोडफोडका घटना अनगिन्ती छन् ।

यसैगरी, विद्यार्थी नेताहरू विश्वविद्यालयले सम्बन्धन दिने कलेजमा सेयरको हिस्सादेखि आफन्तलाई जागिर लगाउन पनि तोडफोड उत्रिने गरेकाे पाइन्छ । त्रिविबाट प्रमाणपत्र फेजआउट गर्ने मुद्दामा होस् वा सेमेष्टर प्रणाली लागू गर्ने मुद्दामा होस्, विद्यार्थी नेताहरूले सुरुमा चर्को आन्दोलन गरे तर पछि आर्थिक लेनदेनमा टुंगिएको आरोप लाग्यो ।

त्यसको जवाफ विद्यार्थी नेताहरूले दिएका छैनन् । त्यसो त, विद्यार्थी नेताहरूले विश्वविद्यालय तथा कलेज प्रशासनको मिलेमतोमा थुप्रै आफन्तलाई जागिर पनि लगाएका छन् ।

त्यसबाहेकका घटना पनि झन् रोचक छन् । जस्तो, परीक्षा सार्ने र प्रश्नपत्र फेरबदल गराउन भदाै ०७४ मा भएको एक घटनालाई सम्झिँदा पनि धेरै बुझ्न सकिन्छ । त्यतिबेला एमएस्सीएजी तहका विद्यार्थीले लामो समयदेखि हुन नसकेको परीक्षा सार्नुपर्ने मागमा परीक्षा नियन्त्रक नारायणराज जोशीलाई कार्यालयमा थुने । त्यसैको परिणामस्वरुप १४ कात्तिकबाट हुने परीक्षा तालिका स्थगित भयो ।

विद्यार्थीले परीक्षामा अफठ्यारो प्रश्नपत्र आउँदा पनि सजिला प्रश्नहरू राखेर पुनः परीक्षा गराउन आन्दोलन गरेका छन् । जस्तो, ०७३ मा छैटौँ सेमेस्टरको डेरी साइन्स विषयको प्रश्न गाह्रो लागेपछि पाठ्यक्रम बाहिरको प्रश्न भन्दै केही विद्यार्थीले सबै प्रश्नपत्र च्यातिदिए । प्रश्नपत्र पाठ्यक्रम बाहिरबाट नसोधिएको टुंगो लाग्यो तर परीक्षा पुनः गर्नुपर्ने बाध्यतामा विश्वविद्यालय फस्यो ।

भेटनरी संकायको स्नातक तेस्रो सेमेस्टरको प्रिन्सिपल अफ जेनेटिक्स एण्ड एनिमल ब्रिडिङ विषयको पनि त्यही हविगत थियो । त्रिविकै सिकोमा १० फागुन ०७५ मा चाँहि पोखरा विश्वविद्यालयका इन्जिनियरिङका ४० मध्ये ३८ विद्यार्थी फेल भएपछि विद्यार्थीले उपकूलपति रजिस्ट्रार र परीक्षा नियन्त्रकको कुर्सीमा आगजनी र कार्यकक्ष तोडफोड गरेका थिए । प्रश्नपत्र अप्ठ्यारो आउँदा आन्दोलन गर्ने विद्यार्थीले कम नम्बर आएको निहुँमा त्रिविका अंग्रेजी केन्द्रीय विभाग, अर्थशास्त्र केन्द्रीय विभागमा आगजानी गरेका घटना पनि छन् ।

दलीय ओतले दण्डहिनता

विश्वविद्यालयमा ज्ञानको विमर्शभन्दा मुक्कामुक्कीको प्रतिस्पर्धा गर्ने विद्यार्थी नेतालाई प्राप्त हुने दलीय ओतले अमर्यादित हुन प्रेरित गरेको छ । विश्वविद्यालयमा विस्तार गरिने विद्यार्थी संगठनको प्रभावका लागि दलहरूले कुकृत्यलाई पनि संरक्षण गरिरहेका हुन्छन् ।

शिक्षाविद् माथेमा त, विद्यार्थी नेताहरू दलको संरक्षणले ‘राजकुमार’ भएको दाबी गर्छन । माथेमा भन्छन्,‘अहिलेका विद्यार्थी नेताहरू राजकुमार जस्ता भएका छन् , कसैले छुन मिल्दैन, यो सब पार्टीको संरक्षणले भएको हो ।’
माथेमाले भनेजस्तै अराजक गतिविधिमा संलग्न विद्यार्थी नेता कारबाहीमा नपर्ने हुदाँ आकाशिएको दण्डहिनताले गुण्डागर्दी शैलीलाई बढवा दिइरहेको छ ।

दलीय भागबण्डामा विश्वविद्यालयका पदाधिकारीदेखि क्याम्पस प्रमुखसम्म भागबण्डा हुन्छ । अनि, फरक दलका विद्यार्थी संगठनका नेताहरू पदाधिकारीविरुद्ध आन्दोलित हुन्छन् । तोडफोड मात्र होइन कुटपिटमा उत्रिन्छन् । विद्यार्थी नेताहरू आफ्नो दलनिकट पदाधिकारी भएको विश्वविद्यालय र क्याम्पसमा आन्दोलन गर्दैनन् । क्याम्पस प्रमुख र विद्यार्थी संगठनवीच मिलेमतो नै हुन्छ । विद्यार्थी नेताको दशैं खर्चदेखि क्यान्टिनको खर्चसम्म उनीहरूको क्याम्पस प्रशासनले ब्यहोरिदिन्छ ।

एक क्याम्पस प्रमुखका अनुसार सबै विद्यार्थी संगठनका नेताहरूको क्यान्टिनको बील र दशै खर्च दिने दलनिकट विद्यार्थी संगठनका नेताहरूलाई भने विद्यार्थी कल्याण कोषलगायतका विभिन्न च्यानलको आम्दानी पनि दिने चलन हुन्छ । जसले गर्दा क्याम्पस प्रमुखको दलनिकट विद्यार्थी संगठनभन्दा इतर संगठन आन्दोलन,तोडफोड र कुटपीटमा उत्रिन्छन् ।

त्यसैका उदाहरण थियो, पुर्वएमालेको कोटाबाट उपकुलपति नियुक्त भएका माधवप्रसाद शर्मालाई ०६४ मा पुर्वमाओवादीको विद्यार्थी संगठन अखिल क्रान्तिकारीले कालोमोसो दल्ने काम । ०७५ वैशाखमा पोखरा विश्वविद्यालयका उपकुलपति चिरञ्जीवी शर्मालाई मोसो दल्ने काम नेविसंघको कुकृत्य थियो । नेविसंघले त्यसो गर्नुमा शर्मा पूर्वएमालेको कोटाबाट उपकुलपति भएका थिए । अनि, ९ मंसिर ०७६ मा त्रिचन्द्र क्याम्पसका प्रमुख प्रदीपबहादुर न्यौपानेलाई नेकपानिकट भनिने विद्यार्थीको समूहले कुटपिट गर्‍यो । क्याम्पसमा शुल्कवृद्धि भएको विरुद्धको आन्दोलन नेकपानिकट विद्यार्थीले चर्काउनुको कारण प्रमुख न्यौपाने कांग्रेस कोटाबाट नियुक्त हुनु थियो ।

यी घटनामा संलग्नलाई विद्यार्थी संगठनले कारबाहीभन्दा बढ्ता पुरस्कृत शैलीमा प्रचार गरे । दलको ओत पाएका विद्यार्थीलाई कारबाही गर्ने हिम्मत प्रहरी प्रशासनमा थिएन । त्रिचन्द्रका क्याम्पस प्रमुखलाई कुटपिट गर्ने गोविन्द थपलियासहितको टोलीलाई प्रहरीले १५ हजार धरौटीमा छोड्यो । मराणान्सन्न कुटपिट गर्ने ती विद्यार्थी नेतालाई ज्यान मुद्दा भन्दा पनि दुर्व्यवहार अभियोग मात्रै लगाईयो । दलको ओत लागेपछि उन्मुत्ति पाइने भएपछि दण्डहिनता बढेको प्राध्यापकहरूको भनाइ छ ।

त्रिविका प्राध्यापक बालकृष्ण माबुहाङ विश्वविद्यालयभित्र विद्यार्थीको अराजकता पहिला माउ पार्टीको संरक्षणमा हुने भए पनि पछिल्ला दिनमा माउ पार्टीले विद्यार्थी नेतालाई चलाउन नसक्ने अवस्था देखिएको बताउँछन् । भन्छन्, ‘अराजकता यसरी बढ्यो कि अब त माउ पार्टीले विद्यार्थी चलाउन सक्दैन जस्तो लाग्न थाल्यो ।’

माबुहाङहको भनाइसँग धेरै फरक मत छैन, प्राध्यापक डा. अर्जुन कार्कीको पनि । उनी पनि विश्वविद्यालयमा किन यस्तो अराजकता र दण्डहिनता मौलाइरहेको छ ? भन्ने खोजी गरेर नियन्त्रण गर्नुपर्ने खाँचो औल्याउँछन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असोज २२, २०७७ १७:१३