रेस्टुरेन्टमा वेटर थिइन्, लकडाउनपछि इँटा बाेक्न थालिन्

A+ A A-

लामो कुर्ता सुरुवाल, त्यसमाथि बाहिर भ्याङ्लो सर्ट, मुखमा मास्क अनि मास्कमाथिबाट आँखा मात्रै देखिने गरी रातो सलले छोपिएको छ उनको मुहार ।

जति नै छोपे पनि सिमेन्ट र इँटाको धुलोले उनको शरीरलाई स्पर्श गरेरै छाड्छ । यी कुरा उनका ठूलाठूला आँखाका बाक्ला परेलामा लपक्कै टाँसिएको धुलोले सजिलै बताइरहेकाे देखिन्छ ।

‘अब त यही धुलो खान पाए पेट भरिन्छ । नत्र त भोकै मरिन्छ कि भन्ने डरले सताउँछ,’ अनुहारको पर्दा हटाएर उज्यालो अनुहारलाई लाजले सिंगार्दै भनिन् उनले ।

१८ वर्षकी बिना नेपाली लकडाउन भएको दुई महिनापछि अर्थात् गएको जेठ महिनादेखि यसरी नै सिमेन्टको धुलो, इँटाको धुलो, साबेल, नाम्लो अनि बोरालाई साथी बनाएर काठमाडौंमा बाँचिरहेकी छन् ।

उनी भन्छिन्, ‘बाँच्नका लागि जे पनि गर्नुपर्ने रै'छ, लाजसरमभन्दा बढी भोको पेटको गरमले पोलेपछि धुलो खाँदै नाम्लो समात्न बाध्य भएँ ।’

काठमाडौंकाे नयाँ बसपार्कस्थित एक दोहोरी साँझमा वेटरको काम गर्दै आएकी बिना लकडाउन भएदेखि बेरोजगार भइन् । काम नभएपछि खल्ती रित्तो भयो, खल्ती रित्तो भएपछि बिस्तारै उनको पेट पनि रित्तिने दिन आउन थाले ।

‘सुरुमा लकडाउन एक हप्ता, त्यसपछि एक महिना होला भन्ने लागेको थियो । त्यतिन्जेल आफूले जोगाएर राखेको २० हजार रुपैयाँले पुग्ला नि भन्ने लाग्यो । तर, आफूले सोचेझैँले कहाँ हुन्छ र ?,’ हातमा भएको बोरा र नाम्लो भुइँमा राख्दै त्यसैमाथि थचक्क बसेर लामो श्वास तान्दै भनिन् उनले ।

स्याङ्जा घर भएकी बिना गोंगबुस्थित मित्रनगरमा कोठाभाडामा बस्दै आएकी छन् । गाउँकै सरकारी स्कुलमा कक्षाा ८ सम्म पढेकी उनलाई परिवारको अवस्थाले बाँकी पढाइ पूरा गर्न दिएन । गाउँमा उनीहरूको पाखोबारी र एउटा घरबाहेक अरु कही छैन । बुबाआमाले ज्यालामजदुरी गरेरै बिनासहित एउटा भाइ र बहिनीलाई हुर्काएका हुन् ।

‘काठमाडौंमा पहिलो पटक इँटाको चाङ आफ्नो ढाडमा अड्याएपछि मैले मेरी आमालाई सम्झिएँ, किनकि आमाले यस्ता चाङ बोकेरै हाम्रो पेट भर्नुभएको हो,’ रसाएका आँखालाई पोखिन नदिई भनिन् उनले ।

दुई वर्षदेखि काठमाडौंमा बस्दै आएकी बिनाले वेटरको कामबाट मासिक १० हजार रुपैयाँ कमाउँथिन् । त्यसमाथि कहिलेकाँही दोहोरीमा आएका ग्राहकहरूले दिएको टिप्ससहित १५ हजार रुपैयाँसम्म कमाइ हुने उनकाे भनाइ छ ।

सानो टिनले छाएको कोठाको २ हजार रुपैयाँ भाडा तिरेर, एक सेट खाने बस्ने सामानले आफ्नो गुजारा चलाउँदै आइरहेकी छन् बिनाले ।

‘एक छाक दोहोरीमै खान्थेँ, कोठामा एक छाक खाएर भाडा तिरेर बचेकाे रकम घरमा पठाउँथेँ । 'महिनामा ५-७ हजार रुपैयाँ घर पठाउँथेँ । अहिले त चार महिना भइसक्यो, आफ्नो यो अवस्था छ, घरको त झन् के सुनाउनु र ?,’ दिक्क मान्दै सुनाइन् बिनाले ।

आफूसँग भएको पैसा सकिएपछि खाना र कोठाभाडा तिर्न बिनालाई मुस्किल पर्‍याे । काम गर्ने दोहोरी साँझका साहुसँग सापटी मागिन् । तर, लकडाउन भएको बेला आफूसँग पनि पैसा छैन भन्दै तर्किए ।

कोठामा खानका लागि केही नभएपछि दुई दिन चाउचाउ खाएर कटाइन् । चाउचाउले एकैछिन् त पेट भरिएझैँ भयो तर उनी कोठा भाडा तिर्ने र खाने सामानको जोहो गर्ने चिन्ताले रातभर निदाउन सकिनन् ।

भोलिपल्ट बिहानै घरधनी आएर जसरी भए पनि भाडा तिर्न पर्‍याे भन्दै कराउन थाले । बिनाले पनि आफ्नो समस्या प्रस्टै राखिन् ।

‘आफू त दुई दिनदेखि भोकै छु, पेटभरि खान पाएको छैन । बाँचेँ भने जसरी पनि तिर्छु अंकल भनें । त्यसपछि घरबेटी अंकलले आफ्नै घरमा लगेर खान दिनुभयो, अनि उहाँले नै इँटा बोक्ने काम खोज्दिनुभएको हो,’ उनले भनिन् ।

काठमाडौंको तारकेश्वरमा पहिलो पटक घर बनाउने ठाउँमा इँटा बोकिन् । त्यो दिनभरिको कमाइ ९ सय रुपैयाँ थियो । जुन कमाइले उनलाई पेटभरि खाना खान त पुग्यो । तर, त्यो पर्याप्त भने थिएन । त्यसैले पनि उनले दैनिक मजदुरी गर्नुबाहेक अन्य विकल्प थिएन ।

कोरोनाका कारण भएकाे लकडाउन तथा पटकपटकको निषेधाज्ञाले काम निरन्तर हुन नपाएको बताउँछिन् उनी ।

बिना भन्छिन्, ‘लकडाउनले ज्यामी त बनायो बनायो । खट्छु भन्दा पनि आराम गर्न बाध्य बनायो । त्यसैले साँच्चै भन्ने हो हामी गरिब, मजदुरी गरेर जीविका चलाउनेहरूको जीवन कहाँ कतिबेला समाप्त हुन्छ, पत्तो छैन । ’

त्यसपछिका दिनमा बिना जहाँ काम पाइन्छ त्यहीँ पुग्ने गरेकी छन् । कलंकी, सातदोबाटोलगायत धेरै टाढासम्म पनि जाने गरेको बताइन् ।

यो कामले उनलाई दु:खसँग राम्ररी परिचित त गरायो नै, पैसाको महत्त्व अनि श्रमको मूल्यको पाठ पनि राम्रै सिकायो ।

बिनाले जस्तै ज्यालामजदुरी गर्नेहरूका लागि कोरोना रोग मात्रै होइन । जीवनभर नमेटिने दाग बनेको छ । जुन दागलाई मेटाउन उनीहरू आफ्नो पसिना बगाउन चाहन्छन् तर सकेका छैनन् ।

किनकि एक त काम पाइँदैन, कतै पाइहाले पनि निरन्तर चल्दैन । अनि बल्लतल्ल पाएको काम पनि निकै कम पारिश्रमिकमा गर्न बाध्य हुनुपर्ने बिनाले सुनाइन् ।

‘काम गर्न जाँदा सानो बच्चा बोकेर आउने दिदीहरू पनि धेरै हुनहुन्छ । तर, उनीहरूलाई झन् ठेकेदारले बच्चा छ, राम्रो काम गर्न सक्दैन भन्दै थोरै पैसामा काम गराउँछन् । भोको पेट अनि पिठ्यूँको बच्चाको आँसु उनीहरूले देख्दैनन्,’ बिना गुनासो गर्छिन् ।

दिनभरि काम गरेर घरमा चुल्हो बाल्ने अनि छाक टार्नेहरू यो समयमा कहाँ खाना बाँडिन्छ भनेर चहार्ने गरेका छन् । एक छाकका लागि थरथर काँपिरहेको शरीर लिएर भौँतारिनेहरू धेरै भेटिन्छन् ।

भारी बोक्ने, बालुवा घोल्नेलगायतका काम गर्न सजिलो त पक्कै हुँदैन । महिला, त्यसमाथि पनि बच्चाका आमाहरूका लागि त यो काम निकै नै कठिन छ ।

चार महिनादेखि यो काममा लागेकी बिनाले धेरै जनासँग चिनजान गरेकी छन् । शरीर दुखेर निदाउन नसकेको रातदेखि अघाउँजी खाना नखाएकी बिनाले पैसा पाएको दिन दुई जनालाई पुग्ने खाना एक्लैले खाएको अनुभव पनि संगालेकी छन् । यस्तै, हरेक दिन उनी आफ्ना बाबुआमालाई सम्झेर, उहाँहरूले गरेको दु:ख महसुस गर्छिन् पनि ।

यो अवधिमा सँगालेका धेरै अनुभवमध्ये डरलाग्दो अनुभाव सुनाउँदै बिना भन्छिन्, ‘कलंकीमा काम गर्न जाँदा एउटा घटना भयाे,, घर ढलान थियो, एक जना दिदी त्यो दिन मासु खान पाइन्छ भनेर बच्चासहित काममा आउनुभयाे । काम गिटी, बालुवा, सिमेन्टको घोल ओर्सानुपर्ने, त्यही दिन मिन्स भएको रै'छ । गहौँ सामान उचाल्दा ओर्सादा होला, रगत धेरै बगेर एक्कासि बेहोस हुनुभयो ।’

उनले थपिन्, 'त्यसैले महिलाहरूका लागि ज्यामी काम निकै कठिन छ । बाध्यता परेपछि ज्यानको बाजी राखेर भए पनि काम गर्नैपर्छ । यो कुरा कसले बुझ्ने र खोइ ?'

हुने खानेहरूका लागि लकडाउन परिवारसँग बसेर समय बिताउने, मीठा परिकार बनाएर खाने, घरमै बसेर मनोरञ्जन गर्ने उत्कृष्ट समय बनेको छ । तर, नहुनेहरूका लागि रोगको भन्दा बढी भोकको डर बनेको छ । तर, पनि बिनाजस्ता आँटिला मान्छेहरू समयसँगै आफूलाई ढालेर परिस्थितिको सामाना गर्न लागिपरिरहेका छन् ।

त्यसैले बिना भन्छिन्, ‘रोग लाग्नुभन्दा पहिले हामी बाँच्नु जरुरी छ । हाम्रो शरीर जिउँदो भए न रोग लाग्ला ? ’

प्रकाशित मिति: बुधबार, भदौ ३१, २०७७ २१:१०