अक्षरको उद्योग अनि कमलको कुञ्ज

A+ A A-

अक्षरको पनि उद्योग हुन्छ र ? ठूलाठूला भवनहरू, मेसिनहरू, भरिभराउ कामदार र उत्पादित वस्तुहरूको बेचबिखन पो उद्योग हो, अक्षरलाई कसरी उद्योग भन्ने ? अधिकांशको साेचाइ यही हुन्छ ।

लेखेर पनि जीवन धानिएला र ? जस्ता प्रश्नलाई इंगित गर्दै शंकालु दृष्टिले हेर्नेहरू पनि टन्नै छन् । मनका बह, आवेग कसैको जीवनका कथा वा घटनालाई बेचेर पनि मज्जाको कमाइ गर्न सकिन्छ भन्नेमा थोरै नै सहमत होलान् ।

अझ अरुले लेख भनेका कुराहरू लेखेरै वार्षिक लाखौँ आम्दानी गर्ने साहित्यकारहरू पनि हुन्छन् है भन्दै सुटबुटमा ठाँटिएर साहित्यिक व्यवसायीका कुरा गर्दा सबैलाई अच्चम्म लाग्न सक्छ ।

तर यीभन्दा पृथक छन् कमल ढकाल । साहित्य फुर्सदको समयको सदुपयोग भन्दा पनि व्यवसाय नै बनाउन सकिन्छ भनेर लागिपरेका ढकाल अहिले जानेमाने लेखन व्यवसायी बनेका छन् ।

साहित्यकारभन्दा पनि उनी आफूलाई घोस्ट राइटर भन्न रुचाउँछन् । घोस्ट राइटिङ नेपालका अध्यक्ष रहेका ढकाल नाम र प्रसिद्धिभन्दा पनि कन्टेन्टबाट व्यावसायिक यात्रा तय गर्न सकिनेमा विश्वास राख्छन् ।

२०६६ सालमा घोस्ट राइटिङ नेपाल कम्पनी दर्ता गरेर पुस्तक लेखन तथा प्रकाशन गर्दै आएका छन् । नेपालमै पहिलो पटक साहित्यलाई व्यवसायमा ढाल्दै घोस्ट राइटिङको सुरुवात गरेका ढकाललाई सुरुवातका दिनमा साहित्य बिगार्नेको ट्याग लगाउने प्रतिष्ठित साहित्यकारहरू नै थिए ।

कसैको जीवनका घटना, व्यक्तित्व आदि लेखेर साहित्यलाई व्यावसायिक आयाम दिन लागिपरेका ढकाल हरेक व्यक्तिमा कथा अनि इतिहास लुकेको हुन्छ भन्नेमा विश्वस्त छन् । जसलाई समाजमा अगाडि ल्याउनुपर्छ भन्ने सोच बोकेका उनी सोही सोचलाई कमाइको दह्रो माध्यम बनाउन पनि सफल बनेका छन् ।

स्थापनाकालको छोटो अवधिमा नै १ सय ५० किताब प्रकाशन गरिसकेकोे घोस्ट राइटिङले ४ सय ७५ वटा भन्दा धेरै किताब प्रकाशन गर्दै छ । अहिले कमलको व्यवसायमा मात्रै १ करोड ५० लाखभन्दा माथि चुक्ता पुँजी भइसकेको छ भने २० भन्दा बढी कर्मचारीलाई रोजगारी दिँदै आएका छन् ।

विदेशमा व्यावसायिक रूपमै फड्को मारिसकेको घोस्ट राइटिङ कम्पनीलाई अध्ययन गरेर नेपालमै कम्पनी सञ्चालन गरेका कमलले पूर्वगभर्नरदेखि साहित्यक्षेत्रकै कतिपय विशिष्ट व्यक्तिहरूको समेत आत्मकथा लेखिसकेका छन् ।

कमल सम्झन्छन्, ‘लेखनमा राम्रो भएकै कारण पत्रकारिता गर्दागर्दै घोस्ट राइटिङमा सक्रिय भएसँगै धेरैको अलोचना खेप्नुपर्‍याे । भृकुटीमण्डपको पहिलो पुस्तक प्रदशर्नी नै आलोचनाकाे शिकार बन्यो ।

उनी भन्छन्, ‘विदेशमा अरुको कथा लेखेरै व्यवसाय संचालन गरिरहँदा नेपालमा भने घोस्ट राइटिङलाई साहित्य बिगार्ने माध्यमको रूपमा आलोचना गर्ने धेरै हुनुभयो । कतिपय चर्चित साहित्यकारहरूले जंगिँदै साहित्य बिगार्ने भन्दै कराउनु पनि भयो । तर म विचलित बनिनँ ।’

सुरुदेखि नै आलोचित बनेका ढकाल लेखन कार्यलाई निरन्तरता दिँदै जाँदा घोस्ट राइटरप्रतिको सोचाइमा परिवर्तन ल्याउन सफल भएको बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘ठूलाठूला कार्यक्रममा जाँदा सम्मान गर्ने क्रममा धेरैले भुत साहित्यकार भन्नुभयो मलाई । हाँसो लाग्छ घोस्ट राइटिङका बारेमा ठूलाठूला साहित्यकारहरू नै अनभिज्ञ छन् ।’

ढकाल साहित्यलाई नयाँ आयाम दिँदै अरु कसैका लागि कसैको पुस्तक प्रकाशन गर्नु गलत नभएको बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘साहित्यकार आफ्नो भोगाइ र आफ्नो भनाइ मात्र लेख्छन् तर लेख्न नसक्नेका कति कथाहरू समाजमा नआउँदै मर्छन् । कति इतिहास हामीले नदेख्दै बिलाउँछन्, अनि कति आवेग हामीले महसुस नगर्दै मेटिन्छन् । यदि यी यावत कुराहरू समाजमा ल्याउनकै लागि कसैको कथा, घटना र व्यक्तित्वलाई पैसामा लेखेरै पनि समाजलाई दिन सकियो भने त्याे महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।’

ढकाल पटकपटक आफूलाई अवरोध गर्ने, आलोचना गर्नेहरू आउँदा पनि विचलित नभई छोटो समयमा नै घोस्ट राइटिङ नेपाललाई विस्तार गर्दै गएका छन् ।

ढकाल आफ्ना पुस्तक लेखाउन आउने व्यक्तिले दिन चाहेको सूचनालाई अन्तर्वार्ता तथा सो व्यक्तिसँग भएका सम्बन्धित घटनाका प्रमाणहरू हेरेर मात्रै उनीहरूको किताब प्रकाशन गरिने बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘कसैले यो लेखिदिनू भन्दैमा लेखिने होइन, उनीहरूले भनेका कुराका यथेष्ट प्रमाण, त्यससम्बन्धी उनीहरूको धारणा आदि यावत कुराहरूको अध्ययन गरेर मात्र घोस्ट राइटरलाई लेख्न लगाइन्छ ।’

‘साहित्यमा प्रहरीले खोजेको जस्ता प्रमाण आवश्यक हुन्न, हामीले त उनीहरूका आवेग, भावना र अनुवभलाई समेट्ने हो । कसैले आफ्नै सम्मान र राम्रा कुराहरूको मात्रै पुस्तक निकाल्न चाहन्छ भने पनि हामी उनीहरूका नराम्रा पक्षलाई पोजिटिभ रूपमा लेख्न सल्लाह दिन्छौँ । भविष्यभन्दा पनि विगतका कुराहरू बढी हुँदा सकेसम्म राम्रा र नराम्रा पक्ष दुवैलाई पुस्तकमा उतार्नुपर्छ भन्ने लाग्छ ।’ त्यसैले राम्रैराम्रो मात्र लेखेर समाजलाई मिस गाइडिङ गर्ने काम घोस्ट राइटिङले नगर्ने ढकाल दाबी गर्छन् ।

अथाह बाधा अवरोधका बीच घोस्ट राइटिङ नेपालले जनमानसमा विश्वास जित्दै गएको ढकाल बताउँछन् । व्यावसायिक यात्र तय गर्दै कमलले घोस्ट राइटिङसँगै अन्य व्यावसायिक क्षेत्रमा पनि हात हालेका छन् ।

कमलको लेखनकुञ्ज

वरिपरि शान्त वातावरण, बीचबीचमा सानासाना बाँसले बनाइएका टहराहरू । टहराहरूको बीचमा स–साना फूलबारी । जहाँ दैनिक सयौँको संख्यामा पढ्न, लेख्न र लेख्न सिक्नेहरू आउने गर्दछन् । कोलाहलपूर्ण वातावरणमा पढ्ने र लेख्ने पारखीहरूका लागि उपत्यकाबाट बाहिर जानुपर्ने बाध्यतालाई हटाउँदै कोलाहलपूर्ण क्षेत्रमा साहित्यकारहरू नै सुस्ताउने स्थान बनेको छ कमलको लेखनकुञ्ज ।

बानेश्वरको थापागाउँमा रहेको लेखनकुञ्जमा कलाका पारखीहरूले चियाको चुस्कीसँगै एकै स्थानमा विश्वका प्रख्यात व्यक्तिहरूको वायोग्राफीदेखि लिएर विश्वका साहित्यक्षेत्रका हस्तीहरूको किताब सजिलै पढ्न सक्नेछन् । त्यति मात्र नभएर त्यहीँ बसेर लेख्न र सिक्न पनि सक्नेछन् ।

लेखेरै केही लछारपाटो लाउँदैनस् भन्नेहरूका लागि लेखेरै व्यावसायिक यात्रा तय गरेका ढकाल घोस्ट राइटिङसँगै साहित्यमा रुचि हुने तर लेख्न नआउनेहरूलाई कमलले लेखनकुञ्जबाट साहित्यिक लेखनबारे प्रशिक्षणसमेत दिँदै आएका छन् ।

लेखनकुञ्जबाट वार्षिक रूपमा ३ सय जनाले लेखनसम्बन्धी प्रशिक्षण लिँदै आएका छन् भने प्रशिक्षण लिनेहरू नै पनि घोस्टराइटर बनेर काम पनि गर्दै आएका छन् ।

ढकालको योजना

कमल घोस्ट राइटिङ शब्दप्रति अनभिज्ञतालाई हटाउँदै यस क्षेत्रलाई मुलुकभर विस्तार गर्ने योजनामा छन् । ‘हामी तराईका विभिन्न जिल्लामा गएर पुस्तक प्रदर्शनी गर्नुका साथै घोस्ट राइटिङका बारेमा बुझाउँदै र सिकाउँदै आएका छौँ,’ उनले भने, ‘योबाहेक अहिले उपत्यकामा मात्र रहेको लेखनकुञ्ज उपत्यकाबाहिर लैजाने योजनामा छौँ ।’

ढकाल हरेक व्यक्तिको कथा बन्नुपर्छ, हरेक व्यक्तिको भोगाइबाट समाजले नयाँ शिक्षा पाउने हुँदा घोस्ट राइटिङ नेपालका युवापुस्ताले जान्नुपर्ने विषय भएको बताउँछन् । उनी रुचि साहित्यमा भएर पनि आर्थिक कारण देखाउँदै कैयौँ लेखक साहित्यक्षेत्रबाटै पलायन हुनुपरेको भन्दै रुचिलाई व्यावसायिकता दिन लागिपर्नुपर्ने बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘विदेशमा साहित्यक्षेत्रबाटै व्यावसायिक यात्रा तय गरेर सम्पन्न जीवन बिताउनेहरू धेरै छन् । नाम, प्रसिद्धि र पैसा दुवै कमाउनका लागि नेपाली साहित्यलाई नयाँ तरिकाबाट लैजान जरुरी छ । जुन युवाहरूमै सम्भव छ ।’

प्रकाशित मिति: बुधबार, भदौ २४, २०७७ ००:२८