पासपाेर्ट थन्क्याएर गाईपालन, गाउँमै मासिक डेढ लाख आम्दानी

A+ A A-

सँगै पढेबढेका साथी पैसा कमाउन विदेशतिर हानिएको देख्दा तनहुँ शुक्लागण्डकी नगरपालिका– १६ का हरि पौडेललाई लाग्थ्यो, ‘परिवार पाल्नका लागि त विदेश जानै पर्ने रहेछ !’

विदेश पुगिसकेका कतिपय साथीले ‘महिनाको ५०–६० हजार कमाउँछु’ भन्दै मेसेन्जरमा च्याट गर्दा उनलाई भोलि नै विदेश गइहाल्न पाए पनि हुन्थ्योझैँ लाग्थ्यो रे ! भन्छन्, ‘नेपालमा बसेर मासिक त्यत्रो पैसा कमाउन सकिन्छ भन्ने मलाई विश्वास नै थिएन, त्यसैले साथीहरूको कुरा सुन्दा विदेश गइहालौँजस्तो हुन्थ्यो ।’

बुबा भीष्मलाल पौडेल गाउँका धेरै पुराना कृषक हुन् । उनी वर्षौँदेखि गाईपालनमा अभ्यस्त थिए । यद्यपि, त्यो व्यावसायिक थिएन । गाईको दूध बेचेर आएको पैसा घरको गर्जो टार्नमै ठिक्क हुन्थ्यो ।

भएको २० रोपनी जग्गामा मकै र तरकारी लगाइन्थ्यो तर उत्पादन निराशाजनक थियो ।

आफ्ना किसान बुबाले बेसाएको दुःख देख्दा उनी सोच्थे, ‘बुबाजस्तै किसान बनेँ भने त यस्तै दुःखको जिन्दगी जिउनुपर्छ होला । जागिर खान पहुँच र पावर पुग्दैन ।’

धेरै सोचविचारपछि हरि रोजगारीका लागि विदेश नगई नहुने निचोडमा पुगे । ‘सरकारले कृषि पेसा गर्नुपर्छ भनेर प्रचार गरिरहेको थियो तर कृषि पेसामा वर्षौँदेखि काम गरिरहनुभएका मेरा बुबाको अवस्था हेर्दा गाई पालेर वा खेती गरेर केही हुँदैन जस्तो लाग्यो’, हरिले शिलापत्रसँग भने, ‘त्यसैले विदेश नै जान्छु भनेर कस्सिएँ ।’

उनले विदेश जान पासपोर्ट बनाए । २०७१ सालतिरको कुरा हो । विदेश जाने तयारी गरिरहेका बेला कसैले उनलाई सुनाइदियो, ‘गाउँमा रहेको महिला साना किसान कृषि सहकारी संस्थाले कृषि अध्ययन तालिमका लागि इजरायल जाने अवसर दिन्छ ।’

कुरा बुझ्दै जाँदा उनको योग्यता पुग्ने देखियो । उनी प्रवीणता प्रमाणपत्र तह उत्तीर्ण थिए, किसानका छोरा थिए, सामान्य अंग्रेजी बोल्न सक्थे ।

अघिल्लो वर्ष अर्थात् सन् २०१३ देखि साना किसान विकास बैंक (लघुवित्त) र काठमाडौंस्थित इजरायली दूतावासको समन्वयमा १० महिने कृषि तालिम ‘क्रस बोर्डर एग्रिकल्चर ट्रेनिङ : लर्निङ बाइ डुइङ प्रोग्राम’ सुरु भएको थियो ।

कार्यक्रमअन्तर्गत साना किसान विकास बैंकको मान्यता पाएका स्थानीय सहकारीले छनोट गरी पठाएका किसानका छोराछोरीलाई इजरायल गएर १० महिनासम्म पढ्दै काम गर्ने अवसर थियो ।

हरि स्थानीय साना किसान महिला कृषि सहकारीको छनाेटमा परे । यसरी छनोटमा परेकाहरूलाई इजरायलका विभिन्न कलेजबाट आएका प्रतिनिधिले मौखिक अन्तर्वार्ता पनि लिन्थे । हरिले यो चरण पनि पार गरे र इजरायल जाने बाटो तय गरे ।

इजरायलमा उनले १० महिनासम्म आइक्याट कलेजमा पढ्दै गाई फार्ममै काम गर्ने अवसर पाए ।

चारैतिर हरियाली, प्रशस्त खोलानाला, पर्यावरणीय दृष्टिले अत्यन्तै सुगम देश नेपालबाट इजरायल पुग्दा उनी छक्क परे । मरुभूमिको देशमा ‘हीरा’ फलेको देखे । ३ प्रतिशत कृषकले गरेको उत्पादनबाट बाँकी ९७ प्रतिशत नागरिकलाई पुगिसरी भएर इजरायले खाद्यान्न निर्यात गर्छ भनेको सुन्दा उनलाई पत्याउनै गाह्रो परेको थियो । त्यहाँ पुगेपछि उनले यो कुरा विश्वास गरे ।

विदेश नगई परिवार धान्न नसकिने निचोडमा पुगिसकेका हरि इजरायलबाट सन् २०१५ मा तालिम सकाएर नेपाल फर्किँदासम्म बदलिइसकेका थिए । उनको सोच परिवर्तन भइसकेको थियो ।

इजरायलमा तालिमसँगै मासिक १ लाख रूपैयाँभन्दा बढी कमाइ पनि हुन्थ्यो । १० महिनासम्म उनले ८–९ लाख रुपैयाँ पैसा पनि जम्मा गरिसकेका थिए ।

नेपाल आएपछि उनले काम गर्न विदेश जाने उद्देश्यले बनाएकाे पासपाेर्ट थन्क्याए । उनले उत्पादनहीनझैँ बनेको २० रोपनी जग्गालाई सदुपयोग गर्ने योजना बनाए । आफ्नो बुबाले वर्षौँदेखि गर्दै आएको निर्वाहमुखी गाईपालनलाई व्यावसायिक बनाउन उनले कम्मर कसे । अनि उनले नाम पनि जुराए– राधेकृष्ण गाई फार्म ।

तर, लगानी गर्ने रकम उनीसँग अलिक कम थियो । त्यसैले कृषि विकास बैंक र साना किसान विकास बैंकबाट ५–५ लाख गरी जम्मा १० लाख रुपैयाँ कर्जा लिए । इजरायलबाट ल्याएको पैसा र बैंकको कर्जाले सुरुमा उनले आधा दर्जन बढी गाई खरिद गरे, गोठ पनि बनाए ।

रोजगारीका लागि विदेश जाने उद्देश्यले पासपोर्ट बनाएका हरिले आखिर ‘बेकार’ ठानेको बुबाकै पेसालाई निरन्तरता दिए ।

‘हामीकहाँ इजरायलमा जस्तो प्रविधि छैन, अन्य सुविधा पनि छैन’, हरि भन्छन्, ‘त्यसैले सुरुमा केही चुनौतीकाे सामना गर्नुपर्‍यो । तर, विस्तारै सबै समाधान हुँदै जाँदा फाइदा पनि हुन थाल्यो ।’

हाल उनले बैंकबाट लिएकाे ऋण पनि उनले चुक्ता गरिसकेका छन् ।

अहिले उनको गोठमा ३० वटा गाई छन् । यीमध्ये ९ वटा लैनो गाई तथा ११ वटा बाछी हुन् । उनले सबै गाईको बीमा गरेका छन् । हरि हिजोआज दैनिक १५ घण्टासम्म काम गर्छन् । उनी मात्र होइन, उनकाे परिवारका हरेक सदस्य नै राधेकृष्ण गाई फार्ममा ब्यस्त हुन्छन् ।

हरिले इजरायलमा सिकेकाे सीप, देखेकाे प्रविधि र विधिलाई आंशिक अवलम्बन गरेर बुबाले सुरु गरेको गाईपालनलाई व्यावसायिक रूपमा विकास गरे । आर्थिक तथा प्राविधिक चुनौतीको सामना गर्दै उनी अघि बढे ।

गाई पालनलाई सामान्य घरायसी गर्जो टार्ने पेसाका रूपमा हेर्ने गरेका हरिका बुबा पनि छोराले आफ्नो पेसालाई आधुनिक तबरले अंगिकार गरेकोमा दङ्ग छन् ।

अहिले हरिको फार्मबाट दैनिक २ सय लिटर दूध उत्पादन हुन्छ । मासिक साढे ३ लाखको कारोबार गर्दा उनलाई कम्तीमा १ लाख ५० हजार रूपैयाँसम्म चोखो आम्दानी बस्छ ।

‘जाबो गाई पालेर महिनाको डेेढ लाख रुपैयाँसम्म रकम कमाउन सकिन्छ भन्ने कुरा मेरो कल्पनाभन्दा धेरै टाढाको थियो’, हरिका बुबा भीष्मलाल भन्छन्, ‘इजरायलबाट फर्किएपछि यसले गाई पाल्छु भन्दा म डराएको थिएँ तर राम्रो हुँदो रहेछ, हामी सबै खुसी छौँ ।’

हरिको घरमा श्रीमती र छोरीसहित बुबाआमा र एउटी वृद्धा हजुरआमा छन् । शारीरिक रूपमा अशक्त हजुरआमा र सानी छोरीबाहेक अहिले सबै राधेकृष्ण गाईफार्ममा खट्छन् । खटाइअनुसार आम्दानी पनि राम्रो भएकाले उनीहरूमा काम गर्ने जाँगर पनि उत्तिकै छ । विगतभन्दा उनीहरूको रहनसहन, दैनिकी, जीवनशैलीमा पनि अहिले परिवर्तन आएकाे छ ।

अधिकांश युवाको साझा गुनासो हुन्छ, ‘लगानी सुरक्षित छैन, उपयुक्त वातावरण छैन, सरकारले हेर्दैन, स्वदेशमा बसेर केही गर्न सकिँदैन ।’

सुरुमा यस्तै सोच्ने गरेका हरि हिम्मत गरेर जोशजाँगरका साथ गाईपालनमा होमिए । उनले अहिले मासिक १ लाख रुपयाँभन्दा बढी आम्दानी गरिरहेका छन् । ‘हामी योजना बनाउँछौँ तर कार्यान्वयन गर्नुअघि अनेक कुरा साेचेर डराउँछौँ र फेरि पछि हटिहाल्छौँ’, उनी भन्छन्, ‘आवश्यक अध्ययनपछि काम सुरु गरिहालियो भने हामीसँग अर्को विकल्प हुँदैन, यसैलाई सफल पार्नुपर्छ भन्ने अठोट आफैँ उत्पन्न हुन्छ ।’

गाउँमा इज्जत

व्यावसायिक गाईपालनबाट हरिले पैसा मात्र होइन, गाउँमा सम्मान पनि पाएका छन् । गाउँमा उनलाई उदाहरणीय युवा उद्यमीका रूपमा सम्मान गरिन्छ ।

‘सानै उमेरमा मैले गरेको हिम्मत र पाएको सानो सफलताले हुन सक्छ, गाउँलेले इज्जत गर्नुहुन्छ, मलाई उदाहरणका रूपमा प्रस्तुत गर्नुहुन्छ’, हरि सुनाउँछन् । उनको प्रगति देखेर गाउँका कतिपय युवा उत्पादनमूलक काममा लागेका छन् ।

औँला आफूतिरै

उद्यमशील हुनका लागि युवा स्वयम् जागरुक हुनुपर्ने हरिको बुझाइ छ । सरकारले केही गरिदिएन भनेर गुनासो गर्नुअघि आफूले सुरुवात गर्नुपर्ने उनी बताउँछन् ।

‘मैले अहिलेसम्म अनुदानका लागि हात फैलाएको छुइनँ’, उनी भन्छन्, ‘स्थानीय तहले कहिलेकाहीँ सानोतिनो सहयोग गर्छ तर मलाई के विश्वास छ भने यो मेरो व्यापार हो र मैले नै यसलाई गोडमेल गर्नुपर्छ, विकास गर्नुपर्छ ।’

यद्यपि, वास्तविक कृषकका समस्या बुझेर निर्णय लिने काममा भने सरकार चुक्ने गरेको उनको भनाइ छ ।

‘५ वटा माउबाख्रा पालेका मानिसलाई सरकारले ५ सयवटा बाख्राको अनुदान दिएको पनि सुनिन्छ’, उनी सरकारलाई सुझाव दिँदै भन्छन्, ‘वास्तविक किसानचाहिँ पहुँच नभई अनुदान पाइँदैन भनिरहेका हुन्छन्, सरकारले यस्तो अवस्थाको अन्त्य गर्न सक्नुपर्छ ।’

प्रकाशित मिति: बुधबार, भदौ १०, २०७७ १९:४७