काकाकुल काठमाडौंका ‘पानीवाला दाइ’

A+ A A-

१८ वर्षको जोसिलो उमेर । जिम्मेवारीका चाङ थिए । तर, उनको सपना थियो गाउँमा घर बनाउने । परिवारलाई सुख दिने ।

तर, गाउँमा रोजगारी थिएन । घरको गरिबीलाई चिर्नु थियो । त्यसैले कमाउने अभिलासाले उनी ऋण काढेर १२ वर्षअघि मलेसिया हानिए ।

मलेसिया उड्नुअघि उनले धेरै सपना बुने । तर, मलेसिया पुगेपछि उनले बुनेको सपनाको डोरी एकाएक चुँडियो । जे सोचेर मलेसिया पुगेका थिए, ठीक विपरीत समय र परिस्थितिले उनलाई चलायो ।

नुवाकोटका श्याम पाण्डे घरका जेठो छोरा हुन् । यही भएर पनि उनमा घर परिवारको ठूलै जिम्मेवारी थियो । एकातिर घर परिवारको जिम्मेवारी, अर्कातिर अनेक सपनाका चाङ, उनलाई निकै सकस थियो ।

मलेसियामा बिताएका दुःखका दिन सम्झिँदै पाण्डे भन्छन्, ‘आफूले गरेको दुःखअनुसार पाश्रिमिक पाउनु त परको कुरा, खान पनि धौधौ भयो । जे भनेर गएको हो, त्यसअनुसारको तलब पनि भएन । पिँजडामा थुनिएको चरोझैँ भयो ।’

उनलाई कमाउनु थियो । त्यसैले मलेसियामा घाम-पानी, दिन-रात नभनी उनी ‘ओभरटाइम’ काम गर्थे । तर, कामअनुसारको दाम नभएपछि उनी निराश हुन्थे ।

उनलाई मलेसियामा शारिरीक पीडा त थियो नै, त्यसभन्दा धेरै मानसिक पीडाले पोल्न थाल्यो । उनको शरीर मलेसियामा थियो तर उनको मन भने नेपालकै माटोमा दौडिरहेको हुन्थ्यो ।

‘उड्न सक्ने भए त्यही बेला आफ्नो घर फर्किन्थेँ’, मलेसियाका भोगाइ सुनाउँदै उनी भन्छन्, ‘मलेसियामा दिनभर काम गरेर रातभर जाग्रम धेरै बसेँ ।’

अन्तत: सोचेजस्तो नभएपछि उनले नेपाल फर्किने निर्णय गरे । जेनतेन गएको खर्च उठाएर उनी २ वर्षपछि नेपाल फर्किए ।

उनी घर आएपछि धेरै पैसा कमाएर आएको भनेर गाउँमा हल्लाखल्ला मच्चियो । फलानोको छोरो विदेशबाट मज्जाले कमाएर आएछ, घडेरी पनि किन्यो रे ! भन्दै गाउँमा हल्ला फैलियो तर उनी रित्तो जस्तै थिए ।

अरूले जे भने पनि उनले हिम्मत भने हारेनन् । अठोट गरे यहीँ केही गर्ने ।

त्यसपछि बने पानी व्यापारी

मलेसियामा खेर फालेको २ वर्ष, गाउँमा फैलिएको हल्ला अनि आफ्नो पारिवारिक अवस्थाले उनलाई काठमाडौं छिर्न बाध्य बनायो । रित्तो हात आएका श्याम सुरुमा के गर्ने, कसो गर्ने भनेर अलमलमा परे । केही दिनको साथीको कोठाको बसाइले उनलाई नयाँ आइडिया फुर्‍यो ।

उनका साथी एकाबिहानै पानीको जार बोकेर पानीको फ्याक्ट्री कता छ भन्दै हिँड्थे । उनी पनि साथीसँगै जान्थे । त्यसरी जाँदा उनले थाहा पाए, काठमाडौंमा पानीको समस्या छ ।

साथीसँगको चिनजानबाटै विभिन्न पानीको फ्याक्ट्रीमा पुगेर आफूले गर्न चाहेको पानीको व्यापारको योजना सुनाए उनले ।

‘कम पैसामा घरघरमै खानेपानीको जार पाउने हो भने त कति मान्छेले पानी लिन्थे होलान् ? अनि फ्याक्ट्रीबाट एकै जनाले धेरै जार लिँदा त केही न केही सुविधा पक्कै होला । यही सोचेर पानीको फ्याक्ट्रीमा पुगेँ’, श्याम भन्छन् ।

काठमाडौंमा पानीको समस्या देखेपछि उनले पानीको व्यापार सुरु गरे ।

‘गाउँघरमा त बिहानै ढुंगेधारा, कुवा जाने चलन छ तर काठमाडौंमा धारा पाउनु त कहाँ हो कहाँ, कम पैसामा त पानी किन्न पनि नपाइने रहेछ । पानीको समस्या देखेर यो काम गर्न थालेको हुँ’, उनी भन्छन् ।

उनले एउटा साइकल किने अनि त्यही साइकलमा पानीका २ वटा जार राखेर उनी ‘पानी लिने ?’ भन्दै सोध्दै हिँड्न थाले । पसलबाट भन्दा केही कम मूल्यमा पानीको जार पाएपछि एकै दिनमा उनले धेरै ग्राहक बनाउन सफल भए ।

किराना पसलबाट भन्दा फ्याक्ट्रीबाट किन्दा १०-१५ रुपैयाँ कम पर्ने भएकाले उनका साथीले फ्याक्ट्रीबाट ल्याउने रहेछन् । त्यसैले उनले पनि फ्याक्ट्रीबाट पानीको जार ल्याएर बेच्न थाले । मान्छेको घरघरमा पानीको जार पुर्‍याउन थाले ।

त्यसपछि उनको आम्दानी पनि बढ्न थाल्यो । मलेसियाको भन्दा राम्रो आम्दानी उनले पानीको जार बेचेर गरेका छन् ।

पैसा कमाउन विदेश जानै पर्छ भन्ने मान्यतालाई उनी तोड्न चाहन्थे । अहिले उनी भन्छन्, ‘मिहिनेत गर्न सक्नुपर्छ, आफ्नै देशमा कमाउन सकिने रहेछ ।’

पहिलो दिन ‘पानी लिने हो ?’ भन्दै हिँड्दा लाजले भुतुक्कै भएका श्याम बेलुका साथीको कोठामा गएर हिसाब गर्दा एकै दिनमा भएको आम्दानीले खुसी धेरै भए ।

त्यसपछि फेरिए उनका दिन । साथीको कोठामा बस्ने उनी आफैँ कोठा लिएर बस्ने भए । पानीको व्यापार गर्दा उनले धेरै तीतामीठा अनुभवहरू पनि बटुलेका छन् । साइकलमा पानी बेच्दै हिँडेको भनेर कतिले गिज्याउँथे पनि ।

देख्दा ठूलाबडा देखिने ले नै होच्याउँथे । तर, उनी सोच्थे- काम भनेको सानो र ठूलो हुँदैन । फटाइँ पो गर्नुहुँदैन । काम गरेर खान केको लाज ?

साइकलमा पानी लिएर हिँडेको देख्दा उनकै उमेरका केटाहरूले जिस्क्याउँछन्- ‘पानीवाला दाइ’ भन्दै ।

‘चोकचोकमा बसेर चुरोटको धुवाँ उडाउँदै जिस्क्याउँछन् । म त चुपचाप लागेर हिँड्छु । मैले बेचेको पानीले मान्छेको जीवन चलिरहेको छ अनि चुरोट खाँदै जिस्क्याउनेको जीवन घटिरहेको छ । यस्तो कुरा तिनीहरूलाई के थाहा ?’, आफ्नो कामप्रति गर्व गर्दै भन्छन् उनी ।

अहिले उनको कामको कदर उनी आफैँले मात्र होइन, धेरैले गर्छन् । थोरै लगानीबाट काम गरेर राम्रै आम्दानी गरिरहेका उनीबाट अरू युवाहरूले पनि धेरै कुरा सिक्नुपर्ने श्यामका नियमित ग्राहक अभय थापा बताउँछन् ।

‘श्याम धेरै युवाका लागि एक उदाहरणीय पात्र हुन्, जसले विदेश त्यागेर स्वदेशमै राम्रो आम्दानी गरिरहेका छन् । जीवन चलाइरहेका छन्’, अभय भन्छन् ।

काठमाडौं धेरैको सपनाको शहर हो । कतिका सपना यस शहरमा आएर हराउँछन् त कतिले आफ्नो सपना साकार गर्छन् । तर, श्यामले पानी बेचेरै आफ्नो सपना पूरा गरेका छन् ।

उनी भन्छन्, ‘म गर्छु भन्ने अठोट लिएर केही नयाँ तरिकाले काम गर्न खोज्नेका लागि काठमाडौंमा अवसर नै अवसर छ, जसरी मैले केही कम पैसामा पानीको जार घरमै डेलिभरी गर्दै आइरहेको छु । केही फरकपन भने खोज्नुपर्छ ।’

लाखौँ युवाहरू रोजगारीका लागि भएको सम्पत्ति सकेर, ऋण काढेर विदेसिएका हुन्छन् । त्यस्ता युवाहरूलाई श्याम भन्छन्, ‘भए, नभएको पैसा खर्चेर, आफ्नो पसिना बेच्न विदेश नजानुहोस् । विदेशमा अर्काको जुठो भाँडा माझेर, नोकर जसरी काम गर्नुभन्दा बरु दिनभर गिटी कुट्ने अनि बेलुका परिवारसँगै बसेर मीठो मसिनो जे छ, त्यो खाने हो ।’

श्यामले काठमाडौंमा पानीको व्यापार गर्दै आएको पनि १० वर्ष पुग्यो । तर, उनमा जोस भने सुरुको काठमाडौं छिरेक बेलाको जस्तै छ । अहिले उनका दैनिक ग्राहक नै एक सयभन्दा बढी छन् ।

उनले पानी फ्याक्ट्रीबाट एउटा पानीको जार १५ देखि १७ रुपैयाँसम्ममा ल्याउँछन् अनि आफ्ना ग्राहकलाई ३० रुपैयाँ प्रतिजार बेच्छन् । पहिले घरघरमा ‘पानी राख्ने हो ?’ भनेर सोध्दै हिँड्ने श्याम आजभोलि फोनबाट अर्डर लिन्छन् अनि होम डेलिभरी गर्छन् ।

‘एक दिन मेरो फोन अफ भयो भने ग्राहक अन्त जान्छन् । त्यसैले फोनमा एकछिन पनि चार्ज सकिन दिन्नँ’, ठट्टा गर्दै उनले भने, ‘कहिलेकाँही त आफूले आफूलाई मन्त्री नै हो कि जस्तो लाग्छ । दिनमै सयभन्दा बढी फोन आउँछन् ।’

३१ वर्षका उनी अहिले श्रीमती र २ छोरीसहित काठमाडौंमा बस्छन् । उनकी श्रीमती एउटा बोर्डिङ स्कुलकी शिक्षिका छन् । । उनलाई पनि आफ्ना श्रीमान्को काममा गर्व छ । काठमाडौं उनलाई अहिले प्यारो लाग्छ । उनी काठमाडौंमा घर बनाएर बस्ने अठोटका साथ काम गरिरहेका छन् ।

अन्त्यमा उनले भने, ‘मान्छेलाई जति भए पनि पुग्दैन, त्यसैले छोरीहरूलाई काठमाडौंमा पढाएर यहीँ बस्ने योजना छ । त्यसकै लागि खटिरहेको छु । जे गर्छु, नेपालमै गर्छु । विदेश त अहँ जान्नँ ।’

प्रकाशित मिति: बुधबार, भदौ १०, २०७७ १९:३८