स्वास्थ्यकर्मी पनि डराएर घरै बसे भने ?

A+ A A-

शनिबार (६ भदाै) नयाँ बानेश्वरस्थित निजामती कर्मचारी अस्पताल (सिभिल हस्पिटल) मा काम गर्ने डाक्टर–नर्स र कर्मचारी बसेको होस्टेल हुल बाँधेर गएका स्थानीयवासीले घेराउ गरे । ४ भदौदेखि होस्टेलमा बस्दै आएका स्वास्थ्यकर्मीलाई टोलवासीले तथानाम गाली गरे । यति मात्र कहाँ हो र, ‘यिनीहरूलाई यहाँ किन बस्न दिएको’ भन्दै होस्टल सञ्चालक रोहित रानालाई उनीहरूले थर्काए पनि ।

‘तिम्रो खुट्टासुट्टा भाँचिदिन नपरोस् नि !’ भन्दै टोलवासीमध्ये केहीले रानालाई धम्क्याए पनि । स्वास्थ्यकर्मीले अरुलाई कोरोना सार्न सक्छन् भन्दै भीडसहित त्यहाँ पुगेका स्थानीयमध्ये कतिपयले मास्क चिउँडोमुनि लगाएका थिए ।

०००

२९ साउनमा चितवनको रत्ननगर बकुलहर अस्पतालका मेसु डा. विश्वबन्धु बगालेको घरअगाडि जनप्रतिनिधिसहितको टोली ब्यानर नै टाँस्न पुग्यो । २७ साउनमा श्रीमती र २८ गते आफूलाई कोरोना पुष्टि भएपछि होम आइसोलेसनमा रहेका डा. बगालेको घरबाहिर वडाअध्यक्षसहित टोलवासीले ‘कोरोना संक्रमितको घर’ लेखिएको ब्यानर टाँस्ने प्रयास गरे । त्यो घटना सम्झँदा डा. बगाले भावुक हुन्छन्, ‘अरुको ज्यान बचाउन कहिलेकाहीँ हामी आफन्तलाई बिर्सन्छौँ तर हामीमाथि नै अरुबाट त्यस्तो व्यवहार हुँदा साह्रै मन दुख्छ ।’ अहिले उनी कोरोना संक्रमणमुक्त भइसकेका छन् तर समाजको व्यवहारले अझै आफूभित्र छटपटी बाँकी नै रहेको उनी बताउँछन् ।

०००

यही भदौकाे पहिलो साताको कुरा हो । भरतपुरको सेन्ट्रल अस्पतालकी नर्सिङ इन्चार्ज २७ वर्षकी रञ्जिता थापाले आफूलाई कोरोना संक्रमण भएपछि समाजबाट भोग्नुपरेको दुर्व्यवहारलाई लिएर फेसबुकमा मार्मिक पोस्ट शेयर गरिन्, ‘यस अस्पतालमा आएका एक बिरामीलाई संक्रमण पुष्टि भएपछि हामी सबै स्वास्थ्यकर्मीको पीसीआर परीक्षण भयो । मलगायत ५ जनालाई संक्रमण पुष्टि भयो । मंगलबार (२ भदौ) कोरोना पुष्टि भएपछि हामी यही अस्पतालको आइसोलेसनमा छौँ । मेरो अवस्था सामान्य छ । औषधिसमेत लिन परेकाे छैन । तर, अहिले मैले मानसिक तनाव खेपिरहेकी छु । जब मलाई कोरोना पुष्टि भयो, मेरो बाबाममीलाई छरछिमेक तथा आफन्तले समेत गालीगलौज गरे । छोरीलाई किन अस्पताल पठाइस् भन्दै छरछिमेकीले हप्कीदप्की गरिरहेका छन् । यति मात्रै होइन, अग्रस्थानमा खटिएका प्रहरीले समेत हामीलाई दुर्व्यवहार गरे । मेरो घरमा प्रहरी आएर उल्टै मेरा बाबाममीलाई कराउनुभएछ । उनीहरूले त समाजलाई सम्झाउनुपर्ने होइन र ? हामी कहाँ छौँ ?’

०००

३ जेठमा नागढुङ्गा नाकाबाट काठमाडौं उपत्यका आउने क्रममा प्रदेश ३, जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाका निर्देशक डा. नारायण कार्कीमाथि दुर्व्यवहार भयो । स्थानीयवासीसहित आफूलाई सामाजिक अभियन्ता बताउने केही व्यक्तिले परिचयपत्र देखाउन लगाएर कार्कीको हुर्मत लिए ।

स्वास्थ्य सामग्री लिन काठमाडौं आउँदै गरेका डाक्टरको अगाडि मोबाइल तेर्स्याएर र्‍याखर्‍याख्ती पारेकाे, खानतलासीसमेत लिएकाे भिडियो भाइरल बनेपछि चौतर्फी विरोध भयो र प्रहरीले दुर्व्यवहार गर्नेलाई पक्राउ गर्‍यो ।

०००

साना २ छोरालाई घरमा छाेडेर कोरोना संक्रमितको हेरचाहमा खटिएकी विराटनगर–१० की नर्स पुनम साहलाई छिमेकीले घर नआउन चेतावनी दिए । पीसीआर नेगेटिभ नै आए पनि छिमेकीको दुर्व्यवहार कम नभएपछि उनी अस्पतालमै बसेर कोरोना संक्रमितको हेरचाहमा खटिएकी छन् । उनी कोसी अस्पतालको नर्सिङ अधिकृत हुन् । १८ वर्षको जागिरे जीवनमा पहिलो पटक उनलाई कुनै बिमारको त्रासले मानिसहरूकाे ज्यानभन्दा मानिसबाट ‘मानवीयता’ खाेस्दै गएकाे महसुस भएकाे छ ।

०००

गत चैतमा सिन्धुली अस्पतालमा कार्यरत २२ स्वास्थ्यकर्मीलाई घरबेटीले घरमा छिर्नै दिएनन् । कोरोनाको आशंकामा आइसोलेसनमा बिरामीको संख्या थपिएसँगै अस्पतालमा कार्यरत स्वास्थ्यकर्मीले कोठामा बस्न पाएका छैनन् । डेरा लिएकाे घरमा जाँदा दुर्व्यवहार हुन थालेपछि स्वास्थ्यकर्मी अस्पतालमै बस्दै आएका छन् ।

०००

यी त प्रतिनिधि घटना मात्र हुन् । कोरोना भाइरसको संक्रमण बढ्दै जाँदा चिकित्सक, नर्स तथा अस्पतालमा काम गर्ने कर्मचारीमाथि दुर्व्यवहार बढेको छ । अझ कोरोना संक्रमित डाक्टर–नर्सलाई त अमानवीय व्यवहार भइरहेको छ । पूरै समाज भयमा बाँचिरहेका बेला आफ्नो घरपरिवार छाडेर बिरामीको सेवामा दिनरात खटिने चिकित्सक, नर्स तथा सम्पूर्ण स्वास्थ्यकर्मी आफैँ संक्रमित हुँदा आवश्यक हौसला दिनु त टाढाकाे कुरा, घरघर पुगेर तनाव दिने काम भइरहेको छ ।

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको ताजा विवरणअनुसार कोरोना संक्रमितको उपचारमा खटिएकामध्ये १ सय ४० जना डाक्टर आफैँ संक्रमित भइसकेका छन् । मन्त्रालयका प्रवक्ता प्रा. डा. जागेश्वर गौतमका अनुसार समग्रमा २ सय जना स्वास्थ्यकर्मीलाई कोरोना संक्रमण पुष्टि भएको छ ।

अनौपचारिक क्षेत्र सेवा केन्द्र (इन्सेक)ले मानवअधिकार अनुगमनमा कोरोना महामारी सुरु भएपछि सरकारले गरेको लकडाउन अवधिमा २५ जना स्वास्थ्यकर्मीमाथि दुर्व्यवहार भएको प्रतिवेदन असारमै सार्वजनिक गरेको थियो ।

कतिपय अवस्थामा त पीडितले नै घटना बाहिर ल्याउन नचाहेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । तथ्याङ्क नभए पनि साउनयता डाक्टर, नर्स र स्वास्थ्यकर्मीमाथि हुने दुर्व्यवहारका घटना निकै बढेको इन्सेकले जनाएको छ ।

संकटको समयमा आफ्नो घरपरिवार छाडेर बिरामीको सेवामा दिनरात खटिने चिकित्सक, नर्स तथा स्वास्थ्यकर्मीहरू सधैँ सम्मानका पात्र हुन् ।

विकसित देशमा यस्ता स्वास्थ्यकर्मीलाई समाजले सम्मानका साथै सुरक्षा पनि प्रदान गर्ने गर्छ । तर, नेपालमा संक्रमित भइसकेपछि आफूसहित परिवारलाई समाजले तिरस्कार गर्दा स्वास्थ्यकर्मीले थप मानसिक तनाव झेल्नुपरेको छ । अरुको ज्यान जोगाउने प्रयासमा आफैँ संक्रमित भएका स्वास्थ्यकर्मीलाई समाजका कतिपय व्यक्तिले घृणा, अपमान, दुर्व्यवहार गरिदिँदा यसको नकारात्मक असर स्वास्थ्य सेवामा पर्न सक्ने खतरा बढेको छ ।

पूरै विश्व अहिले ठूलो संकटमा छ । कमजोर स्वास्थ्य प्रणाली रहेको नेपालजस्तो मुलुकमा यतिबेला डाक्टर, नर्स र अन्य स्वास्थ्यकर्मी नै भरोसाका आधार हुन् । पर्याप्त पूर्वाधार, उपकरण र अन्य सुविधाको अभाव झेलिरहेको स्वास्थ्य क्षेत्रमा स्वास्थ्यकर्मीहरू कोरोना संक्रमितको रेखदेखमा अहोरात्र खटिएका छन् ।

यस्तो बेला सम्मान दिएर उनीहरूको मनोबल बढाउनुपर्नेमा उल्टै दुर्व्यवहार गरिँदा त्यसको असर स्वास्थ्य सेवामा पर्न सक्ने वरिष्ठ चिकित्सक भोला रिजाल बताउँछन् । ‘विश्वबन्धु बगालेले धेरै मानिसको ज्यान बचाएका छन् । संकटको घडीमा पनि सिभिल हस्पिटलले चुस्त सेवा प्रदान गरिरहेको छ तर समाजले यस्तै व्यक्ति र संस्थाको हुर्मत लिने काम गर्नु ठूलाे विडम्बना हाे’, डा. रिजाल भन्छन् ।

स्वास्थ्यकर्मीको मनोबल घट्दा स्वास्थ्य सेवामा असर पर्ने र यसबाट पीडित समाज नै हुने उनको भनाइ छ । उनी भन्छन्, ‘यस्तो विपद्‌काे बेला पनि स्वास्थ्यकर्मीहरू घरपरिवार छाडेर उपचारमा खटिएका छन् । उनीहरू पनि डरले घरैमा लुकेर बसे भने त्यसको परिणाम के हुन्छ ?’

मनोविद् गोपाल ढकाल समाजले स्वास्थ्यकर्मीलाई दुर्व्यवहार गर्दा त्यसको मनोवैज्ञानिक असर देशभरका अन्य स्वास्थ्यकर्मीमा पनि पर्ने बताउँछन् ।

‘यो बेला त हात जोडेर नमस्कारसहित स्वास्थ्यकर्मीलाई सम्मान गर्नुपर्छ । संकटमोचनमा उनीहरूको खटाइको तारिफ गर्नुपर्छ, उनीहरूलाई हौसला प्रदान गर्नुपर्छ’, ढकाल भन्छन्, ‘तर दुर्व्यवहारका घटना बढ्दै जाँदा दुर्व्यवहारमा नपरेका अन्य स्वास्थ्यकर्मीमा समेत जति गरे पनि यस्तै त रहेछ भन्ने खालको सोच पैदा हुन सक्छ ।’

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका प्रवक्ता प्रा.डा. गौतम डाक्टर, नर्स र अन्य स्वास्थ्यकर्मीमाथि दुर्व्यवहार गर्नेले आफैँमाथि बञ्चरो हान्ने काम गरिरहेको बताउँछन् । ‘जनस्वास्थ्य संकटमोचनमा खटिएका स्वास्थ्यकर्मीमाथि दुर्व्यवहार गर्नेलाई अब सरकारले छोड्दैन । उनीहरूको सम्मान गर्न नसक्नेले अपमान पनि नगरुन्, हामी यही चाहन्छौँ ।’

स्वास्थ्यकर्मीलाई मात्र नभएर अन्य कोरोना संक्रमित र उनीहरूका परिवारलाई दुर्व्यवहार गर्नेमाथि सरकार निर्मम बन्ने डा. गौतम बताउँछन् ।

‘स्वास्थ्यकर्मी तथा कोरोना संक्रमित व्यक्तिमाथि दुर्व्यवहार कसैले गरेमा त्यस्ता व्यक्ति वा समूहमाथि संक्रामक रोग ऐनअनुसार तत्काल कानुनी कारबाही गरिनेछ’, उनले भने ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, भदौ ७, २०७७ १९:४३