यस्तो हाेस् स्थानीय सरकार

A+ A A-

स्याङ्जाको फेदीखोलाको मुहार क्रमशः फेरिँदै छ ।

कृषकले उत्पादन मात्रै गरे पुग्छ, बिक्रीका लागि कहाँ लैजाने भन्ने तनाव लिनु पर्दैन । तरकारी वा अन्य कृषिजन्य उत्पादन गरेपछि संकलन केन्द्रमा लगिदिए मात्र पुग्छ, त्यसरी संकलन भएको तरकारी वा अन्य कृषिजन्य उत्पादन गाउँपालिका आफैँले लगेर बेचिदिन्छ ।

त्यति मात्रै होइन, किसानले उत्पादन गरेको उब्जनीको न्यूनतम समर्थन मूल्यमा १० प्रतिशत बढी अनुदान पनि प्राप्त गर्छन् । तर त्यसका लागि न्यूनतम उत्पादन ५ केजी भने हुनुपर्छ । ‘किसानले उत्पादन गरेर संकलन केन्द्रसम्म ल्याउनुपर्छ, त्यसको बिक्री र ढुवानी सबै गाउँपालिकाले गर्छ,’ गाउँपालिका अध्यक्ष घनश्याम सुवेदीले शिलापत्रसँग भने, ‘त्यसका लागि हामीले पोखरामा बिक्री केन्द्र बनाएका छौँ, त्यहीँबाट बिक्री गरेर फेदीखोला बजारसम्म लान्छौँ ।’

किसानको खेतीमा बीमा पनि गरिएको छ । कृषकले त्यसका लागि आधी रकम दिनुपर्छ भने आधा रकम गाउँपालिका आफैँले हालिदिन्छ । हुन त फेदीखोला गाउँपालिकामा निर्वाहमुखी खेतीको चलन थियो, त्यसैले साँच्चै भन्नुपर्दा कतिपय परिवारलाई खानसमेत पुग्दैनथ्यो । कृषिबाट उत्पादन नहुने र खान पनि नपुग्ने भएपछि सयौँ रोपनी जमिन यसै बाँझो बस्दै आएको थियो ।

गाउँपालिकाले बाँझो खेत खाली नहोस् भनेर प्रतिरोपनी २ हजारका दरले अनुदान दियो, जसअनुसार फेदीखोलाका १ हजार ७३४ रोपनी जग्गामा खेती हुन थालेको छ, त्यसमा ३ सय परिवारले अनुदान लिइसकेका छन् ।

त्यति मात्रै होइन, बाँझो खेतलाई अधियाँ लिएर खेती गर्न चाहनेलाई थप ५ सय रूपैयाँ प्रोत्साहन अनुदान दिएर खेती लगाउने काम भएको छ, जसले उत्पादन पनि बढाएको छ ।

पछिल्लो समय ‘एक घर एक टनेल’ कार्यक्रम ल्याइएको छ, जसअनुसार फेदीखोलाका १२ सयभन्दा बढी घरधुरीमा क्रमशः टनेल कार्यक्रम विस्तार हुँदै छ ।

जीवन निर्वाहमुखी खेतीबाट उत्पादनतर्फ लागेपछि लगभग शून्य कारोबार हुने फेदी गाउँपालिकाले अहिले वार्षिक २–३ करोडको तरकारी तथा कृषिजन्य उत्पादन पोखरामा मात्रै लगेर बिक्री गर्छ ।

त्यसमाथि ‘नमुना बाख्रापालन’ नामक अर्को कार्यक्रम सञ्चालन गरिएको छ । जुन कार्यक्रममा १६–४० वर्ष उमेरकाले मात्रै अनुदान लिन पाउनेछन् । पहिलो चरणमा देउरालीमा १ हजार बोयर जातका क्रस खसीबोका पालन सुरु गरिसकिएको छ ।

नमुना कृषिगाउँ भनेर कुँडुलेलाई घोषणा गरेर काम सुरु गरिएको छ । सहकारी माध्यमबाट ७० घरपरिवारले अघिल्लो वर्ष मात्रै १ करोड ५ लाख रुपैयाँबराबरको उब्जनी गरेर पोखरामा बिक्री वितरण गरेको थियो ।

कृषि मात्रै होइन, शिक्षामा पनि फेदीखोला गाउँपालिकाले उत्तिकै प्रगति गरेको तथ्यांकमा देखिएको छ ।

‘पहिला त मैले मेरा सन्तानलाई निजी स्कुलबाट निकालेर सामुदायिक स्कुलमा भर्ना गरेर शिक्षामा परिवर्तन गर्ने कोसिस गरे,’ अध्यक्ष सुवेदी भन्छन्, ‘अहिले सिद्धार्थ माविमा छोरी ६ मा पढ्छिन् भने छोरा २ मा पढ्छन् ।’

सिङ्गो गाउँपालिकाभित्र ९ वटा मावि छन् तर ती सबै माविका ६–१० कक्षाका विद्यार्थी अनिवार्य रूपमा कम्प्युटर शिक्षा हासिल गर्दै आएका छन् ।

सबै स्कुलमा ‘कम्युटर साइन्स’ मा स्नाकोत्तर गरेका शिक्षकहरू छन्, जसमा ६० प्रतिशत गाउँपालिका र ४० प्रतिशत तलबको रकम सबन्धित विद्यालयले दिँदै आएका छन्, ९ वटा विद्यालयमा ९ जना शिक्षकलाई सोहीअनुसार तलबभत्ता दिइएको छ ।

हरेक विद्यालयमा बालविकास केन्द्र स्थापना गरिएको छ । सबै विद्यालयलाई प्रविधिसँग जोडिएको छ ।

‘कुन शिक्षक पढाउन आए, आएनन् वा विद्यार्थी गयल भए कि भएनन् भन्नेबारेमा मैले मेरो कार्यालयमा बसेर हेर्न सक्ने गरी सफ्टवेयर राखेको छु,’ सुवेदीले भने, ‘एक दिन मात्रै विद्यालयमा शिक्षक वा विद्यार्थी आएनन् भने गाउँपालिकाबाट सम्बन्धित विद्यालयलाई खबर गरिन्छ र बुझिन्छ ।’

जसका कारण शिक्षकले ठग्न र विद्यार्थीले स्कुल आउन नसक्ने अवस्था हुन नसक्ने उनको भनाइ छ ।

सिङ्गो गाउँपालिकाभरि अहिले ३ हजार ७ सय विद्यार्थी अध्ययनरत छन, प्रत्येकको विवरण गाउँपालिकाले दैनिक रूपमा अध्ययन गरिराखेको हुन्छ ।

गण्डकी प्रदेशमा नै पहिलो सामुदायिकतर्फका विद्यालयमा ‘डिप्लोमा इन कम्युटर साइन्स’ पढाइ हुन थालेको छ । हाल १४ जना पढिरहेको स्कुलमा दलित समुदायका विद्यार्थीले भने निःशुल्क पढ्न पाउँछन् ।

यसअघि महिनावारी भएपछि विद्यार्थीहरु विद्यालयमा गयल हुने गर्दथे त्यो समस्या हल गर्ने काम पनि गाउँपालिकाले गरिदिएको छ ।

त्यसका लागि अहिले प्रत्येक विद्यालयमा ‘सेनेटरी प्याड एटीएम कार्ड’ राखिएको छ, त्यो ‘एटीएम कार्ड’ निजी विद्यालयमा पनि राखिएको छ । स्थानीय शिक्षा ऐन (दोस्रो) संशाेधन गरिसकेको फेदीखोलाले शिक्षाक्षेत्रमा पनि प्राविधिक विषयलाई बढी जोड गरेको अध्यक्ष सुवेदी बताउँछन् ।

त्यसो त ‘विद्यार्थीसँग अध्यक्ष’ कार्यक्रम पनि राखिएको छ, जसमा गाउँपालिकाका अध्यक्ष स्वयम् उपस्थित भएर सार्वजनिक सुनवाइको काम गरिन्छ ।

‘त्यहाँ जे समस्या विद्यार्थी वा शिक्षकबाट आउँछन्, त्यो तत्कालै हल गर्दै आएका छौँ,’ उनले भने, ‘जस्तो कि सार्वजनिक सुनवाइ कार्यक्रम गर्दा २० जना विद्यार्थीको घरमा बिजुली नपुगेको पाइयो, हामीले तत्कालै बिजुली उपलब्ध गरायौँ ।’

वर्षमा एक पटक सबै विद्यालयमा यो कार्यक्रम सञ्चालन हुदैँ आएको छ । सिङ्गो गाउँपालिकाभित्र २१ वटा सहकारी छन् भने दुईवटा विकास बैंक खुलेका छन् ।

सबैजसो घरधुरी मात्रै होइन, परिवारका सदस्यको पनि बैंक खाता खोलिएको छ । बैंक खाता खोल्न गाउँपालिकाले सबैलाई प्रेरित गर्दै आएको छ । गाउँपालिकामा ३८ वटा टोलमा अप्टिकल फाइबर पुगेको छ, जसका कारण टेलिफोन र मोबाइलमा सबैको पहुँच स्थापित भइसकेको छ ।

सिङ्गो गाउँपालिकामा ५ वटा स्वास्थ्य चौकी छन् भने २ वटा सामुदायिकस्तरका अस्पताल छन्, जसमा १५ बेड छन् । गाउँपालिकाले ‘ज्येष्ठ नागरिक स्वास्थ्य स्याहार कार्यक्रम’ सञ्चालन गर्दै आएको छ ।

‘ज्येष्ठ नागरिकको घरघरमा नै पुगेर नै सेवा दिने काम गरिएको छ, त्यो पनि महिनामा कम्तीमा ५ पटक अस्पतालबाट डाक्टर, नर्स, हेल्थ असिस्टेन्ट, स्वास्थ्य स्वयम्‌सेविकाहरू पुगेका हुन्छन्,’ सुवेदीले भने, ‘गर्भवती महिलाको हकमा पनि घरदैलो कार्यक्रम गर्दै आएका छौँ ।’

उनका अनुसार ज्येष्ठ नागरिक र गर्भवती महिलाले कुन बेला के औषधि खाए, खाए कि खाएनन् मात्रै होइन, सामान्य ब्लड प्रेसर पनि तलमाथि भयो कि भनेर गाउँपालिकामा बसेर हेर्न सक्ने व्यवस्था मिलाइएको छ । हरेक विषयमा मोबाइलमा नै अपडेट हुने व्यवस्था गाउँपालिकाले मिलाइदिएको छ ।

३ करोड ९८ लाख रुपैयाँबराबरको ढाक्रेबास–भाटखोला खानेपानी आयोजनाको काम सुरु भएको छ भने मट्टीखानमा २ लाख लिटर क्षमताको खानेपानी टङ्याकी निर्माण हुँदै छ ।

कोभिड– १९ वा अन्य कारणले स्वदेश फर्केकाहरूलाई ‘वैदेशिक रोजगारमा निरुत्साहन, व्यावसायिक कृषिमा प्रोत्साहन’ नामक कार्यक्रममार्फत अनुदान दिने कार्य सो गाउँपालिकाले गरेको छ ।

त्यसो त ‘उत्पादनमुखी अर्थव्यवस्था, हाम्रो प्राथमिकता, हाम्रो लगानी तपाईंको उद्यमशीलता’ नामक कार्यक्रम पनि सञ्चालनमा आएको छ ।

पहिलो चरणमा ६ वटा युवा समूहलाई गाउँपालिकाले प्रत्येक समूहलाई बिनाधितो बिनाब्याज ५ लाख रुपैयाँसम्म अनुदान दिने योजना ल्याएको थियो । तर, त्यसका लागि १६–४० वर्ष उमेर समूहका कम्तीमा ५–१० जना बेरोजगार युवा हुनुपर्ने सर्त राखिएको छ ।

यसबीचमा गाउँपालिकामा नै कोभिड–१९ का बिरामीको उपचार गर्न ‘आइसोलेसन केन्द्र’ बनाइएको छ । १२ वटा आइसोलेसन बेड रहेको सो केन्द्रमा निःशुल्क खाना, प्रत्येक कोठामा टेलिफोन, निःशुल्क यातायात, हरेक कोठामा सीसीटीभी, वाईफाई, इन्टरनेट, अक्सिजन, ब्लडप्रेसर चेक गर्न आधुनिक मेसिन, थर्मोमिटरजस्ता सुविधा दिइएको थियो ।

कतिसम्म भने त्यहाँको व्यवस्थाबाट प्रभावित भएर ‘क्वारेन्टाइन’ मा बसेकाहरूले सहयोग गरेर बाहिरिएको सूचना सार्वजनिक भएको थियो ।

कोभिड–१९ का कारण कामविहीन भएकाहरूका लागि गाउँपालिकाले ‘खाद्यान्नका लागि रोजगार कार्यक्रम’ ल्याएर उनीहरूलाई काममा लगायो भने आम्दानी पनि गराउने काम गरिएको थियो ।

गाउँपालिकाले यसै बीचमा ५० वटा मौरीसहितका घार किसानहरूलाई उपलब्ध गराउने काम गरेको थियो ।

लकडाउनका बीचमा पनि पिप्ले ठुलडिही क्रिकेट मैदान निर्माणको काम रोकिएन भने स्याङ्जा जिल्लामा नै पहिलो पटक आरएमसी प्रविधिबाट फेदीखोला–स्थानचौर जोड्ने पुल निर्माण पनि सम्पन्न हुँदै छ ।

सामाजिक सञ्जाल वा मोबाइलमार्फत एसएमस गरेर गाउँपालिकाले के के नयाँ कार्यक्रम ल्यायो भन्ने जानकारी गराउँछ र त्यसैका आधारमा स्थानीयले कार्यक्रम छनाेट गर्छन् ।

‘मैले मेरा गाउँपालिकाका सबैलाई उद्यमी बनाउने पहिलो प्रयत्न गरिरहेको छु ताकि कोही खानै नपाएर विदेश जानु नपरोस् भन्नेमा सचेतपूर्वक लागेको छु,’ सुवेदीले भने, ‘दोस्रो सबै काम पारदर्शी होस् भन्नेमा म संवेदनशील छु ।’

स्थानीय जनताले स्वतःस्फूर्त रूपमा गाउँपालिकालाई बेलाबेलामा सहयोग गरिरहेका हुन्छन्, जबकि त्यो प्रेम र सद्भाव भएको सुवेदी बताउँछन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, भदौ ५, २०७७ १९:२८