सुशील दा': जे सुनेँ, जे देखेँ

A+ A A-

त्यो सोमबारे साँझ पोखरा हल्का लरबरायो । त्यसलाई अर्को शब्दमा भनौँ, म लरबराएँ ।

लरबराएकै सुरमा मैले निदाउनुअघि हल्का 'अपडेट' हुन इन्टरनेट चलाएँ । कांग्रेस महाधिवेशन अपडेट पनि पढेँ ।

विभिन्न जिल्लाका महाधिवेशनका समाचार यो र त्यो पक्षको जीत भनेर आइरहेका थिए । मध्यरात बित्दै गर्दा हामीले ‘रात’ नै भन्ने गरेको मङ्गलबारको दिन सुरु भइसकेको थियो ।

पोखरा पनि सरदर सुतिसकेको थियो । उता, काठमाडौं पनि सुतिसकेको थियो होला । शहरहरू सुते पनि निदाउँछन् कि निदाउँदैनन् ? त्यो एउटा कुरा हो । सुशील कोइराला निदाएका थिए कि थिएनन् ? त्यो प्रश्न मैले सोचेको थिइनँ । सोच्ने कुरा पनि थिएन । थियो त ?

उनलाई एउटा सादा र स्वच्छ छवि भएका नेताका रूपमा सुनेँ । पछि विश्वकै गरिब प्रधानमन्त्रीका रूपमा सुनेँ

पिसाबले हल्का च्यापेर व्युझिँदा बिहानको ५ बजेको रहेछ । बाथरुमबाट फर्किएर ओछ्यानमा आइपुग्दा नपुग्दै इन्टरनेट खोलेँ । एक्कासि एउटा समाचारले हान्यो । समाचार थियो, ‘सुशील कोइराला रहेनन् ।’ उनी अघि शहरसँगै सुतिसकेका रहेछन् । निद्रामा गइसकेका रहेछन् । महानिद्रामा गइसकेका रहेछन् ।

कांग्रेस महाधिवेशनको रङ चढ्दै जाँदा सुशील समाचारका पात्र भइरहे । तर, उनका कुनै आवाज थिएनन् त्यहाँ । त्यो किन ? हामीले सोचेनौँ । उनलाई मृत्युको छायाले लखेट्न थालिसकेको हामीले थाहा नै पाएनौँ ।

फाट्फुट्ट कुकुर भुकेबाहेक पोखरा सुनसान थियो । फेवातालमा डुङ्गाहरू चलिरहेका थिएनन् । तर, पातले छाँगो खसिरहेको थियो । माछापुच्छ्रेमा बिहानी घामका किरण ठोक्किने बेला भएको थियो ।

उता काठमाडौं पनि कति सुन्दर तरिकाले ब्युँझिँदै थियो होला ? तर, सुशील कोइराला ती सब नदेख्ने भइसकेका थिए ।
जीवनका अनेक मोडमा मैले सुशील दा'बारे अनेक किस्सा सुनेँ । सुरुवाती दिनमा मैले गिरिजाप्रसाद कोइरालाका 'किचेन क्याबिनेट'का मुख्य पात्रका रूपमा उनलाई सुनेँ ।

गिरिजाबावुलाई चलाउने साँचोका रूपमा सुनेँ । पटकपटक मन्त्री दिँदा पनि नखाने पात्रका रूपमा सुनेँ । कोठे राजनीतिको ‘खतरा खेलाडी’का रूपमा सुनेँ । सत्ता र शक्तिमा सिधै नदेखिने तर त्यसलाई चलाउने पात्रका रूपमा सुनेँ ।

उनलाई एउटा सादा र स्वच्छ छवि भएका नेताका रूपमा सुनेँ । पछि विश्वकै गरिब प्रधानमन्त्रीका रूपमा सुनेँ ।

झन्डै डेढ दशकअघि कांग्रेस मुखपत्र ‘नेपाल पुकार’ साप्ताहिकमा कार्यरत रहँदा हरेकजसो दिन उनका र मेरा आँखा जुध्थे । तर, हामी सिधै कहिल्यै बोलेनौँ बरु गिरिजाप्रसादसँग पटकपटक कुरा हुन्थे ।

त्यसताका टेकुमा रहेको नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय कार्यालयको माथिल्लो तलामा बसेर म समाचार लेख्थेँ । अन्तर्वार्ता गर्थें । उतार्थें । प्रेसको नेतृत्व पुरुषोत्तम बस्नेतले गर्थे । त्यसपछिको सम्पादकीय जिम्मेवारी मेरो थियो ।

भर्खर पत्रकारिता थाल्दा मेरो पत्रकारिताप्रति पुरुषोत्तम दाइको विश्वास निकै परिपक्व थियो । प्रेसको कोठा, त्यति बेलाका प्रधानमन्त्री एवं कांग्रेस सभापति गिरिजाप्रसाद कोइरालाको कोठा र सुशील कोइरालाको कोठा सबैभन्दा माथिल्लो तलामा सँगसँगै थियो । उनी त्यतिबेला पार्टी महामन्त्री थिए ।

त्यो तलामा मन्त्री र केन्द्रीय नेताहरूको सधैँ भीड भइरहन्थ्यो । म कहिले प्रेसको कोठामा बसेर समाचार लेख्थेँ । कहिले गिरिजाप्रसादको कोठामा बसेर समाचार लेख्थेँ । कहिले सुशील कोइरालाको कोठामा बसेर समाचार लेख्थेँ ।

उनकै कोठामा बसेर कयौँ पटक उनकै सामुन्ने समाचार लेख्दा पनि हामीबीच कहिल्यै कुनै शाब्दिक संवाद भएन । झन्डै डेढ दशकअघिका मतिर हेर्दै गर्दाका उनका टल्केका आँखा म अहिले पनि झल्झली सम्झन्छु । तर, न म बोलेँ, न त उनी बोले ।

उनी प्रधानमन्त्री भएपछि एक पटक म प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटार छिरेँ । तर, त्यहाँ पनि हामी समूहमा गएका थियौँ । कोइरालाकै आमुन्ने सामुन्ने बसेर पनि हामीले सिधासिधा केही बोलेनौँ ।

सायद उनीसँग त्यसरी बोल्न लेखिएकै रहेनछ । लेखिएको भए उनी अझ बाँच्ने थिए । उनीसँग फेरि भेटिने थियो । हामी कुरा गर्ने थियौँ ।

भुकम्पपछि प्रधानमन्त्री राहतकोषमा थोरैधेरै रकम हाल्ने र नहाल्नेहरूले पनि उनीसँग थुप्रै फोटो खिचाए । फेसबुकका भित्ताहरूमा धेरै समयसम्म त्यसखालका फोटाहरू देखिए । तर, अब प्रधानमन्त्रीसँग त्यति धेरै मान्छेले त्यसरी फोटो खिचाउन पाउनेछैनन् ।

उनी पनि मुसुक्क हाँसेर फोटो पोज दिन खप्पिसै थिए । अविवाहित सुशीलको कुनै बेला सिनेमाको हिरो हुने सपना थियो । गहिरिएर हेर्दा फोटो पोजमा त्यो सपनाको थोरै अंश पाइन्थ्यो । तर, त्यही आसपासमा उनी जिब्रोको क्यान्सरसँग पनि लड्दै थिए ।

उनको लरबरिएको स्वरमा कति कार्टुनहरू पनि बने । कति आममानिससमेत उनको नक्कल गरेर तोते बोल्थे । त्यो नेपाली समाजको एउटा नमीठो चरित्र थियो ।

उनकै नेतृत्वमा संविधानसभाबाट नेपालकोे संविधान बन्यो । तर, यसबीचमा उनी फेरि प्रधानमन्त्रीका रूपमा चुनाव लडे । हारे । तर, उनको स्वाभाव सिक्नलायक थियो । उनलाई त्यसअघि भावी राष्ट्रपतिको रूपमा समेत हेरिएको थियो ।

सुशील कोइराला नेपालका ३७औँ प्रधानमन्त्री हुन् । कांग्रेस सभापति भइरहँदा उनको मृत्यु भयो । बोधप्रसाद र कुमुदिनीका ज्येष्ठ सुपुत्रका रूपमा सुशीलको जन्म सन् १९३९ मा भएको थियो ।

विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाको प्रजातान्त्रिक समाजवादी धारणाबाट प्रेरित भई २०१० सालदेखि राजनीतिमा सक्रिय रहँदै आएका उनी २०१७ सालमा प्रजातन्त्रको अपहरणपछि उनी १६ वर्षसम्म भारतमा स्वप्रवासनमा थिए ।

प्रवासमा रहँदा उनले नेपाली कांग्रेसको मुखपत्र 'तरुण'को सम्पादन गरे । नेपाल र भारतमा गरी करिब ५ वर्ष राजनीतिक बन्दी जीवन बिताएका थिए ।

२०३६ सालमा नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय सदस्य भएका सुशील २०३६ सालको जनमतसङ्ग्रहमा बहुदलीय प्रजातन्त्रका पक्षमा अभियान चलाउनुका साथै २०४२ सालको सत्याग्रह र २०४६ सालको ऐतिहासिक जनआन्दोलनमा सक्रिय रूपमा लागेका थिए ।

बीपी कोइरालाको निधनपछि नेता गिरिजाप्रसाद कोइरालासँग सोसलिस्ट इन्टरनेसनलसँग पार्टीको सम्बन्ध विस्तार गर्न युरोप र अमेरिका भ्रमण गरेका सुशीलले समाजवादी नेता बिली ब्रान्ट तथा अन्य युरोपेली र अमेरिकी नेतासँग समाजवादी आन्दोलन सम्बन्धमा छलफल गरेका थिए रे !

सुशीलले पार्टीमा लामो समयसम्म केन्द्रीय सदस्य, महामन्त्री, उपसभापति र कार्यवाहक सभापति भएर काम गरे । पछि सभापतिका हैसियतले काम गरे ।

प्रधानमन्त्रीबाहेक सरकारी लाभको कुनै पदमा नरहेका उनी सन्त राजनीतिज्ञका रूपमा पनि परिचित रहे ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, साउन २८, २०७७ २१:११