व्यावसायिक बाख्रापालनमा रमाएका चन्द

A+ A A-

सुदूरपश्चिमको पहाडी जिल्ला डडेल्धुरा, जहाँबाट प्रतिनिधित्व गर्दै शेरबहादुर देउवा झन्डै आधा दर्जन पटक मुलुकका कार्यकारी प्रधानमन्त्री भइसकेका छन् । उनकै गृहजिल्ला डडेल्धुरा आजसम्म पनि पिछडिएको क्षेत्र हो, त्यसमाथि झनै पिछडिएका छन् यहाँका जनता ।

१० कक्षा पास गर्नेवित्तिकै आर्थिक अभावकै कारण यहाँका लाखौँ युवा भारतलगायतका खाडी मुलुकमा कडा परिश्रम गर्न बाध्य हुन्छन् । विदेश जानु यहाँका युवाको रहर होइन, बाध्यता हो । यहाँका अधिकांश जनता गरिबीको रेखामुनि छन् ।

युवा हुँदै गएपछि एउटै चिन्ता हुन्छ, भोलि के गर्ने ? कसो गर्ने ? स्थानीयस्तरमै पढ्नका लागि राम्रा विद्यालय र कलेज छैनन् । जिल्लाभन्दा बाहिर जाऊँ भने पढाइ खर्च परिवारले जुटाउन सक्ने सामथ्र्य छैन । त्यही भएर आफ्नो स्वास्थ्यको समेत पर्वाह नगरी अधिंकाश नेपाली युवा शक्ति विदेशी भूमिमा पसिना बगाइरहेका छन् ।

तर, केही युवा भने सरकारकै मुख कति ताक्ने र विदेशमै पसिना कति बगाउने भनेर स्वदेशमै व्यवसाय गरेर लोभलाग्दो आम्दानी गरिरहेका छन् । यसको गतिलो उदाहरण बनेका छन्, डडेल्धुरा अजयमेरु गाउँपालिका– ३ का सुरेन्द्रबहादुर चन्द ।

उमेरले ३७ वर्ष मात्र टेकेका चन्द विगत ७ वर्षदेखि बाख्रापालन व्यवसाय गरेर व्यावसायिक रूपमा फर्म नै दर्ता गरेर आधुनिक खोरमा व्यवस्थित रूपमा बाख्रापालन गरिरहेका छन् । साथीभाइसँग पासपोर्ट बनाएर विदेशमा ४–५ वर्ष मनग्य धन कमाएर ल्याई घरमा आनन्दले बस्ने रहर नभएको त कहाँ हो र उनलाई पनि ? तर, विदेश जाने चक्करमा हिँड्दासमेत उनको रहर पूरा हुन सकेन ।

अन्ततः अहिले गरिरहेको कठोर सङ्र्घषले नै उनलाई सफलता दिलाएको छ । सुरुमा विदेश जाने रहर भए पनि विदेशको दुःख भोग्नुपर्ने बाध्यता आफ्नो भाग्यमा नरहेको उनी बताउँछन् । पहिले भैँसी गोठसँगै थोरै मात्र बाख्रापालन गरेर घरमा चाहिने नुन–तेल खर्च आउने भए पनि अहिले व्यावसायिक बाख्रापालनबाट मनग्य आम्दानी गरिरहेका छन् उनी ।

पछिल्लो ७ वर्षयता आधुनिक खोर बनाएर ५०–६० वटा बाख्रा पालेको उनी बताउँछन् ।

चन्दको दैनिकी एकाबिहानै सुरु हुन्छ र साँझसम्म चल्ने गर्छ । जंगलमा बाख्रा चराउने, ल्याउने, खोरमा राख्ने गरेरै बित्छ उनको दैनिकी ।

उनको मिलन पोल्ट्री तथा बाख्रापालन फर्म हेर्न आजभोलि छिमेकी जिल्ला बैतडी, बझाङ, दार्चुलालगायत स्थानबाट किसान आउने गरेका छन् । व्यावसायिक बाख्रापालनबाट उनले वार्षिक बैंक ब्याज तथा ३ छोराहरूको पढाइ खर्चका साथै घरखर्च कटाएर २ लाख रुपैयाँ आम्दानी गर्ने गरेका छन् । उनको उत्पादन अधिकांश पहाडी जिल्लामा पुग्ने गरेको छ । बजारको पनि उनलाई कुनै चिन्ता छैन ।

‘९ लाख रुपैयाँ बैंकबाट कर्जा लिएको छु । ५ लाख गाउँको कर्जा गरी १४ लाख रुपैयाँ कर्जाको ब्याज, छोराहरूको पढाइ खर्च, घरखर्च सबै कटाएर वार्षिक २ लाख आम्दानी हुन्छ’, उनले भने ।

घरमै व्यापारीहरू आएर बाख्रा खरिद गरी लैजाने गरेका छन् । ५ सदस्य रहेको घरपरिवारले पनि उनको व्यवसायलाई सहयोग गर्दै आएको छ । श्रीमान–श्रीमती मिलेर बाख्राको गोठालो जाने गरेका छन् ।

‘शनिबार भने छोराहरूको पालो आउँछ । कहिले म, कहिले श्रीमान बाख्राको गोठालो जाने गरेका छौँ’, श्रीमती हेमा चन्दले भनिन्, ‘समस्या त केही छैन, कर्जाले पिरोलेको छ । तर, बाख्रा बिक्री हुने बेला पिरलो सकिन्छ ।’

उनले आफ्नो व्यवसायलाई अझै ठूलो आकार दिन तथा मजबुत बनाउन सरकारी सहयोग आवश्यक रहेको बताइन् ।

चन्दको सानो खेत हरियो छ । त्यो हरियाली भर्खर उमिँ्रदै गरेको नयाँ जातको घाँसको हो । बाख्रापालन गर्न गहुँ तथा मकै खेती हुने २८ रोपनी जमिनमा अहिले विभिन्न जातका घाँस लगाएका छन् । बाख्राहरूलाई चरन क्षेत्र पर्याप्त भए पनि भिटामिन भएको घाँस तथा बँधुवा प्रणालीमा बाख्रापालन गर्न घाँसखेतीको पनि सुरुवात गरेको उनको भनाइ छ ।

बाख्रापालनका लागि घाँसखेती पनि आधुनीकरण गरेर, बँधुवा प्रणालीमा बाख्रापालन गर्न घाँसखेती गरेको चन्दले बताए । बाख्रापालनकै लागि घरमा दाना बनाउन मिल, घाँस कटिङ गर्ने मेसिन, माउ बाख्रा, बोका, पाठापाठी छुट्टाछुट्टै राख्ने व्यवस्था गरिएको छ ।

बाख्रापालनका लागि उपयुक्त हावापानीका साथै चरिचरनका लागि पर्याप्त जंगल क्षेत्र भएकाले बाख्रापालन व्यवसाय फस्टाउँदै गएको छ । स्थानीय सरकार अजयमेरु गाउँपालिकाले पनि युवा कृषक चन्दलाई विभिन्न अनुदानका कार्यक्रममा समेटेको जनाएको छ ।

‘घाँसखेती र सिँचाइ पोखरीका लागि १ लाख र ५० हजार रुपैयाँका साथै बाख्रा धुने पोखरी निमार्णका लागि अनुदान दिएको छ’, उनले भने, ‘तत्कालीन पशुसेवा कार्यालयले पनि १ लाख अनुदान सहयोग गरेको थियो ।’

‘२०७० सालबाटै निर्माण गरेको खोर र बाख्राहरूको १० लाख बीमासमेत गरेका छन् । सबैको बीमा छ, सबैको खर्च बाख्रापालनबाट धान्दै छु’, उनले भने ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, साउन २५, २०७७ १८:०६