मोरङमा नदी नियन्त्रणका नाममा बाढीसँगै बग्छ लाखौँ मूल्यको बाँस

A+ A A-

प्रदेश-१ का विभिन्न नदी तथा खोला नियन्त्रणका नाममा बर्सेनि लाखौँ मूल्यबराबरको बाँस बाढीसँगै बग्ने गरेको छ ।

दीर्घकालीन व्यवस्थापनभन्दा पनि प्रत्येक वर्ष नदी नियन्त्रणका नाममा लाखौँँ रकम मूल्यबराबरका बाँस बाढीसँगै बग्ने गरेको हो ।

मोरङ बक्राहाा नदी नियन्त्रणको नाममा मात्र वर्षमा ५० लाख रुपैयाँभन्दा बढी रकम उपयोगविहीन ढंगबाट खर्च हुने गरेको पाइएको छ । बक्राहाा नदी नियन्त्रण कार्यालयले नदी नियन्त्रणको अस्थायी उपायको नाममा उक्त रकम खर्च गर्दै आएको खुलेको हो ।

हरेक वर्ष उस्तै प्रकृतिको काममा उही ठाउँमा लगानी दोहोर्‍याउनुपर्दासमेत स्थायी समाधानका लागि सम्बन्धित कार्यालय गम्भीर नभएको स्थानीयले गुनासो गरेका छन् । जसले गर्दा प्रत्येक वर्ष नदी नियन्त्रणका नाममा सो रकम बराबरको मूल्यका बाँस गाड्ने गरिएको छ । तर, नदीले गर्ने कटान र क्षति भने रोकिएको छैन ।

यो वर्ष पनि बक्राहाा नदी नियन्त्रण कार्यालयले विभिन्न ५ स्थानमा ‘कर्कुपाइन’ निर्माणको काम गरिरहेको छ ।

नदी मोडिएर बाँध कटान गर्ने अवस्था उत्पन्न भएमा बाँसका किला र बार लगाएर पानीको बहाव नियन्त्रण गर्ने र फर्काउने अस्थायी प्रविधि (पाइलिङ) को अभ्यास पुरानै भए पनि यसलाई दुरुपयोग गर्न थालिएको मोरङ रतुवामाई- ४ का स्थायनीय युवा नारायण राजवंशीले बताए ।

‘प्रत्येक वर्ष नदी नियन्त्रणका नाममा मोटो रकम खर्च हुँदै आएको छ । बाढीले माटो कटान गर्न रोकिएको छैन । समस्या ज्यूँका त्यूँ छ,’ उनले भने, ‘नदी नियन्त्रणका नाममा बर्सेनि बाँस गाडिए पनि नदी नियन्त्रण कार्यालयले दीर्घकालीन समस्या समाधानमा चासो देखाएको पाइँदैन । रकमको चरम आर्थिक दुरुपयोग हुँदा जनताले बाढीमा प्रत्येक वर्ष धनजनको क्षति व्यहोर्दै आउनुपरेको छ ।’

बक्राहा नदी नियन्त्रण कार्यालयले उपभोक्ता समितिमार्फत पाइलिङको काम गरेको जानकारी दिएको छ । तर, स्थानीयले भने कार्यालयले प्रक्रिया मिचेर ठेकेदारमार्फत काम गराउने गरेको आरोप लगाएका छन् । भुक्तानीको समयमा भने ठेकेदारले ल्याउने बनिबनाउ उपभोक्ता समितिको नाममा चेक बनाउने र रकम दुरुपयोग गर्ने गरेको गुनासो स्थानीयले गरेका छन् ।

बक्राहा नदीकाे सुनवर्सी नगरपालिकाअन्तर्गत बरडंगाको चैताटोल र कैनी, झपडतल तथा रतुवामाई नगरपालिकाको मुसहरभिट्टा, इटहरा र मौलिबारी भन्ने ठाउँमा अहिले बाँस पाइलिङको काम भइरहेको छ ।

त्यस ठाउँमा जोखिम हुनसक्ने भन्दै स्थानीयले गत वर्षदेखि नै जाली बोल्डरको माध्यमबाट बाँध निर्माण गर्न माग गरेका थिए । तर, उक्त कार्यालयले त्यस ठाउँमा जाली बोल्डर गर्नुपर्ने आवश्यकता नभएको र त्यहाँबाट कुनै पनि हालतमा कटान नगर्ने दाबी गरेको थियो । तर, अहिले खोलामा बाढी आउनासाथ हतारहतार कर्कुपाइन निर्माण थालिएको छ ।

बाँसको काम गर्दा ठूलो रकम हिनामिना गर्न पाइने भएकाले ठेकेदार र कार्यालयका प्राविधिकको सहजै मिलेमतो हुने गरेको आरोप स्थानीयकाे छ ।

अघिल्लो वर्षसम्म बक्राहा नदी नियन्त्रण कार्यालयले पाइलिङ निर्माणका लागि प्रतिघना बाँस खरिदमा २५० रुपैयाँ बजेट खर्च गर्ने गरेको थियो । जिल्ला दररेट निर्धारण हुँदा अघिल्लो आर्थिक वर्षमा बाँसको मूल्य २५० बाट घटाएर १०० रुपैयाँ बनाइएको छ ।

बक्राहा छेउछाउमा अहिले पनि ५० रुपैयाँ घनामा प्रयाप्त बाँस किन्न पाइने गरेको स्थानीय रमेश सिंहले बताए । बाँस खरिदमा मात्र ठूलो रकम बच्ने भएकोले प्राविधिक, ठेकेदार र कतिपय सन्दर्भमा उपभोक्ताले पनि अनावश्यक ठाउँमा बाँस पाइलिङका लागि दबाब दिने गरेका छन् ।

प्रति एकसय मिटर क्षेत्रफलमा बाँस पाइलिङ गर्दा ४ लाखदेखि साढे ४ लाख रुपैयाँ खर्च हुने बक्राहा नदी नियन्त्रण कार्यालयका प्रमुख इञ्जिनियर भिलानन्द यादवले जानकारी दिए । बाँस पाइलिङ तत्कालको समाधान मात्र भएकाले आफ्नो चाहनाविपरीत काम गर्नुपरेको प्रमुख यादवले दाबी गरे ।

‘बाँस पाइलिङ बाँध फुट्ने अवस्थामा मात्र गर्नुपर्ने हो र मेरो चाहना पनि पाइलिङ गर्नेमा छैन,’ यादवले भने ‘तर यहाँ पहिलेदेखि नै पाइलिङमा बानी परेका रहेछन् जसलाई मैले पूर्ण रूपमा नियन्त्रण गर्न सकेको छैन, यद्यपि कम गर्ने प्रयास चाँहि गरेको छु ।’ बक्राहामा ३/४ सय मिटरसम्म बाँस पाइलिङको काम भइरहेको छ ।

यादवले पाइलिङ आफ्नो चाहना नभएको बताए पनि स्थानीय भने उनको कुरा मान्न तयार छैनन् ।

नेकपा मोरङका अध्यक्ष ऋषिकेश पोखरेल र सचिव गणेश उप्रेतीसहित स्थानीयको टोलीले हिउँदकै समयमा ती स्थानमा जाली बोल्डरको काम गर्न कार्यालयलाई आग्रह गरेका थिए । तर, कार्यालयले अनुगमन गरेर तत्काल जोखिम नभएको निष्कर्ष सुनाएको थियो । अहिले त्यसै ठाउँमा बाँस पाइलिङको काम गरिएको छ ।

‘जुन ठाउँमा जोखिम छैन भनेर उनले हाम्रो सुझावलाई बेवास्ता गर्नुभयो । अहिले त्यही ठाउँमा बाँस पाइलिङ गरिरहनुभएको छ,’ नेकपा मोरङका अध्यक्ष पोखरेलले भने, ‘उहाँले स्थलगत अध्ययन गर्दा किन कटान गर्दैन भनेर जाली बोल्डरको काम गर्न मान्नुभएन भन्ने कुरा हामीले बुझ्नुपर्छ ।’

बक्राहा नदी नियन्त्रण कार्यालयका प्रमुख यादवले भने आफूले अनुगमन गर्दा नदी त्यसतर्फ फर्किने सम्भावना नदेखेको भए पनि दुर्घटनाबस नदी मोडिएका कारण तत्काल पाइलिङ गर्नुको विकल्प नभएको प्रतिक्रिया दिए ।

‘स्थानीयबाट जाली बोल्डरको माग भएपछि मैले अनुगमन गरें,’ उनले भने, ‘अनुगमनका क्रममा नदी मोडिने सम्भावना देखिएन तर बाढी आउँदा यस्तो भयो ।’

अहिले बक्राहा खोलामा रतुवामाई नगरपालिकाले विभिन्न ४ ठाउँमा यस्तै बाँस पाइलिङको काम गरिरहेको पनि यादवले जानकारी दिए ।

नगरपालिकालाई अगाडि सारे पनि उक्त कार्यालयले नै भुक्तानी दिने वाचा गरेको स्थानीयको आरोप भने कार्यालय प्रमुख यादवले अस्वीकार गरे ।

‘भएको भन्दा फरक कुरा गर्दिनँ, हामीले यस पटक जम्मा ५ ठाउँमा मात्र बाँस पाइलिङको काम गरेका छौँ,’ उनले भने । कार्यालयको नियमित बजेटबाट आफूले एउटा पनि काम कोटेसनबाट नगराएको यादवले बताए ।

उनले यस पटक सुनवर्सी, उर्लाबारी र मिक्लाजुङमा धेरै काम गरेको पनि बताए । कार्यालय प्रमुख यादवले मिलेमतो र रकम दुरुपयोग नभएको दाबी गर्दै स्थानीयहरूले नबुझेर यस्तो आरोप लगाएको बताए ।

उनले विगतदेखि नै बाँस पाइलिङमा बानी परेकाहरूबाट आफूलाई धेरै दबाब आउने गरेको बताए ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, साउन २०, २०७७ १८:१८