धनाढ्य परिवारबाट सानै उमेरमा ठूलाठूला कम्पनीहरू चलाएर बसेका उद्योगीहरू धेरै छन् । पारिवारिक व्यवसायलाई नयाँ सोच र नयाँ ऊर्जा दिएर थप उचाइमा पुर्याएका व्यवसायीहरू पनि उस्तै छन् ।
तर, सामान्य पारिवारबाट ठूलो उद्योगी, व्यवसायी बनेर सफलता हात पार्ने व्यक्ति भने औँलामा गन्न सकिन्छ ।
शिलापत्रको साप्ताहिक स्तम्भ ‘उद्योग र उद्योगी’मा हामीले उनै व्यवसायीका कुरालाई समेट्दै छौँ, जो २५ वर्ष अगाडि गाडी भाडा नभएर सार्वजनिक सवारी साधनमा झुण्डिएर काठमाडौं छिरेका थिए ।
गाडीलाई तिर्ने पैसासमेत नभएर दुखद् ढंगले काठमाडौं आएका उनै साधारण व्यक्तिलाई आज हामी जानेमाने पर्यटन व्यवसायीका रूपमा चिन्छौँ ।
ट्रेकिङ एजेन्सी एसोसिएसन नेपालका अध्यक्ष खुमबहादुर सुवेदी । सुवेदी युनिक एड्भेन्चर इन्टरनेसनल प्राइभेट लिमिटेडका निर्देशक हुन् । यससँगै उनी नियात्राकारसमेत हुन् । उनले ‘पदयात्राका पाइलाहरू’ र ‘बेल्जियमका क्षणहरू’ नामक नियात्राका पुस्तकसमेत प्रकाशन गरिसकेका छन् । खुमलाई नियात्राकार मात्र नभएर नेपालका सफल ट्रेकिङ व्यवसायीका रूपमा पनि चिनिन्छ ।
धादिङ जिल्लामा जन्मिएर कर्मथलो काठमाडौंलाई बनाएका सुवेदी व्यावसायिक यात्राका लागि २ दशक अगाडि आमाले सापटी खोजेर दिएको एक सय रुपैयाँ बोकेर काठमाडौं भित्रिएका हुन् । न बासको ठेगान, न गासको ।
२०४७ सालमा एसएलसी दिएका खुमले परीक्षामा अब्बल नम्बर आएपछि पढ्नुपर्ने र आफूसँगै परिवार पाल्नुपर्ने दुवै जिम्मेवारी उनमा थियो । सामान्यतया त्यसताका एसएलसी उत्तीर्ण गर्न साथ विदेश गएर पढ्न चाहने उनका साथी पनि थिए तर उनी आर्थिक हिसाबले मध्यम वर्गका, विदेश पढ्नु उनको कल्पनाबाहिरको कुरा नै थियो ।
त्यसैले एसएलसी सकेर घरबाट बाहिरिएका उनी गरिबीबाट मुक्त हुन र पारिवारिक दायित्वलाई पूरा गर्न काठमाडौंमै जागिर खान थाले ।
गरिब परिवारमा हुर्किएका सुवेदीलाई काठमाडौं आएर पढ्नु चानचुने कुरा थिएन । रत्नराज्यलक्ष्मी क्याम्पसमा रात्रि सत्रमा भर्ना भएका सुवेदीलाई बिहान, बेलुकाको छाक टार्न र क्याम्पसको फिस तिर्न पनि हम्मेहम्मे पर्ने गथ्र्यो ।
यसका लागि उनी बिहानदेखि साँझसम्म काम गर्थे । काम गर्न कार्यालयमा जाँँदा खाने, बस्ने टुंगो नहुँदा एक कप रातो चिया र एक मुठ्ठी चिउराको भरमा दिन काट्ने गरेको सुवेदी सम्झिन्छन् ।
उनी भन्छन्, ‘बिहान ६ बजेदेखि बेलुका ११ बजेसम्म एक कप चिया र एक मुठ््ठी चिउराका भरमा कटाउनुपथ्र्यो । साँझमा काम सकेर हतारहतार क्याम्पस जानुपर्ने, गलेर हत्तु भएपछि त क्याम्पसमै निदाउन पाए हुन्थ्यो जस्तै लाग्थ्यो तर पढ्नै पर्ने बाध्यता थियो ।
यसरी घरमा ११ बेलुका बजे आइपुग्थे । ‘बिहान हिँड्दा पनि पूरै शहर निद्रामा हुन्थ्यो, म आइपुग्दा पनि निद्रैमा’, क्याम्पस सकेर टुरिस्ट गाइड भएपश्चात् भने चिउरा र चियाको भरमा दिन कटाउनुपर्ने बाध्यता हटेको सुवेदी बताउँछन् ।
मानविकीमा स्नातक गरेका सुवेदीलाई काठमाडौंमा यही व्यवसाय गर्छु भन्ने पटक्कै लागेको थिएन । तर, २०५१ सालबाट टुरिस्ट गाइड बनेका सुवेदी नेपाल घुम्न आउने पर्यटकहरूलाई डाँडापाखा, देउरालीहरू देखाउँदै र चिनाउँदै घुमाउन थाले ।
प्रशासनिक काम र गोल्छा अर्गनाइजेसनमा मार्केटरको काम गरिसकेका सुवेदीका लागि टुरिस्ट गाइड बन्नु निकै चुनौतीपूर्ण थियो । सुवेदी भन्छन्, ‘मेरो पहिलो यात्रा काठमाडौंदेखि पोखरासम्मको थियो । पहिलो पटक प्लेन चढ्न पाउनुको खुसी त छँदै थियो तर कहिल्यै नपुगेको शहरमा पर्यटकलाई कसरी सुरक्षा दिँदै घुमाउने ? यो सोचेर साह्रै चिन्ता लाग्थ्यो । डर पनि उस्तै । तर, जसोतसो घुमाएँ । आफूलाई भने साह्रै असहज भयो । त्यसपछिका दिनमा भने खासै गाह्रो परेन’, उनले भने ।
टुरिस्ट गाइडको रूपमा काम गरेका खुमलाई उक्त कामले नै पर्यटन क्षेत्रतर्फ मोडिन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको बताउँछन् ।
खुम भन्छन्, ‘काठमाडौं भित्रिँदै गर्दा यसै गर्छु भन्ने केही थिएन । मध्यम वर्गीय परिवार, पैसाको सधैँ अभाव, काठमाडौंमा भाडामा बसेर पढेर सकेसम्म घरमा पनि पैसा पठाउनुपर्ने बाध्यता थियो । त्यो बेला जागिर खान पाए पुग्थ्यो भन्ने थियो । तर, जागिरको रूपमा गाइड भएर काम गर्न थालेपछि भने यो पेसामा मेरो क्रेज बढ्दै गयो ।’
सुवेदी पर्यटकहरूसँगै कामको शिलशिलामा नेपालका कुना कन्दरा, पहाड, हिमाल डुल्दाडुल्दै नेपालमै केह ीगर्न सकिन्छ भन्नेमा पुगे । बाहिर जाने वा अन्य कुनै क्षेत्रमा जानेभन्दा यसरी नै आफ्नै देशका केही गरेर जीवन बिताउने सोचमा पुगेको उनी बताउँछन् ।
खुम भन्छन्, ‘मैले गाइड भएर मनास्लु हाइक्याम्प, अन्नपूर्ण वेस क्याम्प, अन्नपूर्ण फुट हिल्स, अपर मुस्ताङ, लाङटाङ, सगरमाथा आदि क्षेत्रमा आफैँ गाइड भएर पर्यटकलाई घुमाइसकेको छु ।’
नेपालका कुना कन्दरा घुम्दै जाँदा नेपालप्रतिको मोह पनि बढ्दै गएको, पैसा पनि कमाइने अनि घुम्न पनि पाइने भएर यस क्षेत्रमा त्यो बेला आकर्षण निकै बढी भएको सुवेदीको भनाइ छ ।
सुवेदी सञ्चालक रहेको युनिक एड्भेन्चर ट्रेकिङले नेपालका ७७ वटै जिल्ला, तिब्बत, भुटान र भारतका विभिन्न स्थानमा पयर्टकलाई घुमाउँदै आएको छ । सुवेदीको युनिकबाहेक नेपाल क्लाइम्बिङ, ट्रान्सपोर्ट कम्पनी प्राइभेट लिमिटेड, होलिडेज र ह्याण्ड इन ह्याण्ड नेपाललगायतका संस्थाहरूमा सहकार्य रहेको छ ।
एक सय रुपैयाँ बोकेर काठमाडौं भित्रिएका सुवेदी २ दशकमा १ करोड रुपैयाँ चुक्ता पुँजी रहेका ३ वटा कम्पनीका मालिक छन् । उनका कम्पनीले नेपाल, भारत, चीन र भुटानलगायत क्षेत्रमा पर्यटकलाई घुमाउँदै आएका छन् ।
२८ जनाको रोजीरोटीको जिम्मा लिएका सुवेदीले समाज सेवाका लागि ह्याण्ड इन ह्याण्ड नेपाल संस्था सञ्चालनसमेत गर्दै आएका छन् ।
