निर्मला हत्याका २ वर्ष : समितिमाथि समिति, उपलब्धि शून्य

A+ A A-

कञ्चनपुरकी १३ वर्षीया किशोरी निर्मला पन्तको बलात्कारपछि हत्या भएको आज २ वर्ष पूरा भएको छ । घटनाको २ वर्ष बितिसक्दा पनि सरकारले भने अझै अपराधि पत्ता लगाउन सकेको छैन ।

१० साउन २०७५ मा साथीको घर जान भन्दै हिँडेकी निर्मलाको भोलिपल्ट बिहान नजिकैको उखुबारीमा बलात्कारपछि हत्या गरिएको अवस्थामा शव भेटिएको थियो ।

निर्मलाको घटनापछि दोषीलाई पक्राउका लागि सडकदेखि सदन तात्यो । तर, अहिलेसम्म पीडित परिवारले न्याय पाउन सकेको छैन ।

सरकारले हत्यारा पत्ता लगाउन भन्दै गरेका सबै प्रयास खेर गएका छन् । अहिले पनि सरकार निर्मला घटनामा संग्लनलाई पक्राउ गरेर छाड्ने आश्वासन भने दिन छाडेको छैन ।

समितिमाथि समिति, उपलब्धि शून्य

२ वर्षको अवधिमा निर्मला हत्याको छानबिनका लागि १ दर्जन बढी समिति बने । सबै समितिले किशोरीको बलात्कारपछि हत्या भएको निष्कर्ष निकाले पनि हत्यामा संलग्न भने किटान गर्न सकिएको छैन ।

हत्याको अनुसन्धानका लागि सरकारी तबरबाटै गृह मन्त्रालयका सहसचिव हरिप्रसाद मैनालीको संयोजकत्वमा ७ भदौ २०७५ मा ५ सदस्यीय छानबिन समिति बनाइएको थियो ।

प्रहरीका डिआइजी र उच्च तहका सरकारी अधिकारी सम्मिलित सो समितिले स्थलगत अध्ययनपछि गृहमन्त्री रामबहादुर थापा ‘बादल’लाई प्रतिवेदनसमेत बुझाइसकेको छ ।

यसबाहेक राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोग, मानव अधिकार संगठन र प्रहरी प्रधान कार्यालयका तत्कालिन डिआइजी धिरु बस्न्यातको नेतृत्वमा पनि छुट्टाछुट्टै प्रतिवेदन तयार भएका छन् । तर, अहिलेसम्मका कुनै पनि प्रतिवेदनले अभियुक्तको किटानी गर्न सकेका छैनन् ।

घटनामा संलग्नको शंकामा ८० जनाको डीएनएसमेत जाँच भइसकेको छ । तर, कसैको पनि डीएनए किशोरीको भेजिनल स्वाबसँग मेल खाएको छैन । प्रहरीका अनुसार निर्मला घटनाको बारेमा १ हजार जनासँग सोधपुछ भइसकेको छ ।

निर्मला पन्त प्रकरणको अनुसन्धानलाई निष्कर्षमा पुर्‍याउन प्रहरी प्रधान कार्यालयले २ वर्षमा छुट्टाछुट्टै आधा दर्जनभन्दा धेरै टोलीलाई स्थलगत अनुसन्धानका लागि पठाइसकेको छ ।

त्यसो त यसअघि कार्य तथा अपराध अनुसन्धान विभाग, महानगरीय प्रहरी अपराध महाशाखा र केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरोबाट पनि फरकफरक टोली पनि घटनास्थलमा खटिएका थिए ।

सुरुदेखि नै जेलिएको अनुसन्धान भएकाले गाँठो फुकाउन त्यति सजिलो नभएको प्रहरी अधिकारी बताउँछन् । घटनालगत्तै राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगले नेपाल प्रहरीका पूर्वएआईजी विज्ञानराज शर्मा, डिएनए विज्ञसहितको टोली गठन गरेको थियो । यसले घटनाबारे प्रतिवेदन तयार पारेर सरकारलाई बुझाएको थियो ।

त्यहाँ पनि ‘ह्युमन इन्टेलिजेन्स’ को प्रयोग गर्नुपर्ने सुझाइएको छ । प्रहरीको विधि विज्ञान प्रयोगशालाले निर्मलाको ‘भजाइनल स्वाब’ बाट सङ्कलित नमुनाबाट वंश पहिचान गर्ने ‘वाई एसटीआर’ को मात्रै डिएनए निकालेको छ ।

जब की व्यक्तिको पहिचान गर्न व्यक्ति पहिचान गर्ने ‘अटोजोमल एसटीआर’ निकाल्नुपर्छ । त्यसैले डिएनएको परीक्षणबाट मात्रै घटनामा संलग्न व्यक्ति पहिचान सम्भव नहुने आयोगको निष्कर्ष छ ।

सरकारको कमजोर भूमिका

निर्मला पन्त प्रकरणको २ वर्षमा यही विषयबारे गृहमन्त्रीले व्यक्त गरेका अभिव्यक्ति विवादित बने ।
घटनाको पाँचौँ दिन गृहमन्त्रीले संसदमा घटनामा संलग्न जीवन घर्ती मगर र दीपक नेगी पक्राउ परिसकेको बताए  । शङ्काका आधारमा पक्राउ परेकालाई गृहमन्त्रीले घटनाका मुख्य अभियुक्तझैँ गरी प्रस्तुत गरेका थिए । गृहमन्त्रीको यस्तो दाबी केही दिनमा झुटो साबित भयो । किनकी पक्राउ परेका १ जना मानसिक सन्तुलन ठीक नभएका र अर्का यौन रोगी रहेको खुल्यो । र, घटनामा यी दुवैको संलग्नता पुष्टि हुन सकेन ।

गृहमन्त्री थापाले ७ भदौमा कारागार व्यवस्थापन विभागका सहसचिव हरि मैनाली नेतृत्वमा ५ सदस्यीय छानबिन कमिटी बनाए ।

पन्तको बलात्कार र हत्या घटनाको सत्यतथ्य पत्ता लगाउने विश्वास गरिएको समितिले सुरुमा १५ दिनको समय पाए पनि पछि समय थपेर १ महिना लियो ।

समितिले ९ असोजमा गृहमन्त्रीलाई प्रतिवेदन बुझायो । गृहले गोप्य राख्न खोजेको उक्त प्रतिवेदन चर्को दबाबपछि २१ असोजमा सार्वजनिक गरियो ।

समितिले घटनास्थलको स्थलगत अनुगमन र केही व्यक्तिको बयानलाई नै प्रतिवेदनमा स्थान दियो । जसले अनुसन्धानका क्रममा प्रहरीले गरेका कमजोरी त बाहिर ल्यायो । तर, घटना कसले गरायो भन्नेबारे केही सुराक निकाल्न सकेन ।

पुनः अनुसन्धान थाल्दै प्रहरी

शैलेश थापा क्षेत्रीले प्रहरी प्रमुखको कार्यभार सम्हाले लगतै निर्मलाको बलात्कारपछि हत्या भएको घटनालाई नयाँ शिराबाट अनुसन्धान गर्न निर्देशन दिएका छन् ।

यसअघिका २ आइजिपी सर्वेन्द्र खनाल र ठाकुर ज्ञवालीले यो घटनामाथिको अनुसन्धान गरे पनि टुङ्गोमा पुग्न सकेनन् ।

खनालको कार्यकालमा अनुसन्धानपछि १ जना स्थानीय पक्राउ परेका थिए । दिलीपसिंह विष्टलाई हिरासतमा लिइए पनि उनी निर्दोष भन्दै आन्दोलन भयो ।

त्यसपछि आइजिपी ठाकुर ज्ञवालीको कार्यकालमा कुनै प्रगति हुन सकेन । ज्ञवाली तिनै प्रहरी अधिकारी हुन्, जो निर्मला हत्याकाण्डपछि घटनास्थलमै गएर अनुसन्धान गरेका थिए । तर, उनी प्रहरी प्रमुख हुँदा कुनै प्रगति हुन सकेन । प्रहरीले नै घटनास्थलको प्रमाण सङ्कलनमा लापरबाही गरेकोले प्रमाण नष्ट भएका छन् ।

सुरुवाती दिनमा प्रहरीले अनुसन्धानमा तदारुकता नदेखाएको भन्दै प्रहरीको आलोचना हुँदै आएको छ ।

अहिले प्रहरी प्रमुख थापाले यो घटनाको अनुसन्धान निष्कर्षमा पुर्‍याउन सक्रियता देखाएका प्रहरी उच्च अधिकारीहरू बताउँछन् । यसका लागि आइजिपी थापाले ३ डिआइजीसँग छलफल गरेका छन् ।

सुदूरपश्चिम प्रदेश प्रहरी प्रमुख डिआइजी उत्तमराज सुवेदी, प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सीआईबी) का प्रमुख डिआइजी सहकुल थापा र सीआईबीकै पूर्व प्रमुख समेत रहेका डिआइजी नीरज शाहीसँग घटना अनुसन्धानबारे उनले जानकारी लिएका छन् ।

२ वर्षसम्म कुनै उपलब्धि नआउँदा निर्मलाका परिवारले न्याय पाउने आस मारिसकेका छन् । १० साउन २०७५ मा साथी रोशनी बमको घरमा गृहकार्य गर्न पुगेकी कञ्चनपुरको भीमदत्त नगरपालिका २ उल्टाखामकी १३ वर्षीया निर्मला पन्तको साउन ११ गते हत्या गरिएको अवस्थामा नजिकैको उखुबारीमा शव भेटिएको थियो ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन १०, २०७७ ०९:४५