ब्रम्हाण्ड निल्न सक्ने रहस्यमय ‘ब्ल्याक होल’को तस्बिर सार्वजनिक

A+ A A-

खगोलविद्हरूले बुधबार ‘ब्ल्याक होल’को पहिलो तस्बिर सार्वजनिक गरेका छन् । बेल्जियमको ब्रसेल्स, चिलीको सान्टियागो, जापानको टोक्यो, अमेरिकाको वासिङ्टन र ताइवानको ताइपेईमा अलग–अलग पत्रकार सम्मेलन गरी खगोलविद्हरूले ‘ब्ल्याक होल’को पहिलो तस्बिर सार्वजनिक गरेका हुन् ।

‘ब्ल्याक होल’ उच्च गुरुत्वाकर्षण शक्ति भएको एउटा यस्तो खगोलीय वस्तु हो, जसमा ब्रम्हाण्डका सबै वस्तु समाहित हुन सक्छन् । यो रहस्यमय ‘ब्ल्याक होल’ले ब्रम्हाण्डका सबै वस्तु अन्नतः निल्ने भविष्यवाणी वैज्ञानिहरूले गर्दै आएका छन् ।

खोगोलविद्हरूले सार्वजनिक गरेको तस्बिरमा एउटा गाडा रङको आकृतिभित्र सुन्तला रङको ग्यासको घेरा र त्यसबीच एउटा गाढा कालो गोलाकार आकृति देखिन्छ, खगोलविद्हरूले त्यसैलाई ‘ब्ल्याक होल’ भएको दाबी गरेका छन् । यो आकृति एम ८७ नाम दिइएको आकाशगंगामा भेटिएको हो । यो आकाशगंगा पृथ्वीबाट ५ करोड प्रकाश वर्ष टाढा रहेको छ ।

कसरी लिइयो तस्बिर
‘ब्ल्याक होल’को तस्बिर खिच्न इभेन्ट होराइन टेलिस्कोप (Event Horizon Telescope) प्रयोग गरिएको थियो । सन् २०१७ मा विश्वका विभिन्न ८ स्थानमा यी टेलिस्कोप स्थापित गरिएका थिए । अमेरिकाको एरिजोना र हवाई, स्पेन, मेक्सिको, चिली र दक्षिणी गोलाद्र्धका विभिन्न स्थान गरी ८ ठाउँमा टेलिस्कोप स्थापना गरिएको थियो । जसको मद्दतले अहिले सार्वजनिक गरिएको तस्बिर लिन सकिएको हो ।

यी सबै इभेन्ट होराइन टेलिस्कोपबाट लिइएका ससाना तस्बिरलाई सिसाका टुक्रा जोडेजस्तो जोडेर ‘ब्ल्याक होल’को तस्बिर तयार परिएको हो ।

के हो ‘ब्ल्याक होल’ ?
युरोपेली अन्तरिक्ष एजेन्सीका खगोलविद् पउल म्याक्नमाराका अनुसार विगत ५० वर्षदेखि वैज्ञानिकहरू हाम्रो आकाशगंगामा देखिने निकै चम्किलो वस्तुको अध्ययन गर्दै आएका थिए । वैज्ञानिकहरूले त्यो चम्किलो वस्तु ‘ब्ल्याक होल’ हुन सक्ने अनुमान गरेका थिए ।

‘ब्ल्याक होल’ उच्च गुरुत्वाकर्षणयुक्त यस्तो एउटा खोगोलीय वस्तु हो, जसले प्रकाशसहित हरेक वस्तुलाई आफूभित्र समाहित गर्न सक्छ । यसको चारैतर्फ रहेको गोलो घेराबाट कुनै पनि वस्तु यसमा खस्न सक्छन् तर खसेपछि बाहिर निस्कन सक्दैनन् ।

हरेक रङका प्रकाश यसमा समाहित त हुन्छन् तर यसले कुनै प्रकाश परावर्तित गर्दैन त्यसैले यो घना कालो हुन्छ । त्यसैले यसको नाम ‘ब्ल्याक होल’ दिइएको हो । यसलाई पूर्वीय खगोलशास्त्रमा ‘कृष्ण विवर’ भनिन्छ । चलनचल्तीको भाषामा यसलाई कालो छिद्र पनि भनेको पाइन्छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत २८, २०७५ २२:१५