पूर्वडीआईजी कोइराला र सवारी ज्यानका अभियुक्त मल्लसँग किन नरम देखियो सर्वोच्च ?

पूर्वडीआईजी कोइराला र सवारी ज्यानका अभियुक्त मल्लसँग किन नरम देखियो सर्वोच्च ?

A+ A A-

सर्वोच्च अदालतले गरेको एउटा आदेश र एउटा फैसला यतिबेला आलोचनाको केन्द्रमा छ ।

प्रधानन्यायाधीश चोलेन्द्र शमशेर जबरा, न्यायाधीश तेजबहादुर केसीले गरेको ज्यानमुद्दाका अभियुक्त सशस्त्र प्रहरीका पूर्वडीआईजी रञ्जन कोइरालाको कैद सजाय घटाउने फैसला र सवारी दुर्घटनाका अभियुक्तलाई धरौटीमा रिहा गर्ने न्यायाधीशद्वय सपना प्रधान मल्ल र मनोजकुमार शर्माको आदेश यतिबेला आलोचनाको केन्द्रमा छन् ।

प्रधानन्यायाधीश राणा र न्यायाधीश केसीले २०६८ सालमा बूढानीलकण्ठका सशस्त्र प्रहरीका पूर्वनायव महानिरीक्षक (डीआईजी) रञ्जन कोइरालाले श्रीमती गीता ढकालको हत्याको सजाय घटाएका थिए ।

न्यायाधीश मल्ल र शर्माले गत मंसिरमा बूढानीलकण्ठमै भएको एक भयानक सवारी दुर्घटनाका अभियुक्त पृथ्वी मल्ललाई जेलबाहिरैै बसेर मुद्दा लड्ने सुविधा दिए ।

दुवै घटना कर्तव्य ज्यानसँग जोडिएका छन् । कर्तव्य ज्यानसँग जोडिएका २ घटनाका अभियुक्तलाई सुविधा हुने गरी सर्वाेच्च अदालतबाट आदेश हुनु दुःखद भएको केही पूर्वन्यायाधीशहरू नै बताउँछन् ।

घटनातिर फर्कौं

२८ मंसिर, २०७६ मा बूढानीलकण्ठबाट बा१४च ६१२३ नम्बरको कार चक्रपथतर्फ तीव्र गतिमा हुइँकिँदै थियो । चालक थिए, बूढानीलकण्ठकै पृथ्वी मल्ल । सम्पन्न परिवारका मल्लले मादक पदार्थ सेवन गरेर उक्त कार हाँकेका थिए ।

बूढानीलकण्ठ मन्दिरबाट केही मिटरको दूरी पार गरेर बूढानीलकण्ठ स्कुलअगाडि पुग्दा उनको कार दुर्घटनामा पर्‍यो ।

कारको ठक्करबाट मन्दिरमा पूजा गरेर घर फर्किंदै गरेकी गोरखाकी ४० वर्षीया लीला देवकोटाको मृत्यु भयो । अन्य पैदल यात्रुसमेत कारको ठक्करबाट घाइते भए ।

अध्ययनको सिलसिलामा अमेरिकामा रहेका मल्ल २३ मंसिरमा मात्रै काठमाडौं फर्किएका थिए । मल्ल सवार कारमा उनका साथी करिश मास्के, नायिका परमिता राणासमेत थिए ।

नेपाल आएकाे बेला रमाइलो गर्न भन्दै उनीहरू बूढानीलकण्ठकै ग्रिनल्यान्ड रिसोर्टमा बसेर फर्किने बेला कार दुर्घटनामा परेको थियो । उक्त रिसोर्टमा बसेर अत्यधिक मादक पदार्थ सेवन गरेर कार चलाउँदा दुर्घटना भएको प्रहरी प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

त्यतिबेला मेडिकल रिपोर्टमा समेत मल्लले अत्यधिक मात्रामा मादक पदार्थ सेवन गरेको उल्लेख छ । मल्लले मादक पदार्थ सेवन गरेर कार चलाएको बयान जिल्ला अदालत काठमाडौंमा दिएका थिए । उनीसँग सवारीचालक अनुमतिपत्रसमेत थिएन ।

प्रहरीले उनलाई सवारी तथा यातायात व्यवस्था ऐन, २०४९ को दफा १६१ को उपदफा २ बमोजिमको कसुरमा मुद्दा चलायो ।

उक्त ऐनमा सवारीचालक अनुमतिपत्र नभई सवारी दुर्घटना गराएर कसैको ज्यान गएमा वा मादक पदार्थ सेवन गरेर दुर्घटना गरेर ज्यान गएमा १० वर्षसम्मको कैद सजायको व्यवस्था छ ।

सोही कारण मल्ललाई जिल्ला अदालत काठमाडौंले २३ पुस, २०७६ मा पुर्पक्षका लागि थुनामा पठाउने आदेश दिएको थियो । जिल्ला अदालतको साे आदेशलाई १५ फागुनमा उच्च अदालत पाटनले समेत सदर गर्‍यो ।

मल्ललाई अदालतले पुर्पक्षका लागि जेल चलान गरे पनि उनी ३ महिनासम्म उपचारका नाममा काठमाडौंको वसुन्धरास्थित चिरायु अस्पतालमा बसे ।

जिल्लाको आदेश उच्चले सदर गर्ने बेलासम्म पनि मल्लले स्वास्थ्य समस्या भएको रिर्पोट अदालत र कारागार प्रशासनमा समेत बुझाएका थिएनन् ।

मल्लले आफू बिरामी भएको र मानसिक अवस्था ठीक नभएको रिपोर्ट भने उच्च अदालत पाटनको आदेशविरुद्ध सर्वोच्च अदालतमा दिएको निवेदनपछि मात्र पेस गरेका थिए ।

कार दुर्घटना हुँदाको मितिदेखि जिल्ला अदालत र उच्च अदालतले आदेश गर्दासम्म उनमा कुनै स्वास्थ्य समस्या देखिएको थिएन ।

त्यतिबेलासमेत बिरामी नहुँदै अस्पतालले आर्थिक लाभको लोभमा मल्ललाई अस्पताल राखेको भन्दै आलोचना भएको थियो । तर, शुक्रबार सर्वोच्चले गरेको आदेशमा भने मल्ल डिप्रेसन र दमको बिरामी भएको तथा कोरोनाका कारण भन्दै थुनाबाहिर बसेर मुद्दाको पुर्पक्ष गर्नू भनेर अनुमति दिइएको छ ।

न्यायाधीश सपना मल्ल र मनोजकुमार शर्माले जारी गरेको आदेशमा भनिएको छ, ‘चिरायु अस्पतालको दमको रिपोर्ट र पाटन मानसिक अस्पतालले २८ असारमा दिएको रिपोर्टअनुसार मल्ललाई थुनामै राख्नुपर्ने कारण देखिँदैन ।’

कोरोना भाइरसको उच्च जोखिममा समेत दमका बिरामी भएको हुँदा जिल्ला र उच्च अदालतको आदेश बेरीतको हुँदा बदर गर्दै मल्ललाई ५ लाख रुपैयाँ धरौटी लिएर मुद्दाको पुर्पक्ष गर्न आदेशमा भनिएको छ ।

यो आदेशलगत्तै डिल्लीबजार कारागारमा रहेका मल्ल थुनामुक्त भइसकेका छन् ।

दुईवटा अदालतमा पेस नगरेको कागजात सर्वोच्चमा पेस गरेपछि सर्वोच्चले तत्काल प्राप्त प्रमाणका आधारमा थुनामुक्त गर्न भने पनि मुद्दाको अनुसन्धान गर्ने प्रहरी र अभियोजन गर्ने सरकारी वकिलले भने सर्वोच्चले मल्लले पेस गरेको कागजातलाई थप पुष्टि नगरी आदेश दिएको बताएका छन् ।

तत्काल प्राप्त प्रमाणका आधारमा थुनामुक्त गर्ने आदेश भएपनि मल्लको अस्पतालको रिपोर्टमा प्रहरी र सरकारी वकिल दुवैले शंका गरेका छन् ।

१० वर्षभन्दा बढी कैद माग दाबी भएको मुद्दाको थुनछेकमा धरौटीमा छाड्न नमिल्ने यसअघिका थुप्रै नजिरलाई बेवास्ता गरेको प्रहरीको दाबी छ ।

प्रहरी र सरकारी वकिलका अनुसार सवारी दुर्घटना गराउने व्यक्तिले पीडितलाई तत्काल सहयोग गर्‍यो गरेन, दुर्घटना गराएपछि भागेको छ कि छैन, अनुसन्धानमा प्रहरीलाई सहयोग गर्‍यो कि गरेन जस्ता आधारमा सवारी ज्यान मुद्दामा अदालतले फैसला र आदेश गर्दै आएको छ ।

‘तर यो मुद्दामा सर्वोच्चले न यो विषयमा हेर्‍यो न जिल्ला र उच्च अदालतका आदेशपछि पेस भएका कागजातमाथि थप अनुसन्धान नै गर्‍यो, शंकास्पद ढंगले अभियुक्तलाई थुनामुक्त गर्ने आदेश भएको छ,’ पीडितका तर्फबाट सर्वोच्चमा बहस गरेका एक सरकारी वकिलले भने ।

विगतमा लाइसेन्स भएका र मादक पदार्थ सेवनसमेत नगरी सवारी दुर्घटना गराएका घटनामा समेत अदालतले थुनामा राखेर अनुसन्धान गर्न आदेश दिँदै आएको थियो ।

ती सरकारी वकिल भन्छन्, ‘यो घटनामा त अभियुक्तले विनालाइसेन्स मादक पदार्थ सेवन गरेर दुर्घटना गराई ज्यान लिएका छन् र पीडितलाई सहयोग गर्नुको साटो भागेको अवस्थासमेत छ । यस्तो अवस्थाका अभियुक्त धरौटीमा छुट्नुलाई सामान्य कसरी मान्ने ?’

यदि अभियुक्तले नक्कली कागजात बनाएर पेस गरेको प्रमाणित भएमा ५ वर्ष र मुद्दालाई असर गर्ने कार्य गरेमा ३ वर्ष कैद हुने कानुनी प्रावधान छ ।

रन्जन कोइरालाको फैसला

२७ पुस २०६८ मा बूढानीलकण्ठ–५ की गीता ढकालको हत्या भयो । सशस्त्र प्रहरी बलका डीआईजी रञ्जन कोइराला गीताका श्रीमान् हुन् । उनै कोइरालाले गीताको हत्या गरेका थिए ।

कोइरालाले सशस्त्र प्रहरी बलका बहालवाला डीआईजी हुँदै श्रीमतीको हत्या मात्र गरेनन्, सशस्त्र प्रहरी बलको बा८च ५४०८ नम्बरको गाडी प्रयोग गरेर मकवानपुरको पालुङ पुर्‍याएर शव जलाएका थिए ।

पालुङका स्थानीय सूर्यबहादुर दोङसहितका स्थानीयले शवको केही भाग फेला पारेका थिए । घटनास्थलमा भेटिएका केही शवका टुक्राको पोस्टमार्टम रिपोर्टका आधारमा शव गीताको भएको प्रमाणित भएको थियो । रन्जनविरुद्ध गीताका बुबा हरेराम ढकालले जाहेरी दिएका थिए ।

सोही आधारमा ८ माघ, २०६८ मा कोइराला पक्राउ परेका थिए । गीताको हत्या हुँदा कोइराला र गीता छुट्टाछुट्टै बस्दै आएका थिए । कोइराला र रञ्जनका २ छोरा छन् । कोइरालाले तारा रेग्मीसँँग प्रेम सम्बन्ध बढाएपछि श्रीमान्–श्रीमतीबीच मनमुटाव सुरु भएको थियो ।

हत्या हुनुभन्दाअगावै माना चामलका लागि गीता अदालतसमेत पुगेकी थिइन् । श्रीमती गीताको हत्या अभियोगमा रञ्जनलाई काठमाडौं जिल्ला अदालतका न्यायाधीश महम्मद जुनैद आजादले ७ वैशाख, २०७१ मा सर्वस्वसहित जन्मकैदको फैसला सुनाएका थिए ।

उच्च अदालत पाटनले समेत २३ मंसिर २०७२ मा कोइरालाको सर्वस्वसहितको फैसला सदर गरेको थियो । उच्च अदालतको फैसलाविरुद्ध सुनुवाइ गर्दै प्रधानन्यायाधीश राणा र न्यायाधीश केसीको इजलासले ८ वर्ष ६ महिना मात्र कैद सजाय हुने फैसला सुनायो ।

सर्वोच्चको फैसलामा भनिएको छ, ‘कोइरालालाई जन्मकैदको सजाय गर्दा चर्को पर्न जाने हो कि भन्ने विचार गर्दा मृतक गीता ढकालबाट जन्मिएका २ सन्तान अभिवावकविहीन र शिक्षादीक्षा, संरक्षण र अभिभावाकविहीन हुँदा उनीहरूको दूरगामी असर पर्ने र सजाय चर्को देखिएको चित्तमा लागेको हुँदा पुनरावेदन प्रतिवादीलाई मुलुकी अपराध व्यवस्था १८८ र हाल प्रचलित फौजदारी कसुर सजाय निर्धारण तथा कार्यान्वयन ऐन २०७४ को दफा क बमोजिम ८ वर्ष ६ महिना सजाय गर्दा पनि मक्सद पूरा हुन्छ ।’

सर्वोच्चको यो फैसलाअनुसार कोइराला साउनभित्रै जेलमुक्त हुनेछन् । अदालतले तल्ला अदालतका फैसला चर्को पर्ने र बालबालिका पाल्न चिन्ता हुने कारण देखाएर जन्मकैदको सजायलाई ८ वर्षमा झार्न थप आधार खुलाएको छैन ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, साउन ४, २०७७ १६:०८