भारत–पाकिस्तान संघर्ष र युद्धको व्यापार

हालैको समयमा पाकिस्तानका जनता आफ्नो सशस्त्र फौज, विशेष गरी वायु सेनाप्रति गर्वले एकजुट छन् । सैन्य खर्चका कट्टर आलोचकहरूले पनि छिमेकी शत्रु राष्ट्रको उपस्थितिमा उच्च रक्षा बजेटको बुद्धिमानी देखेका छन् ।

तर, अन्ततः युद्धले कसलाई फाइदा गर्छ ? न त आफ्नो जीवन र जीविकाको डरमा बाँच्ने नागरिकहरूलाई, न त आफ्ना प्रियजनको क्षतिमा शोक गर्नेहरूलाई । सैन्य बललाई कायम राख्न अर्बौं खर्च गर्ने देशहरूलाई पनि होइन । स्टकहोम इन्टरनेसनल पिस रिसर्च इन्स्टिच्युट (एसआईपीआरआई) का अनुसार, सन् १९५६ देखि २०२४ सम्म भारतले सैन्य खर्चमा १.४ ट्रिलियन डलर खर्च गर्‍यो, जबकि पाकिस्तानले ३४८ अर्ब डलर मात्र खर्च गर्‍यो । विश्वका शीर्ष पाँच सैन्य खर्च गर्ने देशहरूमध्ये भारत एक हो । सैन्य खर्चमा ठूलो अन्तर भए पनि पाकिस्तानले कम स्रोतले धेरै गर्न सकिन्छ भन्ने प्रमाणित गरेको छ ।

युद्धका वास्तविक विजेता राष्ट्रहरू होइनन्, बरु हतियार निर्माताहरू हुन् । विश्वमा द्वन्द्वले आकार लिँदै जाँदा एसआईपीआरआईका अनुसार सन् २०२४ मा विश्वव्यापी सैन्य खर्च २.७२ ट्रिलियन डलर पुग्यो– यो सन् २०२३ को तुलनामा ९.४ प्रतिशतले वृद्धि हो र शीतयुद्धको अन्त्यपछिको सबैभन्दा तीव्र वार्षिक वृद्धि हो । यो विश्वव्यापी सैन्य खर्चमा लगातार १०औँ वर्षको वृद्धि हो ।

सरकारहरूले प्रायः शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा र सार्वजनिक कल्याणको खर्चमा रक्षालाई प्राथमिकता दिँदा दीर्घकालीन आर्थिक र सामाजिक परिणाम गम्भीर हुन्छ– हामीलाई गरिबी र निरक्षरतामा बाँच्ने कुपोषित बालबालिकाहरूको प्रमाण छ ।

सन् २०२३ मा शीर्ष १०० हतियार कम्पनीहरूको हतियार र सैन्य सेवाको बिक्री ६३२ अर्ब डलर पुग्यो– यो सन् २०२२ को तुलनामा ४.२ प्रतिशतले वृद्धि हो ।

एसआईपीआरआईको सन् २०२४ को प्रतिवेदनले भन्छ, 'शीर्ष १०० हतियार उत्पादकहरूको हतियार आम्दानीले मागको पूर्ण स्तरलाई अझै प्रतिविम्बित गरेको छैन र धेरै कम्पनीहरूले कर्मचारी भर्ना अभियान सुरु गरेका छन्, जसले उनीहरू भविष्यको बिक्रीप्रति आशावादी छन् भन्ने देखाउँछ ।'

घृणाले अन्धो द्वन्द्वलाई निम्त्याएको छ, जसले पहिलेदेखि धनीहरूलाई झन् धनी बनाउँछ, जबकि लडाइँमा संलग्नहरूलाई ठूलो क्षति पुर्‍याउँछ । शत्रुको उग्र राष्ट्रवाद र युद्धको उन्मादले जतिसुकै उत्तेजना ल्याए पनि तनाव कम गर्न र शान्तिको बाटो हिँड्नु नै एक मात्र विवेकपूर्ण कदम हो । डन डटकममा प्रकाशित लेखको भावानुवाद

प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख २९, २०८२ १७:१८