माेटरसाइकल 'काण्ड'बारे

A+ A A-

अंग्रेजीमा एउटा भनाइ छ, ‘अ सोसाइटी गेट द लिडर्स इट डिजर्ब्स एण्ड अ लिडर इज अ रिफ्लेक्सन ओर अ मिरर अफ हिज ओन सोसाइटी !’ अर्थात्, समाजले आफूअनुसारकै नेता पाउँछ र नेता समाजको दर्पण वा ऐना हो ।

अहिले सामाजिक सञ्जालमा एउटा फोटो ‘भाइरल’ बनेको छ, जसमा सरकारी नम्बर प्लेटको एउटा मोटरसाइकल पछाडि ढाड देखिने गरी बसेकी एक युवतीलाई देख्न सकिन्छ । फेसबुक र ट्वीटरमा उक्त फोटो पोस्ट गर्दै धेरैले उधुम गाली गरिरहेका छन् । मानौँ, यो एउटा स्क्याण्डल हो र योभन्दा ठूलो स्क्याण्डल हाम्रो देशमा अर्को केही छैन ।

फोटोसँग सम्बन्धित पोस्ट हेर्दा सरकारी मोटरसाइकलको दुरुपयोग भएकोप्रति धेरैको असन्तुष्टि देखिन्छ । तर, दुरुपयोग नै हो भन्ने निचोडमा उनीहरू कसरी पुगे ? केही प्रश्नचाहिँ अनुत्तरित नै छन्, यहाँ केलाई दुरुपयोग ठानियो, सरकारी मोटरसाइकलमा २ जना बसेकोप्रति वा ढाड देखिने गरी लुगा लगाएकी युवती राखेकोप्रति ? कुर्था सलवार, साडी वा पेन्ट–टिसर्ट लगाएकी युवती बसेकी हुन्थिन् भने कसैले वास्तै पो गर्दैन थिए कि !

कतिपयले सिधै आक्षेप लगाएका छन्, सरकारी मोटरसाइकलमा गर्लफ्रेन्ड घुमायो । ती युवती मोटरसाइकल चलाउनेको आफन्त थिइन्, बाटो परेर कतै छोडिदिन लागेको पो हो कि ! मोटरसाइकल चलाउने सरकारी कर्मचारीको आफन्तले आधुनिक पहिरन लगाउनै हुँदैन भन्न खोजिएको हो ?

कतै अप्ठेरोमा परेर ती युवतीले लिफ्ट पो मागेकी थिइन् कि !

जे भए पनि आलोचनाको चुरो यही हो कि सरकारी नम्बर प्लेट भएको मोटरसाइकल पछाडि ढाड देखिने गरी आधुनिक पहिरन लगाएर युवती किन बसिन् ?

शुक्रबारयता सामाजिक सञ्जालमा धेरैले आलोचनासहित यो फोटो पोस्ट गरिसके । मानौँ, हाम्रो मुलुकमा अरु केही नराम्राे भइरहेकाे छैन ।

हालै मात्र महालेखा परीक्षकको कार्यालयले मुलुकमा भइरहेको मनपरी र लूटको तथ्याङ्क सार्वजनिक गरेको छ, जसमा उल्लेख छ– बेरुजू ४ खर्ब ८ अर्ब पुगेको छ । ६ महिनामा नभएको खर्च १० दिनमा सकिएको छ । नेताहरूको अकर्मण्यताले नेपालको सार्वजनिक ऋण १३ खर्बनजिक पुगिसकेको छ । सरकारी खेलाँचीले राज्यकोषको करोडौँ रकम गुमेको छ ।

उपलब्धि देखिने गरी काम नभएको रेल आयोजनाका लागि १४ अर्ब रुपैयाँ स्वाहा भइसक्यो । भूकम्पपीडितको नाममा समेत हिनामिना भएको छ । प्रदेश सरकारहरूले नियमविपरीत खर्च गरिरहेका छन् । मनोरञ्जन र भोजभतेरमा डेढ अर्ब सकिएको छ । भीआईपीको भम्रणमा मात्र १७ करोड रुपैयाँ खर्च भएको छ ।

त्यसअगाडि नै हामीले दीपाश्री निरौलाको एउटा बयानलाई लिएर गाली, गलौज, टिप्पणी र आलोचनामा धेरै समय खेर फालिसकेका छौँ, जुन बेला मुलुकमा सरकारी सम्पत्तिको दुरुपयोग गर्दै नेकपाका नेताहरू बालुवाटारमा दिनहुँ बैठक गरिरहेका थिए र छन् । बाढी, पहिरो र डुबानमा परी घरविहीन भएका मानिसहरूको विचल्ली भएको छ, उनीहरूले राहत पाइरहेका छैनन् । हामीलाई ती कुराको के मतलब ? अल्छी लागिरहेको थियो, दीपाश्रीले फ्याट्ट राजेश हमाल महानायक होइनन् भनिदिइन् !

त्यसैले माथि उल्लेखित अङ्ग्रेजी भनाइ यहाँ सान्दर्भिक छ, हामीले पनि आफूअनुसारकै नेता पाएका रहेछौँ, नेता जस्ता छन्, हामीअनुसारकै रहेछन् !

राजनीतिबारे ओशोको एउटा ‘फिक्सन’ पढेको थिएँ । यहाँ प्रस्तुत गर्दा सान्दर्भिक हुन्छ जस्तो लाग्यो ।

रातको समयमा २ वटा छुचुन्द्रो एउटा रुख छेउकाे प्वालबाट बाहिर निस्किए । कसैले देख्ला, पकड्ला भनेर उनीहरू डराइरहेका थिए । त्यही बेला उल्लु रुखमाथिबाट करायो, ‘हु’ ।

छुचुन्द्रोले सोच्यो, ‘अहो, यस्तो अँध्यारोमा पनि हामीलाई कसले देख्यो ? फेरि यो त अङ्ग्रेजी पनि बोल्दो रहेछ !’

छुचुन्द्रो पनि अलिअलि अङ्ग्रेजी बुझ्थ्यो । उसले रुख मास्तिर हेर्दै सोध्यो, ‘के तपाईं हामीलाई देखिरहनुभएको छ ?’

उल्लुले फेरि भन्यो, ‘हु’ ।

तर, छुचुन्द्रोले आफ्नै पाराले बुझ्यो, ‘यु’ अर्थात् तिमी ।

उसले सोध्यो, ‘के तपाईं अँध्यारोमा देख्न सक्नुहुन्छ ?

उल्लुले फेरि भन्यो, ‘हु’

छुचुन्द्रोले सम्झियो कि ‘टु’ ।

छुचुन्द्रोहरू कानेखुसी गर्न थाले, ‘संसारमा शायद धर्मको हानि भइरहेको छ । त्यसैले कुनै सतयोगी पुरुष अवतार लिएर आएको हुनुपर्छ ।’

उनीहरूले सास्टाङ्ग दण्डवत् गर्दै भने, ‘तपाईंले हाम्रो राज्य सम्हालेदेखि कति राम्रो हुन्थ्यो ।’

यति भनेर उनीहरू गए र राज्यका एक मन्त्रीसमक्ष निवेदन गरे, ‘अब राज्यको नेता खोज्न आवश्यक छैन । एक यस्तो प्रज्ञाशील नेता हामीले भेट्टायौँ, जो अङ्ग्रेजी मात्र होइन, रातको समय देख्न पनि सक्छन् । र, जसले अँध्यारोमा देख्न सक्छन्, उनको हातमा मुलुक छोडियो भने सबै कुरा आफैँ ठीक हुन्छ ।’

मन्त्रीचाहिँ भर्खरै चुनिएको एउटा गधा थियो । अरु कोही मन्त्री हुन नमानेपछि गधा मन्त्री हुन पाएको थियो । ऊ पढेलेखेको थिएन । त्यसैले छुचुन्द्रोको कुरा सुनेर ऊ निकै प्रभावित भयो, ‘वाह, अङ्ग्रेजी बोल्ने, अँध्यारोमा पनि देख्न सक्ने !’

‘यो कुरा साँचो हो भने उल्लुलाई राष्ट्रपति बनाउनुपर्छ’, गधाले योजना बनायो ।

उल्लुको खुबी परीक्षण गर्न गधा केही मन्त्रीसहित उल्लु भए ठाउँतिर लाग्यो ।

उनीहरूले उल्लुलाई प्रश्न गरे, ‘हामीसँग कतिवटा छुचुन्द्रो छन्, तपाईं भन्न सक्नुहुन्छ ?

उल्लुले भन्यो, ‘हु’ ।

छुचुन्द्रोले हतारहतार भन्यो, ‘सुन्नुभो, टू !’

अहो ! अँध्यारोमा पनि यिनले २ छुचुन्द्रो देखे ।

गधाले फेरि सोध्यो, ‘मेरो कतिवटा कान छ ?’

उल्लुले भन्यो, ‘हु’ तर, गधाले सम्झियो ‘टु’ ।

अँध्यारोमा देख्न सक्ने र अङ्ग्रेजी पनि विल्कुल प्रस्ट बोल्न सक्ने !

उनीहरूले हात जोडेर बिन्ती गरे, ‘कृपा गरेर हाम्रो राज्यको राष्ट्रपति भइदिनुपर्‍यो हजुर ।’

उल्लु राजी भयो ।

उनीहरूले फर्किनुअघि उल्लुलाई भने, ‘भोलि दिउँसो तपाईंको स्वागत तथा शपथग्रहण कार्यक्रम राख्नेछौँ । राजभवन आइदिनुहोला ।’

मन्त्रीहरू फर्किँदै गर्दा बाटोमा एक खरायो भेटियो जो पत्रकार थियो । मन्त्रीहरूले हुनेवाला राष्ट्रपति उल्लुको खुबीबारे बेलिविस्तार लगाए ।

खरायोले प्रश्न गर्‍यो, ‘जब दिनमा देख्न सक्नेले रातमा देख्न सक्दैन भने रातमा देख्न सक्नेले दिनमा पनि देख्न सक्ला र ?

तर, गधाको फौज मरीमरी हाँस्न थायो, ‘सिधा गणित हो, रातमा देख्न सक्ने खुबी भएकाले दिनमा देखिहाल्छ नि, कस्तो प्रश्न गरेको होला ?’

भोलिपल्ट उल्लु राजभवनतिर लाग्यो । तर, सकसको विषय, उज्यालो भइसकेको थियो । ऊ अन्दाजमा हिँड्न थाल्यो, विस्तारै ।

तर, प्रजाले सोचे, ‘अहो, कति प्राज्ञ राष्ट्रपति चुन्न लागेछौँ हामीले । ल हेर, कति गम्भीर चालले हिँडेका ? पक्कै कुनै कुलिन परिवारकै हुनुपर्छ ।’

तर, उल्लुचाहिँ डराइरहेको थियो, किनकि उसले दिनमा देख्न सक्दैन थियो ।

बल्लतल्ल ऊ राजभवन पुग्यो । उसको भव्य स्वागत गरियो, अब ऊ त्यो राज्यको राष्ट्रपति बन्यो ।

तर, दिउँसो देख्न नसक्ने उल्लुलाई लाग्यो, ‘सधैँ यसरी नाटक गरेर सकिँदैन ।’ त्यसैले उसले त्यहाँबाट कुलेलम ठोक्ने योजना बनायो ।

ऊ त्यहाँबाट निस्कियो । राष्ट्रपति अघि लागेपछि सबै मन्त्री र प्रजा पछि लागे ।

केही देख्न नसकिरहेको उल्लु घरी खाल्डोमा गएर लड्छ, घरी उल्टोसिधा बाटो हिँड्छ । ऊ लड्दा पछिपछि लागेका अन्य जनावर पनि लड्छन्, उल्लुले बाटो बिराए पनि उनीहरू पछिपछि लाग्छन् जबकि उनीहरू त देख्न सक्थे ।

उल्लुले भन्यो, ‘चिन्ता नलिनू प्रजा हो, मुलुक बनाउन सजिलो छैन । देश बनाउने क्रममा चोट लाग्छ । अनेक दुःख, कष्टको सामना गर्नुपर्छ । हिँड्ने क्रममा कोही शहीद भए पनि नडराउनू । जो शहीद हुन्छ, उसको सालिक बनाइन्छ ।’

प्रजाहरू मर्न थाले, धेरै भागे । मन्त्रिमण्डलमा रहेका जनावरचाहिँ राष्ट्रपतिको पछिपछि लागेर हिँडिरहे । अब उनीहरू पनि भीरबाट खस्न थाले, मर्न थाले । तब उल्लुले भन्यो, ‘नडराओ, तिमीहरूका श्रीमतीलाई महावीर चक्र प्रदान गरिनेछ । समर्पणविना सफलता कहाँ मिल्छ ?’

अन्ततः उल्लु राजपथमा निस्क्यो । बचेखुचेका मन्त्री निकै खुसी भए, ‘राष्ट्रपतिले आफूहरूलाई आखिर राजपथमा ल्याएरै छाडे ।’

राजपथमा हिँडिरहेका बेला विपरीत दिशाबाट एउटा ट्रक आइरहेको हुन्छ । उल्लुले त देख्न सक्दैन थियो ! छेउछाउ रहेका मन्त्रीहरूले तीव्र गतिमा आइरहेको ट्रक देखिइरहेका हुन्छन् ।

उनीहरूले उल्लुलाई भन्छन्, ‘तपाईं कति निर्भय, कति नीडर । अगाडिबाट ट्रक तपाईंतिरै आइरहेको छ तर तपाईं विल्कुल डराउनुभएको छैन । उल्लुले भन्याे, ‘हु’ ।

‘ल हेर, हु अर्थात् को डराउँछ भन्दै छन् राष्ट्रपति,’ मन्त्रीहरूको आफ्नै तरिकाको बुझाइ ।

अन्ततः ट्रकले उल्लु र उसका फौजलाई किच्छ । उनीहरू मर्छन् ।

यो कथा हो । तर, यो कथा सुनेपछि मैले आफ्नो देश र कालको संश्लेषण गरेँ, कता–कता हीनताबोध भयो ।

माथि उल्लेख गरिएको अङ्ग्रेजी भनाइजस्तै ओशोको कथामा जनावरहरूले आफूअनुसारको राष्ट्रपति चुनेका थिए । अन्ततः अन्धो उल्लु राष्ट्रपतिले उनीहरूलाई अवसानमा पुर्‍यायो ।

कतिपय प्राज्ञले भन्दै आएका छन्– अहिले बुझ्नुपर्ने र बोल्नुपर्ने विषयमा हामी बुझिरहेका, बोलिरहेका छैनौँ । बरु ‘मौनम् लक्षणम् स्वीकृतम्’ भनेझैँ चुप लागेर प्रोत्साहित गरिरहेका छौँ वा आफ्नै पाराले बुझेर चित्त बुझाइरहेका छौँ, ओशोको कथाका ती छुचुन्द्राले जस्तै । तर, नबोल्दा पनि हुने खालको विषयलाई यति साह्रो गरी उचालिदिन्छौँ कि बोल्नैपर्ने विषय नै ओझेलमा परिरहेको छ ।

महालेखा परीक्षकको कार्यालयले ल्याएको तथ्याङ्क हेरेर बढ्दो बेरुजू र अनियमितताको विरोधमा बोल्नुपर्ने समयमा हामी एउटा मोटरसाइकलको पछाडि लागेका छौँ । त्यसो त, सांसद, मन्त्री, उच्चपदस्थ कर्मचारीले सेतो नम्बर प्लेटका महँगा गाडीको चरम दुरुपयोग गर्दै आएका छन् । तर, हामी गाडीभित्र क–कसलाई हालिएको छ, कहाँ जाँदैछ भन्ने कुरा थाहा पाउँदैनौँ र विरोध गर्न सक्दैनौँ । किनकि, कथाको उल्लुजस्तो खुबी हामीसँग छैन, कालो सिसाभित्र के भइरहेको छ, देख्न सक्दैनौँ ।

महाभारतको कथाले एउटा शिक्षा दिन्छ, ‘हामी जस्तो सोच्छौँ, गर्छौँ, त्यहीअनुसारको परिणाम भोग्छौँ ।’

हामी मोटरसाइकलमै सीमित भएर बस्ने हो भने हामीले पाउने नेता भनेको त्यही उल्लु जस्तै हो । माथि नै उल्लेख गरिएको छ, नेता समाजको दर्पण हो । अर्थात्, समाज जस्तो छ, नेता त्यस्तै हुन्छ । ओशोको कथाले पनि त्यही भन्छ ।

त्यस कारण सोच्नुपर्ने बेला आएको छ– छुचुन्द्राहरू जस्तै ‘मिलाएर बुझ्दै’ उल्लुको साथ लागेर अवसानतिर जाने वा आफूलाई सभ्य, सचेत बनाउँदै उल्लु चुन्नबाट जोगिने ।

मुलुक बनाउने जिम्मेवारी नेताको मात्र होइन, जनताको पनि हो । र, सभ्यता, सचेतना र नागरिक खबरदारी देश विकासका आधार स्तम्भ हुन् । सचेत भइयो भने उल्लु चुनेर अवसानउन्मुख हुनबाट आफू जोगिनुका साथै देश पनि जोगिन्छ । तर, अल्पज्ञानी छुचुन्द्रो अङ्ग्रेजीमा अलमिलएजस्तै हामी मोटरसाइकलकै पछि लागेर बस्यौँ भने राज्यको ढुकुटी लुटेर ठूल्ठूला बस छुट्नेछन्, हामी हेरेकाे हेर्‍यै हुनेछाैँ ।

त्यसैले सेताे नम्बर प्लेटकाे माेटरसाइकलमा आधुनिक पहिरनमा बसेकी युवतीकाे पछि लागेर समय बर्बाद नगराैँ । अर्थात्, छुचुन्द्राे र गधा बन्न नलागाैँ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, साउन ४, २०७७ १०:२६