नबिल बैंकका सीईओ अनिल शाहलाई किन कारबाही नगर्ने ?

A+ A A-

एनआईसी एशिया बैंकको शेयर मूल्यमा अस्वाभाविक वृद्धि देखिएको छ । आर्थिक वर्षको तेस्रो त्रैमासिक अवधि बित्न केही दिन मात्र बाँकी रहँदा कम्पनीको शेयर मूल्यमा अस्वाभाविक वृद्धि देखिएको हो । तेस्रो त्रैमासिक वित्तीय प्रतिवेदन प्रकाशन हुन लागेको बेला शेयर मूल्यमा वृद्धि देखिनुले बैंकले मूल्य संवेदनशील सूचना चुहाएको हुन सक्ने अड्कल गर्न सकिन्छ ।

तर, नेपाल राष्ट्र बैंकले प्रकाशन गरेको फागुन मसान्तसम्मको समग्र बैंक तथा वित्तीय संस्थाको वित्तीय विवरणअनुसार एनआईसी एशिया बैंकको स्थिति भने खस्केको देखिएको छ । फागुनमा बैंकको निक्षेप ६ अर्ब रुपैयाँ घटेको प्रतिवेदन सार्वजनिक भइसकेको छ । त्यसैले मूल्य संवेदनशील कुनै अप्रकाशित सूचना हुने सम्भावना न्यून हुन्छ । तर, पनि शेयर बजारमा यसको मूल्य वृद्धि हुनु अचम्मलाग्दो विषय हो ।

अनिल वचन

नबिल बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अनिलकेशरी शाहले केही दिनपहिले एनआईसी एशिया बैंकले ‘अचम्म लाग्दो’ प्रगति गरेर नबिल बैंकको प्रतिस्पर्धी बनेको अभिव्यक्ति दिएका थिए ।

एउटा कम्पनी (बैंक) को प्रमुख कार्यकारीले अर्को कम्पनी (बैंक) को खुलेर प्रशंसा गर्नु कर्पोरेट हिसाबले अतिशयोक्ति नहोला । तर, स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकरण भएका दुवै कम्पनीको शेयर मूल्यमा यस्ता अभिव्यक्तिले गम्भीर असर पार्छ । त्यसैको प्रभाव स्वरूप एनआईसी एशिया बैंकको शेयर मूल्यमा करिब १० दिनको अवधिमा २० प्रतिशतसम्मको ‘अस्वाभाविक’ वृद्धि देखियो ।

अनिलले बोल्ने ठाउँ

धितोपत्र कानुन अनुसार कम्पनीका व्यवस्थापक र सञ्चालकले मूल्य संवेदनशील विषयमा कुनै पनि अभिव्यक्ति दिन पाउँदैनन् । तर, नेपालमा भने कम्पनीका अधिकारी/पदाधिकारी बेलगाम जे पायो त्यही बोल्ने गर्छन् । उनीहरूलाई बोल्नका लागि धितोपत्र कानुनले हरेक ३÷३ महिनामा प्रकाशन हुने त्रैमासिक वित्तीय विवरणसँगै प्रकाशन हुने अनुसूचीमा समय र स्थान दिएको छ ।

धितोपत्र दर्ता तथा निष्कासन नियमावली २०७३ को नियम २६(१) सँग सम्बन्धित अनुसूची १४ कम्पनीका अधिकारी÷पदाधिकारीलाई बोल्न दिएको स्थान हो । अनुसूचीको २ नं. बुँदामा रहेको व्यवस्थाको अधीनमा रहेर कम्पनीका अधिकारी/पदाधिकारीले आफ्नो कम्पनीको विषयमा बोल्न पाउँछन् । तर, अर्को कम्पनीको विषयमा भने बोल्न पाउँदैनन् ।

अनुसूची १४ को २ नं. बुँदामा व्यवस्थापकीय विश्लेषण अन्तर्गत देहायका कुराहरूसमेत खुलेको संगठित संस्थाको व्यवसायको विकास सम्बन्धमा व्यवस्थापनको धारणा उल्लेख गर्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ :

१. त्रैमासिक अवधिमा संस्थाको मौज्दात, आम्दानी र तरलतामा कुनै परिवर्तन भएको भए सोको प्रमुख कारण सम्बन्धी विवरण,

२. आगामी अवधिको व्यावसायिक योजना सम्बन्धमा व्यवस्थापनको विश्लेषणात्मक विवरण,

३. विगतको अनुभवबाट संगठित संस्थाको मौज्दात, नाफा वा नगद प्रवाहमा तात्विक असर पार्न सक्ने घटना, अवस्था आदि भएमा सोसम्बन्धी विश्लेषणात्मक विवरण ।

त्यस्तै, अनुसूचीको ५ नं. मा ‘समस्या तथा चुनौती’ का सम्बन्धमा ‘संगठित संस्थाले वहन गर्नुपरेको समस्या तथा चुनौती स्पष्ट रूपमा उल्लेख गर्नुपर्ने र उक्त समस्या तथा चुनौतीलाई संगठित संस्थाको आन्तरिक र बाह्य भनी वर्गीकरण गरी त्यस्तो समस्या तथा चुनौती समाधान गर्न व्यवस्थापनले अवलम्बन गरेको रणनीतिसम्बन्धी विवरण’ उल्लेख गर्नुपर्ने व्यवस्था छ ।

अनुसूचीको ७ नं. मा ‘सत्य, तथ्यता सम्बन्धमा अध्यक्ष÷कार्यकारी प्रमुखको उद्घोषण’ सम्बन्धमा ‘आजका मितिसम्म यस प्रतिवेदनमा उल्लिखित जानकारी तथा विवरणहरूको शुद्धता सम्बन्धमा म व्यक्तिगत रूपमा उत्तरदायित्व लिन्छु । साथै म यो उद्घोष गर्दछु कि मैले जाने बुझेंसम्म यस प्रतिवेदनमा उल्लिखित विवरणहरू सत्य, तथ्य र पूर्ण छन् । लगानीकर्ताहरूलाई सुसूचित निर्णय लिन आवश्यक कुनै विवरण, सूचना तथा जानकारीहरू लुकाइएको छैन’ भन्ने व्यवस्था रहेको छ ।

एलोन र अनिल

अनिल शाहले बोलेको कुरालाई कसैले नबिल बैंकले प्रवद्र्धन गरेको आगामी ५ वैशाखबाट बिक्री सुरु हुने नबिल ब्यालेन्स फन्ड–२ (म्युचुअल फन्ड) योजनाका इकाइ बिकाउने अस्त्रका रूपमा लिएका छन् । नबिल बैंकको प्रवद्र्धनमा नबिल इक्विटी फन्ड योजना चलिरहे पनि यसको खुद सम्पत्ति (नेट एसेट भ्याल्यु–न्याभ ) खस्किँदो अवस्थामा रहेको हुँदा अर्को योजना बिकाउन नबिल इक्विटी फन्डको न्याभ बढाउन र बढेको देखाउन यस्तो फन्डा ल्याएको भन्ने अनुमान पनि गरिएको छ ।

अनिलले जेसुकै उद्देश्यले बोले पनि यस्तो बोल्नु बजारको हित र धितोपत्र कानुनविपरीत हुन्छ । यस्ता कुरा बोल्न हुन्छ वा हुन्न भन्ने बजारिया बहस एकातिर होला । तर, कम्पनीका उच्च तहका अधिकारी वा व्यवस्थापकले बोलेका हरेक कुरा मूल्य संवेदनशील हुन् र हुन्छन् भन्ने कुरा केही समयअघि अमेरिकामा घटेको घटनाले पुष्टि गर्छ ।

अमेरिकाको विद्युतीय कार निर्माता कम्पनी टेस्ला इंकका अध्यक्ष एलोन मस्कले कम्पनीलाई प्राइभेट बनाउनेतर्फ विचार गरिरहेको भनी ट्वीटरमा लेखेका आधारमा अमेरिकन सेक्युरिटिज एन्ड एक्सचेन्ज कमिसनले मूल्य हेरफेर गर्ने नियत रहेको तथा लगानीकर्तालाई ‘झुटो र भ्रामक सूचना’ दिएको आरोपमा व्यक्तिगत रूपमा २ करोड र कम्पनीलाई पनि २ करोड डलर जरिमाना तिराएर अध्यक्ष पदबाट हटाएको थियो । यसका साथै मस्कलाई अरू तीन वर्षसम्म कम्पनीको अध्यक्ष बन्नबाट समेत रोक लगाएको छ ।

छिमेकका कुरा

त्यस्तै, बंगलादेशको नियामक बंगलादेश सेक्युरिटिज एन्ड एक्सचेन्ज कमिसनले मर्कन्टाइल बैंकका अध्यक्ष एकेएम साहिद रेजालाई सन् २०१४ मा खुलासा नगरी आफैं सञ्चालक रहेकै बैंकको शेयर किनबेच गरी कानुन उल्लंघन गरेको अभियोगमा चार लाख टाका जरिमाना गरेको थियो ।

त्यस्तै, पुरावी जनरल इन्स्योरेन्स कम्पनीको सञ्चालक गोलाम फातेमा ताहेर खानोमलाई पनि धितोपत्र कानुन उल्लंघन गरेको भन्दै १० लाख टाका जरिमाना गरेको थियो । उनले पूर्वजानकारी नदिई आफू सञ्चालक रहेको कम्पनीको शेयर बेचेको त्यहाँको नियामकले जनाएको थियो ।

अनिल वाणीले ल्याएको वृद्धि भने धेरै टिक्न नसक्ने देखिएको छ । सोमबार ४ सय ७८ रुपैयाँसम्म पुगेको एनआइसी एशिया बैंकको शेयर मूल्य मंगलबार घटेर ४ सय ५८ रुपैयाँमा बन्द भएको थियो ।

जिम्मेवार व्यक्तिले दिने यस्ता अभिव्यक्तिले बजार प्रवेश गरेका र गर्न लागेका व्यक्तिलाई उत्साहित र निरुत्साहित पार्दा सम्पत्ति गुमाउनुपर्ने अवस्थासमेत आएको कैयौं उदाहरण छन् । नियामकले यस्ता गतिविधिमा रोक नलगाउने हो भने कैयौं लगानीकर्ता बेघर बन्न सक्ने सम्भावनालाई नकार्न सकिन्न ।

सन् २०१५/१६ मा चिनियाँ शेयर बजारमा आएको संकट नियामक निकायले बेलैमा ध्यान नपुर्याएको ५६ वर्षीया हुवा जीईको पीडायुक्त भनाइलाई उदाहरणका रूपमा लिन सकिन्छ ।

जीई छेन्तु सहरको एउटा इलेक्ट्रोनिक्स सामान निर्माण कम्पनीबाट अवकाशप्राप्त सिचुवान प्रान्तकी एक महिला थिइन् । उनले १० वर्षअघि चिनियाँ शेयर बजारमा लगानी गर्न सुरु गर्दा बजार संकटमा पर्ला भन्ने अनुमान नगरेको बताउँदै भनेकी थिइन्, ‘म अब यो खेल खेल्न (शेयर लगानी) चाहन्नँ, किनकि मैले नियामकहरूमाथि विश्वास गुमाएँ ।’

नियामकले उचित प्रकारले शेयर बजारको नियमन नगर्दा सन् २०१०/११ मा बंगलादेशमा ९ लाख ६० हजार शेयर लगानीकर्ताले पैतृक सम्पत्तिसमेत गुमाएका थिए । यो घटनाको छानबिन गर्न बंगलादेश बैंक (केन्द्रीय बैंक) का पूर्वडेपुटी गभर्नर इब्राहिम खालिद समितिले ढाका स्टक एक्सचेन्जका पूर्वअध्यक्ष रकिबुर रहमान, बंगलादेश सेक्युरिटिज एन्ड एक्सचेन्ज कमिसनको अध्यक्ष जियाउल खान्देकर, सदस्य मन्सुर आलम र बंगलादेश नेसनलिस्ट पार्टीका नेता मोसादेक अलि फालु समेतलाई दोषी ठहर गर्दै प्रतिवेदन दिएको थियो । प्रतिवेदनमा कमिसनको शीघ्र सुधार गर्न समेत सुझाव दिएको थियो ।

नियामकले यस सम्बन्धमा अनिलकेशरी शाहलाई मूल्य संवेदनशीलतामाथि खेलवाड गर्दै मूल्य हेरफेरमा संलग्न रहेकामा धितोपत्रसम्बन्धी ऐन २०६३ को दफा ९६ मा वर्णित गतिविधि गरेको हुँदा उनलाई धितोपत्र बोर्डले कारबाहीको प्रक्रिया किन अघि नबढाउने ?

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत २८, २०७५ ०३:४७