कोरोना कहरः धनी झन् कमाउँदै, गरिब जागिर गुमाउँदै

A+ A A-

कोरोना भाइरसको महामारीका कारण पछिल्ला केही महिनादेखि विश्वव्यापी रुपमा आर्थिक गतिविधिहरु ठप्प बनेका छन् । कतिपय कोरोना महामारीका कारण घरबाट नै काम गरिरहेका छन् । तर अधिकांशले भने यो समयमा आफ्नो रोजगारी समेत गुमाउनुपरेको छ ।

घरबाट नै काम गर्नेहरुले घरबाहिर हुने अतिरिक्त खर्च बचाइरहेका छन् । तर कोरोना रोक्न लगाइएको लकडाउनले विश्वभर करोडौंले रोजगारी गुमाउँदा आम्दानीको स्रोत पूर्ण रुपमा ठप्प भएको छ ।

अर्थशास्त्रीहरुका अनुसार यो महामारीका कारण यस्तो अनौठो अवस्था पैदा भएको छ, जो आजसम्म कुनै महामारीका क्रममा देखिएको थिएन । क्यापिटल इकोनोमिक्सका प्रमुख अर्थशास्त्री नील सिरिङ भन्छन्, ‘यो महामारीले परिवारको आयलाई अचम्मले बदलेको छ ।’

उनी भन्छन्, ‘एकातर्फ करोडौं मानिसको आयको स्रोत अन्त्य भएको छ या उनीहरु रोजगारी गुम्ने डरमा बाँचिरहेका छन् । अर्कोतिर यस्ता मान्छे पनि छन् कि जसको खर्च घटेको छ र बचत वृद्धि भएको छ ।’

अचानक बढ्न थाल्यो बचत

रेबेका ओ’कनर वेबसाइट गुड विद मनीकी संस्थापक हुन् र रोयल लण्डनमा पर्सनल फाइनेन्स स्पेसलिस्टका रुपमा काम गर्छिन् । उनले भनिन्, ‘आर्थिक स्तरमा अब मानिसको वस्तुस्थिति अब परिवर्तन भएको छ । केही मानिसका लागि अब सानो रकम जम्मा गर्न पनि कठिन भएको छ ।’

यद्यपि रेबेकाजस्तै केही प्रोफेसनल मानिसको खर्चमा धेरै कमी आएको छ । बच्चालाई स्कुल छाड्न जाँदा लाग्ने पेट्रोल खर्च र कार्यालय जाँदा सार्वजनिक यातायातमा दुई घन्टा यात्रा गर्दा लाग्ने रहेक महिनाको ४५० डलर बचत हुन्छ ।

साथै आउँदा जाँदा बाटोमा कफी नकिन्दा र कार्यालयमा साथीहरुसँग पेय पदार्थ र लन्च नगर्दा १ सय डलर फाइदा हुन्छ । यस्तै सुपरमार्केटबाट सामान नकिन्दा त्यहाँ हुने खर्च पनि बचेको छ ।

अलग मानिसका लागि लकडाउनका अलग वास्ताविकता

रेबेका यसरी लकडाउनका कारण पैसा बचाउने एक उदाहरण मात्रै हुन् । बेलायतमा लकडउनमा यसरी धेरै मानिसले पैसा बचाएका छन् । यसरी पैसा बचाउनेका योजना पनि अनौठा अनौठा छन् ।

कतिपयले लकडाउनका कारण बचेको पैसाले बिहे गर्नेदेखि विदेश घुम्नेसम्मका योजना बनाएका छन् । बेलायतमा यस विषयमा भएको विश्लेषणमा रिजोल्युसन फाउन्डेसनले ठूलो आम्दानी भएका परिवारमा प्रत्येक तीनमध्ये एक जनाको आयमा वृद्धि भएको देखिएको छ भने पाँचमध्ये एक परिवारमा आम्दानी घटेको पाइएको जनाएको छ ।

यो समयमा जसले घरबाटै काम गर्ने अनुमति पाएका छन्, उनीहरुको आम्दानी पनि बढेको छ भने पैसा पनि बचत भइरहेको छ । जबकि निम्नदेखि मध्यम आम्दानी भएको परिवारमध्ये २० प्रतिशत ऋण लिन बाध्य भएका छन् । यस्तै धेरैजसो परिवारले यो समयमा कमाई ठप्प हुँदा या त क्रेडिट कार्डको अत्यधिक प्रयोग गर्नुपर्‍यो या न उधारोमा नै सामान ल्याउनुपरेको छ ।

कोरोना संकटको असर

अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (आइएलओ) मा शोधकर्ता स्टिभन क्याम्पसोस भन्छन्, ‘यसभन्दा अघिका आर्थिक संकटभन्दा अहिलेको संकट केही फरक रहेको छ । किनकि यो महामारीको सिधा असर श्रम बजारमा पर्‍यो ।’ एकातर्फ अर्थतन्त्रका केही क्षेत्रमा काम पूर्ण रुपमा ठप्प भयो भने अर्कोतर्फ केही क्षेत्र पूर्ण रुपमा सञ्चालन भयो ।

संगठनका अनुसार खुद्रा, निर्माण कार्य, उत्पादन, हस्पिटालिटी र खाद्य पदार्थका बजार लकडाउनका कारण पूर्ण रुपमा ठप्प भए । क्याम्पसोस भन्छन्, ‘प्रतिबन्धभन्दा अघि काम गरिरहेका मजदुरको काम अचानक रोकिएको छ ।’

संगठनका अनुसार लकडाउनका समयमा जति समय बर्बाद भयो, त्यो ३० करोड फुलटाइम नोकरीको बराबर थियो । अमेरिका र मध्य एसियामा कामका घन्टामा करिब १३ प्रतिशतले कमी आएको छ भने मध्यम आय भएका देशमा पनि काम गर्ने समयमा ठूलो गिरावट आएको छ ।

तर यो महामारीमा सबैभन्दा नराम्ररी अनौपचारिक क्षेत्रमा काम गर्ने १ अर्ब ६० करोड कामदार नराम्ररी प्रभावित भएका छन् । ३५ वर्षीया लुसिमारा रोडरिग यस्तै एक कामदार हुन् । ब्राजीलकी उनी १६ वर्षअघि अमेरिका आएकी थिइन् । उनी बोस्टनमा घरमा सफाइको काम गर्छिन् ।

लुसीमाराका अनुसार उनी कुनै धनी परिवारमा काम गर्थिन् र रहेक महिला ३५ सय देखि ४ हजार डलर कमाउँथिन् । तर लकडाउनका कारण उनको काम बन्द भयो ।

उनी भन्छिन्, ‘म जस्ता मानिसका लागि लकडाउन सरप्राइजजस्तो थियो । यसअघि मैले काम नगरिकन कहिल्यै पनि दुई महिना बिताएको थिएन ।’

लुसीमाराका पति निर्माण मजदुर हुन् र लकडाउनका कारण उनको काम बन्द छ । उनीहरुका दुई जना बच्चा पनि रहेका छन् । उनका केही मालिकहरुले यो समयमा पनि उनलाई तलब दिइरहेका छन् । तर यसका बाबजुद पनि उनले पैसा बचाउन सकेकी छैनन् ।

आफ्नो बाटो आफैं खोज्ने कोशिस

नेशनल डोमेस्टिक वर्कर्स एलायन्समा सिनियर पोलिसी डायरेक्टरका रुपमा काम गरिरहेका हाएयंग युन भन्छन्, ‘अमेरिकामा घरमा काम गर्ने अघिकांश मानिस या त ल्याटिन अमेरिकी प्रवासी रहेका छन् या त अश्वेतहरु छन् । तर लकडाउनका कारण अब उनीहरु आफ्नो भरोसामा मात्रै बाँचिरहेका छन् ।

संगठनले लकडाउनका कारण प्रभावित १० हजार परिवारलाई चार सय डलरका दरले आर्थिक सहयोग दिएको छ । घरमा काम गर्नेहरुको घरविदा, बिरामी विदा, स्वास्थ्य बीमा समेत हुँदैन । जसकोद उनीहरु आवश्यक परेको समयमा उपभोग गर्न पाउँथे ।

हालै भएको एक सर्वेक्षणअनुसार ७० प्रतिशत अश्वेत अमेरिकीले यात आफ्नो जागिर गुमाएका छन् या त तलब घटाइएको छ । यसका बाबजुद गत मार्चमा अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले घोषणा गरेको दुई ट्रिलियन डलरको आर्थिक राहत प्याकेजबाट कुनै लाभ पाएनन् ।

यसको कारण भनेको प्रवासी मजदुर र दर्ता नभएका कामदारका लागि कुनै सुविधाको व्यवस्था गरिएको थिएन । हाएयंग युन भन्छन्, ‘भाइरसले मानिसलाई भेदभाव गरेन, तर देशका नीति निर्माताले भाइरसलाई लिएर निम्न वर्गमाथि भेदभाव गरे ।’

महामारीले बढायो असमानताको खाडल

विश्व बैंकको एक अनुमानअनुसार कोरोना महामारीका कारण संसारभरमा करिब १० करोड मानिस अति गरिब हुनेछन् । अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषले महामारीबाट बाहिर निस्कनका लागि बनाइने नीतिमा असमानता हल गर्नेतर्फ विशेष ध्यान दिनुपर्नेमा जोड दिइएको छ ।

संसारका सरकारहरुले आफ्नो आफ्नो अर्थव्यवस्थालाई कोरोना महामारीको असरबाट जोगाउनका लागि लाखौं डलर खर्च गरिसकेका छन् । यद्यपि अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषले गरिको सुरक्षाका लागि ठोस कदम चाल्न र सरकारको खाद्य सुरक्षा प्रावधानमा समेट्न र मानिसहरुलाई हातमा पैसा दिनेजस्ता काम गर्न जरुरी रहेको जनाएको छ ।

लुसिमाराले आफ्नी आमाको उपचारका लागि बचाएर राखेको पैसा कोरोना महामारीमा खर्च गरिन् । तर अब उनको बचत अब छिट्टै सकिनेवाला छ र उनले अब परिवार कसरी चलाउने भन्ने विकल्प पाइरहेकी छैनन् । संसारमा धेरै कामदारको यस्तै जटिल अवस्था सिर्जना भएको छ ।

एकातिर औषधिजन्य र संकटका समयमा पनि बन्द नहुने सेवाको व्यापार गरिरहेका व्यापारीदेखि त्यस्ता क्षेत्रमा काम गर्नेसम्मले राम्रो आम्दानी गरेका छन् भने अर्कोतिर सबैभन्दा कम आम्दानी गर्ने श्रमिकहरु यसबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित बनेका छन् ।

नीति निर्माताले विश्वकै अर्थतन्त्रमा परेको यस्तो अनौठो प्रभावलाई समेट्ने गरी आर्थिक नीति नल्याउने र श्रमिकको सुरक्षालाई ध्यान नदिने हो भने गरिब र धनीबीचको खाडल अन्त्य गर्न निकै कठिन बन्नेछ । एजेन्सीको सहयोगमा

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असार १८, २०७७ १४:५३