ट्रम्प–किम वार्ताबाट कोरियाली प्रायद्विपले के पायो ?

A+ A A-

सन् २०१७ उत्तर कोरिया र अमेरिकाबीच तनावको उत्कर्षको वर्ष थियो । उत्तर कोरियाली नेता किम जोङ उनले अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई ‘वृद्ध मान्छे’ भनेर सम्बोधन गर्थे भने अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले किमलाई ‘होचो र मोटो’ मान्छे शब्द प्रयोग गर्थे ।

केही वर्ष उत्तर कोरियाले केही शक्तिशाली हतियारको निर्माणमा लगायो । त्यसैको फलस्वरुप उत्तर कोरियाले अमेरिकाको अधीनमा रहेको प्रशान्त महासागरीय द्वीप गुआममाथि हमला गर्ने धम्की दियो । यसबाट आक्रोशित भएका ट्रम्पले सन् २०१७ मा एक साता लामो एसियाली राष्ट्रहरूको भ्रमण गरे र उत्तर कोरियाका कारण कोरियाली प्रायद्विपमा उत्पन्न तनावका विषयमा छलफल गरेका थिए । त्यसपछि धेरैले कोरियाली क्षेत्रमा पुनः युद्ध हुने अनुमान गरेका थिए ।

तर, सन् २०१८ को १ जनवरीमा उत्तर कोरियाली नेता किम जोङ उनले एकाएक दक्षिण कोरियासँग सम्बन्ध सुधार गर्न चाहेको बताए । त्यसपछि विस्तारै अमेरिकासँगको सम्बन्धमा न्यानोपना आयो । सोही वर्षको १२ जुनमा कट्टर विरोधी दुई खेमामा उभिएका उत्तर कोरियाली नेता किम र अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पबीच सिंगापुरमा पहिलो शिखर बैठक भयो । त्यसयता दुई देशबीचभन्दा दुई नेताबीचको सम्बन्ध सुमधुर देखिन्छ ।

उत्तर कोरियाले बिहीबार अमेरिकालाई कोरियाली देशको मामलाबाट टाढा रहन चेतावनी दिएको छ । उसले आगामी नोभेम्बरमा हुने राष्ट्रपति निर्वाचन सफल पार्न चाहेको भए ‘मुख बन्द’ गरेर बस्न चेतावनी दिएको छ ।

गत मंगलबार मात्रै उत्तर कोरियाले दक्षिण कोरियासँगको सञ्चारसम्पर्क विच्छेदको घोषणा गरेको थियो । दक्षिण कोरियाको सीमा क्षेत्रमा किम जोङ उनको सत्ताविरुद्ध पर्चा बाँडेको भेटेपछि दक्षिण कोरियासँग जोडिएको हटलाइनसहित सबै सञ्चार सम्पर्कविच्छेदको घोषणा गरेको हो । यो घटनाको अमेरिकी विदेश मन्त्रालयले आलोचना गरेको थियो ।

उत्तर कोरियाली समाचार एजेन्सी केसीएनएका अनुसार उत्तर कोरियाको विदेश मन्त्रालयमा अमेरिकी मामिलाका महानिर्देशक ओन जोङ गनले अमेरिकालाई आफ्नो आन्तरिक मामिलामा ध्यान दिन आग्रह गरेका छन् । अमेरिकाले अर्काको आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेप गर्ने गरेको भन्दै यस घटनामा उसको दोहोरो चरित्र देखिएको बताए ।

उनले अमेरिकालाई आफ्नो बोलीमा लगाम लगाउन र आफ्नो घरेलु मामिलामा ध्यान दिन आग्रह गरे । उनले भने, ‘यो अमेरिकाका लागि मात्रै होइन, आगामी निर्वाचनमा लागि पनि राम्रो हुनेछ ।’

सियोलस्थित असान इन्स्टिच्युट फर पोलिसी स्टडिजका रिसर्च फेलो जेम्स किमले उत्तर कोरियाले अमेरिकी निर्वाचनमा कसरी बाधा सिर्जना गर्न सक्छ भन्ने स्पष्ट नरहेको जनाएको छ ।

परमाणु वार्ता

कोरियाली प्रायद्विपमा परमाणु नि:शस्त्रीकरणलाई लिएर ट्रम्प र किमबीच सन् २०१८ को १२ जुनमा सिंगापुरका पहिलो बैठक भएको थियो ।

यसपछि गत वर्षको फेब्रुअरीमा भियतनामको राजधानी हनोईमा दुई नेताबीच दोस्रो बैठक भए पनि सो बैठक सफल हुन सकेन । सो बैठकमा उत्तर कोरियाले आफूले परमाणु कार्यक्रम रोक्ने र विस्तारै निरस्त्रीकरणको दिशामा अघि बढ्ने र त्यसको बदलामा अमेरिकासहितका देशले लगाएको प्रतिबन्ध पनि खोल्दै जानुपने अडान राखेको थियो ।

तर, ट्रम्पले उत्तर कोरिया पूर्ण रूपमा नि:शस्त्रीकरण भएपछि मात्रै प्रतिबन्ध खोल्ने बताएपछि वार्ता असफल भयो । यो उत्तर कोरियालाई घुँडा टेकाउने अमेरिकी नीतिका रुपमा उसले बुझेपछि उत्तर कोरिया र अमेरिकाबीच वार्ता ठप्प छ । जी–२० को शिखर बैठकबाट फर्किने क्रममा दक्षिण र उत्तर कोरियाली सिमानामा रहेको असैन्य क्षेत्रमा गत वर्ष नै भेटवार्ता भएको थियो ।

त्यहाँ पुग्दा ट्रम्पले उत्तर कोरियाली भूमि टेकेका थिए । उनी उत्तर कोरियाको माटोमा उभिने पहिलो अमेरिकी बहालवाला राष्ट्रपति हुन् । तर, त्यसपछि अमेरिका र उत्तर कोरियाबीच कुनै किसिमको वार्ता हुन सकेको छैन ।

उत्तर–दक्षिण कोरियाबीच दुष्मनी

उत्तर कोरिया र दक्षिण कोरियाबीच विभाजनदेखि नै दुष्मनीपूर्ण सम्बन्ध रहँदै आएको छ । सन् १९५० देखि १९५३ सम्म युद्ध भएपछि अझै सो युद्ध औपचारिक रुपमा समाप्त गरिएको छैन । परमाणु वार्तासँगै दुई देशबीचको युद्धविरामलाई औपचारिक रूपमा युद्ध समाप्तिको घोषणा गर्ने उल्लेख भए पनि त्यसले पूर्णता पाउन सकेको छैन ।

उत्तर कोरियाले मंगलबार दक्षिण कोरियालाई दुष्मन देश मानेर व्यवहार गर्ने घोषणा गरेको छ । प्योङयाङको समाचार एजेन्सीले भनेको छ, ‘दक्षिण कोरियाका अधिकारीहरूको रबैया गैरजिम्मेवारीपना हो । उनीहरूको कुरालाई फाइदा उठाएर हाम्रा विरोधी सक्रिय छन् । उनीहरूले हाम्रा प्रमुख नेताको अपमान गरेका छन् र उनीहरूलाई माफी गर्न सकिदैन । यसको ठूलो मूल्य चुकाउनुपर्नेछ । अब दक्षिण कोरियासँग कुनै प्रकारको वार्ता हुँदैन ।’

किम र बहिनीको उपस्थितिमा निर्णय

दक्षिण कोरियासँग सञ्चार सम्पर्क अन्त्य गर्ने निर्णय उत्तर कोरियाली नेता किम जोङ उन र उनकी बहिनी किम यो जोङको उपस्थितिमा गरिएको हो । सो रिपोर्टमा भनिएको छ, ‘यो कदम दक्षिण कोरियासँग सबै सम्बन्ध अन्त्य गर्ने दिशामा पहिलो कदम हो ।’

उत्तर र दक्षिण कोरियाले दुई वर्षअघि सञ्चार लाइन स्थापित गरेका थिए । त्यसपछि उत्तर कोरियाली नेता किम जोङ उन र दक्षिण कोरियाली राष्ट्रपति मुन जाए इनबीच तीन पटक बैठक भएको थियो । यसै क्रममा उत्तर कोरियाले दक्षिण कोरियालाई दुष्मन देशबाट साथी देशको मान्यता दिएको थियो । गत वर्षको फेब्रुअरीसम्म दुई देशबीचको सम्बन्ध राम्रो रहेको थियो । अमेरिका र उत्तर कोरियाबीचको वार्ता विफल भएपछि दक्षिण कोरियासँगको सम्बन्धमा पनि चिसोपना आएको छ ।

भविष्य

कूटनीतिक सम्बन्धमा कुन बेला कस्तो मोड आउँछ भन्न सकिँदैन । दलीय व्यवस्था भएका मुलुकमा त राजनीतिक दलको सिद्धान्तको आधारमा पनि सम्बन्ध बन्ने र भत्कने हुन्छ । तर, उत्तर कोरिया पछिल्लो ७० वर्षदेखि वर्कर्स पार्टीको नेतृत्वमा चलिरहेको छ । दक्षिण कोरियासँग सञ्चारसम्बन्ध स्थापित भएको र तोडिएको यो पहिलो घटना होइन ।

त्यसैले फेरि सम्बन्ध स्थापित हुन सक्छ । तर त्यो चाँढै नै हुन्छ भनेर भन्न सकिने अवस्था छैन । अमेरिकासँग करिब ७ दशकमा पहिलो पटक सम्बन्धमा न्यानोपना आएको अनुमान गरिएको भए पनि त्यसले दीर्घ जीवन पाउन नसक्नु कोरियाली क्षेत्रमा शान्तिको आशामा रहेका जनताका लागि दुःखको कुरा हो ।

अमेरिकाले वार्ताका नाममा उत्तर कोरियालाई घुँडा टेकाउने योजना नबनाएको भए वार्ताले सार्थकता पाउने थियो । तर, अमेरिकी नीतिका कारण यो क्षेत्रमा शान्तिको अवधि छोट्टिएको र पुनः हतियारको होडबाजी सुरु हुने खतराका रूपमा हेरिएको छ ।

गत साता बसेको उत्तर कोरियाली वर्कर्स पार्टीको पोलिटब्यूरो बैठक निकै महत्त्वपूर्ण थियो । जसले देशको आन्तरिक अवस्था मजबुत बनाउने निर्णय गर्दै आर्थिक रूपमा बलियो बन्ने, कृषिको विकास गर्ने, रासायनिक मल उत्पादन गर्ने र आत्मनिर्भरताका बाटोमा अघि बढ्ने निर्णय गरेको थियो ।

उत्तर कोरियाली नेता किमले पछिल्ला केही महिनादेखि गरिरहेको एक पछि अर्को निर्णयले अमेरिका र दक्षिण कोरियासँगको सम्बन्धमा दरार आउने देखिएको थियो । अब त्यो अनुमान सत्य नजिक रहेको देखिएको छ । यसले कोरियाली क्षेत्रमा शान्ति कायम गर्ने सुनौलो अवसर हाललाई गुमेको छ । एजेन्सीको सहयोगमा

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, जेठ ३०, २०७७ १५:२९