कम्पनी विश्लेषणः प्रभुले अर्को बर्ष दिन सक्छ १५ प्रतिशत लाभांश

A+ A A-

मुलुकमा संचालित २८ वटा वाणिज्य बैंक मध्ये प्रभु पनि एक हो । ‘ग’ वर्गको फाइनान्स कम्पनीबाट वाणिज्य बैंकमा स्तरोन्नति हुने भाग्यमानी बैंकमा यसको पनि नाम आउँछ । यस्तो भाग्यमानी अर्को एनएमवि बैंक हो । साविकमा किष्ट मर्चेन्ट बैंकिं‍ग एण्ड फाइनान्सबाट किष्ट बैंक हुँदै अहिले प्रभु बैंकको रुपमा रुपान्तरण भएको छ।

फाइनान्सदेखि वाणिज्य बैंकसम्मको यात्रा

प्रभु बैंकको अर्को रमाइलो पाटो पनि छ । जसरी किष्ट फाइनान्स कम्पनी स्तरोन्नति भएर किस्ट बैंक बन्यो, त्यसरी नै प्रभु फाइनान्स कम्पनी स्तरोन्नति भएर प्रभु विकास बैंक बनेको थियो ।

फाइनान्स कम्पनीबाट स्तरोन्नति भएर वाणिज्य बैंक हुन त्यति सजिलो कार्य थिएन । प्रभु विकास बैंक हुदै प्रभु फाइनान्स कम्पनी र किष्ट फाइनान्सबाट एकैचोटी किष्ट बैंक बनेर यी दुबै फाइनान्स कम्पनीले त्यो असहजतालाई सहजता प्रदान गरे ।

प्रभु बैंक अब्बल बैंक बन्ने दौडमा सामेल भईसकेको छ । नेपाल मर्चेन्ट बैंकिंग एण्ड फाइनान्स (एनएमवि) जति सहज पाराले वाणिज्य बैंकमा स्तरोन्नति भएर टिक्न सक्यो, किष्ट मर्चेन्ट बैंकिंग एण्ड फाइनान्स कम्पनीलाई किष्ट बैंक बनेपछि त्यति सहज भएन । बाणिज्य बैंक बनेपछि समस्यामा पर्दै गएपछि यसको लागि विकल्प खोजी गर्ने क्रम शुरु भयो । र, विकल्पको खोजि गर्दै जाँदा प्रभु बैंकको रुपमा देखा पर्यो ।

प्रभुको आगमन र विस्तार

‘ग’ वर्गकै अस्तित्व लिएर प्रभु फाइनान्स संचालनमा रहेको थियो । प्रभु फाइनान्सले बैभव फाइनान्स र धादिंगको गजुरीमा रहेको समृद्धि विकास बैंक गाभेपछी ‘ख’ वर्गको प्रभु बिकास बैंकको रुपमा स्तरोन्नति गर्यो । प्रभुको पनि लक्ष्य वाणिज्य बैंक थियो ।

तर, नेपाल राष्ट्र बैंकको निर्णय अनुसार तह नाघेर स्तरोन्नति गर्न नपाइने भएपछि विकास बैंक बनेको थियो । माथिल्लो तहमा जान पनि ५ वर्ष कुर्नुपर्ने नियम लागेकोले विकास बैंक बनेको प्रभुको लागि तत्काल माथिल्लो तहमा उक्लिने बाटो रोकिएको थियो । अर्कातिर वाणिज्य बनेर पनि संकटमा परेको किष्टलाई पनि कहाँ जाउँ के गरौं भएको थियो । मौका दुबैको लागि आएको थियो ।

किष्ट बैंकले नवलपरासीमा रहेको ३ जिल्ला कार्यक्षेत्र भएको गौरीशंकर डेभलपमेन्ट बैंक, राष्ट्रियस्तरको जेनिथ फाइनान्स र वाणिज्य बैंकको बाटो खोजिरहेको प्रभु विकास बैंक गाभ्ने सहमतिपत्रमा हस्ताक्षर गर्यो । गाभिने क्रम पुरा भएपछि किष्टले नाम फेरेर प्रभु राख्यो र आजको प्रभु बैंकको जन्म भयो । यसरी किष्ट पनि बच्यो र प्रभुको वाणिज्य बैंक बन्ने धोको पनि पुरा भयो ।

विकास बैंकबाट वाणिज्य बैंक बनेको ग्राण्ड बैंक (शुरुमा डेभलपमेन्ट क्रेडिट बैंक नाम रहेको, वाणिज्य भएपछि डिसिविएल बैंक पछि नाम फेरेर ग्राण्ड बनेको) समस्यामा परेको थियो । यसलाई पनि प्रभूले गाभ्यो । यस हिसाबले अहिले प्रभु भित्र २ वटा फाइनान्स (जेनिथ र वैभव), ३ वटा विकास बैंक (समृद्धि, गौरीशंकर र प्रभु ) र १ वाणिज्य बैंक (ग्राण्ड) गरी ६ वटा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको समागम रहेको छ ।

संचित घाटा पुरा गरी लाभांश

संकटमा परेका बैंक तथा वित्तीय संस्था गाभेकोले अब प्रभु खतम भयो/सकियो वर्वाद भयो भन्ने चर्चा चलिरहे पनि प्रभुको संचालन र व्यवस्थापन समुह हरहमेशा यसलाई स्वस्थ बनाउन लागिरह्यो । अथक मेहनत परिश्रम पश्चात प्रभु राम्रैसँग ‘तंग्रिएको’ देख्न सकिने भएको छ । त्रैमासिक वित्तीय विवरण हेरेर प्रतिशेयर आम्दानी यति रहेछ, खराव कर्जा यति रहेछ, यसले केहि दिंदैन भन्दाभन्दै आर्थिक वर्ष (आव) २०७४/७५ को १७औँ वार्षिक साधारणसभा घोषणा गर्नुअघि लाभांश घोषणा गर्दा कतिले त पत्याउन पनि सकेनन् ।

आव २०७३/७४ मा नै संचित घाटा पूरा गरेर संचित नाफामा जान थालिसकेको बैंकले आव २०७४/७५ मा लाभांश दिनसक्ने क्षमता बनाईसकेको थियो । बैंकले सम्पन्न गरेको १७औँ सभाबाट लाभांश पारित भइसकेको छ । आउने दिन अब प्रभुका लागि अझ सहज बन्दै जाने अपेक्षा गर्न सकिन्छ ।

पछिल्लो अवस्था

आव २०७५/७६ को ९ महिना बित्न लागेको छ । बैंकले पुष मसान्तको वित्तीय स्थिति सार्वजनिक गरेको छ । सार्वजनिक गरेको वित्तीय प्रतिवेदनको आधारमा बैंकको नाफा-नोक्सान र आव २०७५/७६ को आम्दानीबाट के कति लाभांश दिन सक्ला त्यसको वित्तीय पाटोको संक्षिप्त लेखाजोखा गरिएको छ ।

नाफा-नोक्सान

आव २०७५/६६ को पुष मसान्तसम्मको नाफा-नोक्सान हिसाब यस्तो रहेको छ ।

विषय (करोडमा)	२०७५ पुष	२०७४ पुष	अन्तर (प्रतिशत)
व्याज आम्दानी	५२२	३८२	३६
व्याज खर्च	३०७	२६०	१८
खुद व्याज आम्दानी	२१५	१२१	७८
शुल्क, कमिसनर विदेशी मुद्रा सटही आम्दानी	३२	२४	३३
अन्य संचालन आम्दानी	२७	२०	३५
कुल संचालन आम्दानी	२७४	१६७	६४
नोक्सानी व्यवस्था बापत	४	२६	-५५०
मानव संशाधन खर्च	८०	६०	३३
संचालन खर्च	५७	५०	१४
संचालन आम्दानी	१३३	८२	६२
आयकरपछिको नाफा	१०४	६०	७३
नियमकीय समायोजन पश्चातको खुद नाफा	१०८	६३	७१

बैंकले पुष मसान्तसम्ममा १ अर्ब ८ करोड रुपैयाँ खुद नाफा गरेको छ । गत आवको यही अवधिमा ६३ करोड रुपैयाँ खुद नाफा गरेको थियो । यस वर्ष गत वर्षको तुलनामा ७१ प्रतिशतले खुद नाफा बढेको छ । खुद नाफा बढ्नुको कारण व्याज खर्चमा सामान्य वृद्धि देखिनु र त्योभन्दा बढी व्याज आम्दानीमा भएको वृद्धि पनि एउटा कारण देखिन्छ ।

व्याज आम्दानी ३६ प्रतिशतले बढ्दा व्याज खर्च भने १८ प्रतिशतले मात्र बढेको छ । व्याज खर्चमा आएको कमिको कारण खुद व्याज आम्दानीमा ७८ प्रतिशतले वृद्धि देखिएको छ ।

त्यस्तै, शुल्क, कमिसन र विदेशी मुद्रा सटही आम्दानीमा भएको वृद्धि र मानव संशाधन तथा संचालन खर्चमा आएको कमिले कुल संचालन आम्दानीमा ६४ प्रतिशत वृद्धि देखिएको छ । त्यस्तै, नोक्सानी व्यवस्था वापत कम रकम राख्नु परेकोले पनि खुद नाफा बढाउन मद्दत पुगेको छ ।

बैंकको संचालन तथा कर्मचारी खर्च र कुल संचालन आम्दानीको अनुपात आधा-आधा रहेको छ । तुलनात्मक रुपमा यसलाई अलि बढी नै मान्नुपर्छ | तर, यस्तो खर्च गत वर्षको तुलनामा घटेको छ । यसलाई बैंकको उल्लेखनीय पक्ष मान्नुपर्छ ।

प्रमुख सूचकहरु

विषय	२०७५ पुष	२०७५ पुष
जोखिम भारित सम्पति (प्रतिशत)	११.९२	११.२४
खराब कर्जा (प्रतिशत)	२.४७	४.१२
कोषको लागत (प्रतिशत)	६.१८	६.३८
आधार दर (प्रतिशत)	९.३७	९.७१
निक्षेप-कर्जा अनुपात (प्रतिशत)	७६.५९	७५.२४
आधारभूत प्रतिशेयर आम्दानी (रु.)	२५.३१	२०.२४
डाईलुटेड प्रतिशेयरआम्दानी (रु.)	२३.४३	२०.२४

गत वर्ष बैंकले ४० प्रतिशत पूँजी वृद्धि गरेको थियो | नेपाल राष्ट्र बैंकको निर्देशन अनुरुप चुक्ता पूँजी बढाएर ८ अर्व रुपैयाँ पुर्यांउन बैंकले हकप्रद मार्फत पूँजी वृद्धि गरेको थियो | एक वर्षको अवधिमा ४० प्रतिशतभन्दा बढी पूँजी वृद्धि हुँदा पनि खुद नाफा गुणात्मकरुपमा बढेको छ | पुष मसान्तसम्मको प्रतिवेदनको आधारमा २५ रुपैयाँभन्दा बढी प्रतिशेयर आम्दानी देखिएको छ | १७औँ वार्षिक साधारणसभाबाट ८ प्रतिशत पूँजी वृद्धि भएकोले प्रतिशेयर आम्दानीमा पनि सोही अनुपातमा समायोजन गर्दा पनि प्रतिशेयर आम्दानी झन्डै २४ रुपैयाँ देखिएको छ |

सूचकहरुले स्थिति सवल रहेको संकेत गरेको छ । जोखिम बहन गर्नसक्ने सम्पति कसिलो बन्दै गएको देखिएको छ । यसको लागि जोखिमयुक्त क्षेत्रमा कर्जा घटाउने वा कर्जा प्रवाह रोक्ने मात्र हुन सक्छ । खराब कर्जा घटेको छ । निक्षेप-कर्जा अनुपात तोकेको बिन्दुभन्दा केही मात्र तल रहेको छ । यसले निक्षेप परिचालन राम्रो भएको देखाएको छ । कोषको लागत मुल्य घटेको छ । आधार दर पनि घटेको छ ।

पूँजी, निक्षेप र लगानी

पुस मसान्तसम्म बैंकको चुक्ता पूँजी ८ अर्ब २३ करोड रुपैयाँ, जगेडा ५ अर्व ६० करोड रुपैयाँ, निक्षेप १ खर्व ४ अर्ब रुपैयाँ, कर्जा लगानीतर्फ ८८ अर्व १५ करोड रुपैयाँ र शेयर लगानीतर्फ ८ अर्व ६८ करोड रुपैयाँ रहेको छ । ८ प्रतिशत बोनस शेयरपछि बैंकको चुक्ता पूँजी करिब ८ अर्व ९० करोड रुपैयाँ पुगेको छ |

अनुमानित प्रतिफल

लामो समयसम्म संचित घाटामा रहेर पनि आव २०७४/७५ मा लाभांश दिएर ‘रद्दी’ को बिल्लाबाट मुक्त भएको छ । आगामी वर्षदेखि बैंकले दिने प्रतिफल अझ बढ्ने अनुमान प्रकाशित विवरणले देखाएको छ । बैंकको डाईलुटेड प्रतिशेयर आम्दानीको पाटोबाट हेर्दा बैंकले आगामी वर्ष दोहोरो अंकमा नाफा बाँड्न सक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।

विद्यमान आम्दानीलाई हेर्दा चालु आवको नाफाबाट आगामी साधारणसभामा बैंकले न्यूनतम १५ प्रतिशत लाभांश प्रस्ताव लैजान सक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । अहिलेको बजार भाउ २ सय ५० रुपैयाँलाई आधार मानेर प्रतिफल हिसाब गर्दा वार्षिक प्रतिफल ६ प्रतिशत हुन आउँछ । यसलाई साधारण हिसाबले हेर्दा मध्यम प्रतिफल मान्न सकिन्छ ।

बजारमा योभन्दा पनि कम प्रतिफल भएका शेयर मूल्यको तुलना गर्दा यसको प्रतिफललाई उच्च मान्न सकिन्छ । वार्षिक प्रतिफल बाहेक बजारमा हुने उतारचढावको प्रतिफलको पाटो भने आफ्नो अनुकुलता अनुसार हुन्छ । यसलाई सुनिश्चित गर्न सकिन्न ।

विश्लेषणको जिम्मेवारी

यो विश्लेषण शिलापत्र टीमले त्रैमासिक वित्तीय विवरण, वार्षिक प्रतिवेदन, बैंकको वेवसाइटमा भएको सूचना तथा तथ्यांकको आधारमा तयार पारेको हो । यसमा गरिएका प्रक्षेपण विशुद्ध अनुमान मात्र हो । यसलाई आधार बनाएर दोस्रो बजारमा कारोबार गर्दा हुने हानी-नोक्सानीको जिम्मेवारी शिलापत्रले लिंदैन । यो विश्लेषणले लगानी गर्न वा नगर्न पनि कुनै सल्लाह दिंदैन । तर, लगानी गर्न सामान्य मार्गदर्शन दिन्छ । निर्णय गर्दा आफैले गर्नुहोला र सुरक्षित लगानी गर्नुहोला ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत २१, २०७५ २२:०८