संसारभर बढ्दो क्रिप्टो करेन्सी कारोबारमा अर्थमन्त्रीको चासो, के छ धितोपत्र बोर्डको तयारी ?

संसारभर बढ्दो क्रिप्टो करेन्सी कारोबारमा अर्थमन्त्रीको चासो, के छ धितोपत्र बोर्डको तयारी ?

A+ A A-

अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडाले क्रिप्टो करेन्सी (भर्चुअल मुद्रा) को विश्‍वभर बढ्दो कारोबार र नेपालको तयारीका सवालमा चासो देखाएपछि पुँजीबजारको नियामक निकाय धितोपत्र बोर्ड पुन: अध्ययनमा जुटेको छ । खतिवडाले क्रिप्टो करेन्सी खुला गर्नुपर्ने संकेतसहित धितोपत्र बोर्डको २८औँ वार्षिकाेत्सवका क्रममा आइतबार तयारीका सवालमा चासो राखेका थिए ।

खासगरी धितोपत्र नियामक निकायहरूको अन्तर्राष्ट्रिय संस्था इन्टरनेसनल अर्गनाइजेसन अफ सेकुरिटिज कमिसन (आईओएससी) ले क्रिप्टो करेन्सीलगायत नयाँ प्रविधिको कारोबारलाई प्रतिबन्ध नभई नीतिगत सहजीकरण गर्न सुझाएको छ । नेपाल पनि आईओएससीको सदस्य हो ।

विगतदेखि नै चासोको रूपमा हेरिएको भर्चुअल मुद्राका सवालमा आईओएससीको सिद्धान्त र यसको प्रयोगको विषयमा सैद्धान्तिक अध्ययन भइरहेको धितोपत्र बोर्डका कार्यकारी निर्देशक निरज गिरीले जानकारी गराए ।

क्रिप्टो करेन्सी' विश्वव्यापी भुक्तानी प्रणाली हो, जसलाई अर्को शब्दमा 'बिटक्वाइन' पनि भन्ने गरिन्छ । विनिमयका माध्यमका रूपमा काम गर्ने संकेताक्षर (कोड वा क्रिप्टोग्राफी) द्वारा सुरक्षित विद्युतीय वा भर्चुअल मुद्राका रूपमा यसलाई लिइन्छ । विश्‍व बजारमा यसलाई विनिमयको साधनको रूपमा हेरिन्छ ।

क्रिप्टो करेन्सी एक देशमा निश्चित मूल्यमा खरिद गरेर अर्को देशमा सोहीबराबर भुक्तानी लिन सकिने बताइन्छ । पैसाको क्वाइन वा नोटको जस्तो उपस्थिति यसको नभए पनि कम्प्युटरबाट पजलहरू हल गरेर विद्युतीय मुद्रा वा क्रिप्टो करेन्सी उत्पादन गर्ने काम गरिन्छ, जसलाई माइनिङ भन्ने गरिएको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले बिटक्वाइनलगायत जुनसुकै डिजिटल मुद्रालाई २९ साउन २०७४ मा अवैध घोषणा गरेको थियो । २०७४ असोजमा नै बिटक्वाइनको अवैध माइनिङ गरेको आरोपमा नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरोले काठमाडौंबाट ७ जना अपरेटरहरूलाई पक्राउ गरेको थियो । अहिले पनि राष्ट्र बैंकले यसलाई वैध बनाउने सवालमा छलफल नगरिसकेकाे अनुसन्धान विभाग प्रमुख डा. गुणकर भट्टले बताए ।

नेपालका जस्तै बंगलादेश, चीन, बोलिभिया, भारत, रुस, भियतनामलगायतका देशमा यसलाई गैरकानुनी कारोबार मानिए तापनि अमेरिका, क्यानडा, मेक्सिको, ब्राजिल, जापान, दक्षिण कोरिया, इजरायल, टर्की, दक्षिण अफ्रिका, मलेसियालगायत देशमा भने यसलाई वैधानिक कारोबारका रूपमा हेरिन्छ ।

क्रिप्टो करेन्सीको सुरुवात सन् २००९ बाट सुरु गरिएको बताइन्छ । प्रत्येक कारोबारमा एउटा फाइललाई प्रेषक र प्रापकका पब्लिक कीमार्फत तोकिएको मूल्यका भर्चुअल सिक्काको आदानप्रदान गर्ने गरिन्छ ।

अहिले क्रिप्टो करेन्सीलाई कारोबारको माध्यमको रूपमा अनलाइन वा अफलाइनमा धेरै व्यापारीहरू छन्, जसले बिटक्वाइनलाई भुक्तानीको एक साधनको रूपमा स्वीकार्ने गरेका छन् । पश्चिमा मुलुकमा ठूलाठूला अनलाइन विक्रेतादेखि साना स्थानीय पसल, बार र रेष्टुरेण्टमा बिटक्वाइन चल्न थालिसकेको अवस्थामा नेपालमा पनि यसको प्रयोगका विषयमा माथिल्लो निकायबाट नै चासो व्यक्त हुन थालेको छ ।

हाल विश्वका ६० भन्दा बढी मुलुकमा क्रिप्टो करेन्सी किन्न मिल्ने एटीएमहरू रहेको बताइन्छ ।किनमेलका अतिरिक्त क्रिप्टोकरेन्सीलाई लगानी गर्नमा समेत प्रयोग गर्न सकिन्छ । पछिल्लाे समय सेयर बजारपछि सबैभन्दा आकर्षक लगानी क्रिप्टो करेन्सीमा मान्न थालिएको छ ।

संसारभर क्रिप्टो करेन्सीको सुरुवात भएको अवस्था र तुलनात्मक रूपमा नोटको कम प्रयोग गर्न सहयोग पुग्ने भएकाले पनि नेपालमा समेत यसको चासो बढेको छ । तर, क्रिप्टो करेन्सीको प्रचलन विश्वभर बढ्दै जाँदा, कर प्रशासन र कानुन कार्यान्वयनकर्ताहरूलाई यसलाई बुझ्न एवं विद्यमान कानुनी ढाँचामा तिनलाई कता फिट गर्न सकिन्छ भन्ने चुनौती भने थपिएको बताइन्छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, जेठ २७, २०७७ १८:०९