आरन व्यवसायीको प्रश्नः सरकार पेट पाल्न गाह्रो भयाे कहिले खुल्छ लकडाउन ?

A+ A A-

डडेल्धुराको अमरगढी नगरपालिका-६ छचौडा दलित बस्तिको रुपमा चिनिन्छ । यहाँ २ सय ४० परिवार बसोबास गर्दै आएका छन् । यो बस्तिका प्रायः स्थानीय आरन पेसाबाट जीविकोपार्जन गर्दै आएका छन् ।

बिहानैदेखि सुरू हुने छचौडाका स्थानीयको आरन व्यापार साँझसम्म निरन्तर चलिरहन्छ । यहाँका स्थानीयको आरन व्यवसाय पुर्खौदेखि आजसम्म निरन्तर चलिरहेको छ ।

सोही ठाउँका यज्ञराज ताम्राकारको घरमा हिउँदभर एकोहोरो फलाम पिटेको आवाज सुनिन्थ्याे । घर बाहिर हरेक दिन तामाका गाग्री, मूर्तीलगायतका सामग्री घाममा टलक्क टल्केका देखिन्थे ।

हिउँदको चिसो समयमा बनाएका सामाग्री उनी वैैशाख र जेठमा डोटी, डडेल्धुरा, बैतडी, अछाम, बझाङलगायत तराइका जिल्लाका विभिन्न ग्रामीण भेगमा लगेर बिक्री गर्ने गरेका थिए । गर्मीयाम सुरू भएसँगै यज्ञराजसहित सोही गाउँका युवा आफूले बनाएका सामग्री बिक्री गर्न गाउँगाउँ पुगेका हुन्थे । तर, अहिले कोरोना महामारीका कारण सिङ्गो छचोडाका दलित परिवार खाली हात बसेका छन् ।

बिहान घाममा सुकाउन राखेका हेर्दै रहर लाग्दा भाडाँकुडाँ पनि देखिन छोडेका छन् । यहाँ साँझदेखि बिहानसम्म फलाम पिटेको आवाज पनि सुनिन छाडेको छ ।

लकडाउन अगाडि दनदनी बल्दै गरेको आगोमा तामा पोल्दै र गाग्रीमा बुट्टा कोर्दै तामाका लकडाउनले गर्दा भाँडाकुँडा बनाउने काममा व्यस्त देखिने यज्ञराजका हात अहिले भने फुर्सदिला बनेका छन् ।

कोरोना भाइरसको संक्रमण देखिन थालेसँगै सरकारले गरेको लकडाउनका कारण आफूहरूको पेसा चौपटमा परेको उनले गुनासो गरे ।

२८ जनाको परिवार रहेको यज्ञराजसँग आरन बाहेक अरु आयस्रोतको माध्यम छैन । यज्ञराजको परिवार नछुट्टिए पनि ५ भाइमा कामको भने बाँडफाँड गरिएको छ ।

कसैले कच्चापदार्थ ल्याउने, कसैले तामाका भाडाँकुँडा बनाउने त कसैले एक गाउँबाट अर्को गाउँमा गएर बेच्ने । घरका सबै परिवारमा कामको चाप उत्तिकै छ । उनीहरू तामाका सामग्री माना, पाथी, ताउली, दियो, विभिन्न किसिमका बाजा र मूर्ति बनाउने गर्दछन् । यसैबाट ताम्राकारका सबै परिवारको घर खर्च चल्ने गर्दछ ।

आफ्नो पुख्र्यौली पेसालाई संरक्षण गर्नका लागि आफूहरू यो व्यवसायलाई अपनाई रहेको बताउने उनीहरूलाई आजभोलि भने साँझबिहानको छाक छार्न सममस्या भएको छ ।

एकातिर कामको चापबाट उनीहरू मुक्त छन् भने अर्कोतिर घर भित्रै बस्नु पर्दा साँझ विहानको छाक टार्न समस्या भएको छ । लकडाउनको २ महिना भन्दा बढी भइसक्दा घरभित्रै बस्नु पर्दा आफूहरूलाई निकै समस्या भएको उनीहरू बताउँछन् ।

लकडाउनका कारण हातमा सीप हुँदाहुँदै पनि कच्चापदार्थको अभाव भएर तामाका भाँडाकुँडा बनाउन नपाएर फुर्सदिला दिनहरू बिताउनु पर्दा परिवारका सदस्यको पेट पाल्न समस्या भएको यज्ञराजको दुःखेसो छ ।

‘कच्चा पदार्थबाट भाँडाकुँडा बनाएर गाँउतिर गएर फेरि व्यापार गर्थौँ, अहिले बन्दको कारण आवतजावत गर्न मिल्दैन्’, उनले भने, ‘लकडाउनभन्दा अगाडि बनाएका सामाग्री बेच्न नपाएर सबै थन्काएर बसेका छौँ । अरू पिकल्पको स्रोत केही छैन ।’

यज्ञराज त एउटा प्रतिनिधि पात्र मात्रै हुन् । उनको जस्तै समस्या भएको सुनाउँछन् सोही ठाउँका दिनेश ताम्राकार । यज्ञराज र दिनेश फरकफरक परिवारका व्यक्ति हुन् ।

दुवै जनाको आरन व्यवसाय फरकफरक भए पनि बनाएका सामग्री बिक्री गर्न भने सुदूरपश्चिमका विभिन्न ठाउँमा सँगै पुग्ने गरेका छन् । घण्टौ हिँडेर उकालीओराली गर्ने उनीहरू सामग्री मिलेर बिक्री गर्ने गर्दछन् ।

ग्रामीण भेगमा पुगेर पनि सामग्री बिक्री नभएपछि कहिलेकाँही त साँझ पनि अन्यत्रै बास बस्ने गरेको दिनेश सुनाउँछन् । ‘सामग्री बिक्री नभएपछि त हामीहरू बाख्रा, कुखुरा लगाएतसँग सामग्री साँट्ने गर्दछौँ’ उनले भने ।

विगतमा व्यवसाय राम्रै हुँदा कसैको अगाडि हात फिजाउनु परेन तर अहिले लकडाउनले नराम्ररी समस्यामा पारेको उनले बताए ।

‘पहिले सामग्री बेचेर ३५ हजारदेखि ४० हजार रूपैयाँसम्म आम्दानी हुन्थ्यो आजभोलि रित्तै बस्नु परेको छ’, दिनेशले भने, ‘अहिले खालाी हात बसिरहेका छौँ । लकडाउन खुल्ने वा नखुल्ने केही थाहा छैन । बनाएका सामाग्री बिक्री गर्न गएका दिन सम्झेर बस्नु परेको छ ।’

यज्ञराज र दिनेश मात्रै होइन अहिले डडेल्धुराका प्रायः आरन व्यवसायी समस्यामा छन् । डडेल्धुराको अमरगढी नगरपालिका-३ का राजबहादुर टमटालाईलाई पनि जस्ताको छाप्रोमा आरन व्यवसाय गरेको वर्षौँ भइसकेको छ । प्रायः सधै व्यस्त भइरहने उनी पनि आजभोलि भने फुर्सदमा छन् ।

लकडाउनको समयमा बनाएका सामग्री पनि बिक्री नभएको र बिवाह पनि कम हुने हुँदा सामानको लागि मागसमेत आउन छोडेको उनी बताउँछन् । ‘आरनमा बसेपछि दिन बितेको पत्तै हुँदैनथ्यो, आजभोलि काम नै नहुँदा आफूलाई दिन काट्न नै गाह्रो भइरहेको छ’, टमटा दुःखेसो पोख्छन् ।

डडेल्धुराका आरन व्यवसायीको सरकारसँग एउटै प्रश्न छ- लकडाउन कहिले खुल्छ ? आफूहरूलाई जीविकोपार्जनमा समस्या भएकाले स्थानीयले सरकारसँग लकडाउन बाहेक अन्य विकल्प खोज्न आग्रह गरेका छन् ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, जेठ २५, २०७७ ०८:१९