घरभित्रै सीमित यस वर्षको ईद उल फित्र पर्व

A+ A A-

मुस्लिम धर्मावलम्बीले आज इद उल फित्र पर्व मनाइरहेका छन । जनकपुरधामको मुस्लिम टोलमा बिहानैदेखि केही चहल पहल देखिन्छ । यद्यपि, कोरोना भाइरसक संक्रमण फैलिन सक्ने डरका कारण मुस्लिम आ-आफ्ना घरमै नमाज पढेका छन् ।

जनकपुरबासी मुस्लिम धर्मावलम्बीलाई सयमित तरिकाले इद उल फित्र पर्व मनाइने आग्रह गरेको जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकाका पूर्व उपमेयर असगर अलिले वताए । 'हामीले सबैले २ तीन दिनदेखि घरभित्रै बसेर पर्व मनाउन भनिरहेका छौँ उनले भने, 'घरघरमा सयमित तरिकाले इद उल फित्र पर्व मनाउन भनिएको छ । त्यसको असर राम्रो देखिएको छ ।'

एक महिने रमजान पर्व समापन भएको अवसरमा मुस्लिम समुदायले विशेष नमाज पाठ गरी यो पर्व मनाउने गर्छन् । यो पर्व मनाएपछि रमजानको एक महिने व्रत सकिन्छ । इदको अर्थ खुसी मनाउनु भएको मुस्लिम जानकारहरू बताउँछन् ।

अरबी पात्रो हिजरी सम्वत्‍अनुसार दशौँ महिनाको पहिलो दिन देशभर मुस्लिम समुदायले विशेष नमाज पाठ गरी ठूलाबडाबाट आशीर्वाद लिएर इद उल फित्र पर्व मनाउने गर्छन् । दशौँ महिनाको पहिलो दिन आज विशेष नमाज पाठ गरेपछि ३ दिनसम्म आफूभन्दा ठूला बडाकहाँ गएर आशीर्वाद लिइन्छ । यस पर्वमा आफूभन्दा सानालाई आर्शीवाद दिने गरिन्छ । आशीर्वाद लिन आउने आफन्तलाई सेवइ, खजुरलगायत मीठा खानेकुरा खान दिने चलन छ ।

खुसीपूर्वक दान गरेर दिन दुःखी एवं गरीबलाई बाँडिने भएकाले यो पर्वलाई इद उल फित्र भनिएको हो । यस अवसरमा आज बिहान स्नान गरी नयाँ कपडा लगाएर विशेष नमाज पाठ गरेपछि ठूलाबडा कहाँ आर्शीवाद लिने क्रम सुरु भएको छ । यो पर्वको अर्को उल्लेखनीय पक्ष दिन दुःखी र गरीबलाई दान दिनु हो ।

यस पर्वमा मुस्लिम धर्मावलम्बीले एक वर्षभित्र बचतको साढे दुई प्रतिशत नगद वा जिन्सी दान गर्नुपर्ने भनाइ मुस्लिम धर्मग्रन्थ कुरानमा उल्लेख छ । यसरी दान गरिएको नगद वा जिन्सी दिन दुःखी एवं गरीबलाई बाँडिन्छ । यसलाई जकात भनिन्छ । इद उल फित्रमा प्रत्येक व्यक्तिले आफ्नो गच्छेअनुसार गहुँ वा सो बराबरको नगद दान गर्छन् । जसलाई सत्कार फितर भनिन्छ । यो दान आमाको पेटमा आएको बच्चाको पनि गरिनुपर्छ भन्ने नियम छ । यो दान पनि दिन दुःखी र गरीबलाई नै दिइन्छ ।

रमजानको चर्चा

मुस्लिम धमावालम्बीको पवित्र पर्व रमजान इदसँगै सम्पन्न भएको छ । इस्लामी पात्रो हिजरी सम्बतको नवौं रमजानुल मुबारक महिनाको रौनकता अहिले मुस्लिम धमावालम्बीमा रहेको छ । मुस्लिम धर्मग्रन्थ कुरान अवतरण भएको महिना रहेकोले पनि यसलाई रोजा (व्रत) लिने महिनाका रूपमा लिइने गरिन्छ । यसक्रममा एक महिनासम्म तिनीहरूले ब्रत बसेका थिए ।

मानवलाई हरेक पाप (गुनाह) बाट बचाउन र अरूलाई सहयोग गर्ने भावना जागृत गराउने भएकाले यो महिनालाई मुस्लिम समुदायले विशिष्ट रुपमा लिने गर्छन् । आठौं ‘साबान’ महिनाको अन्तिम दिनमा आकाशमा चन्द्रमा उदाएपछि रोजा बस्न सुरु गर्ने गरिएको मुस्लिम धर्मका जानकारहरू बताउँछन् ।

रोजा बस्नेले शरीर शुद्ध राख्नुपर्छ । दिनमा नियमित पाँचपटक नमाज पढ्नुपर्छ । रोजा मुस्लिम धमावालम्बी सूर्य उदाउनुभन्दा २ घन्टाअगाडि केही खानेकुरा (सेहरी) खाइ सुरु गर्छन् जो सूर्यास्त भइसकेपछि अवतारिक गरी खोल्ने गर्छन् । रोजाको समयमा मुसलमान निराहार बस्ने प्रचलन रहेको जनकपुरधामका राजनीतिकर्मी साजिद हुसैनले बताए ।

सूर्यास्त भएपछि रोजा बस्नेहरू केही खाने कुरा खाएर रोजा तोड्ने गरिन्छ, त्यस कार्यलाई ‘इफ्तारी गर्नु’ भनिन्छ । विशेषगरी इफ्तारमा खजुर, मिठाइ, फलफूल लगायत खाने परम्परा रहेको जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकाका पूर्वउपमेयर अलीले बताए । यसले हरेक व्यक्तिबीच अपनत्व, ममता र माया बढाउन पाठ सिकाउने गरेको अलीको भनाइ छ ।

इस्लामको ५ आधार स्तम्भहरु इमान (आस्था), नमाज (प्रार्थना), हज (तीर्थ), जकात (दान) र कल्मा मध्ये रोजा पनि एक/एक खम्बा हो । अरू महिनाको तुलनामा रमजान महिनालाई मुस्लिम धर्मावलम्बीले पवित्र महिनाको रूपमा विश्वास गर्ने गरेको जानकारहरू बताउँछन् ।

रमजान महिनालाई दान गर्ने महिनाको रूपमा समेत लिइने गरिन्छ । धनाढ्यले गरिब र विपन्नलाई आर्थिक सहयोगसमेत गर्छन् । कुरानका अनुसार बालिग वयस्क मुसलमानलाई रोजा अनिवार्य रूपमा गर्नै पर्छ ।

रमजान महिनामा नै इस्लामका प्रवर्तक हजरत मोहम्मद माथि कुरआनका आयातहरू (श्लोक) अवतरण हुन सुरु भएको थियो । रमजान महिनाको अन्तिम दसांशको कुनै एक बिजोडी रातमा कुरआनको अवतरण सुरु हुन थालेको मुस्लिम धर्मगुरुहरू बताउँछन् ।

रोजा बस्नाले मानिसमा आज्ञापालन, अनुशासन, नम्रता, सत्प्रियता, संयम, सहनशीलता, सदाचारी, त्याग, परोपकार, दया, दानशीलता लगायतका आचरणमा विकास आउने विश्वास गरिएको जनकपुरधाम-८ स्थित मदरसाका प्रधानाध्यापक मुफ्ती सौकत मिसवारीले बताए ।

यो महिनामा कुरआनको वाचन, नमाज पढ्ने र गरिब एवं विपन्नहरूलाई सहयोग गर्ने अवसरको रूपमा पनि लिइन्छ । नाबालिग, भोक तिर्खा सहन नसक्ने बुढ्यौली, सिकिस्त बिरामी, रजस्वला भएकी महिला र सुत्केरीका लागि रोजा अनिवार्य नरहेको मौलाना इजराइल अहमद रिजवी बताउँछन् ।

जानीजानी खानपिन गर्नाले, शक्तिवर्द्धक सुई लिनाले, नशाबाट औषधि प्रवेश गराउनाले अर्थात् स्लाइन चढाउनाले, वीर्य स्खलन गर्नाले र बान्ता निलेमा व्रत अन्त्य हुन्छ उनको भनाइ छ । शरीरमा तेल लगाउनाले, दाँत माझ्नाले, भुलेर खानपिन गर्नाले, स्वप्नदोष हुनाले, बान्ता हुनाले, सुगन्ध वा सेन्ट लगाउँदा भने रोजा भंग नहुने उनले बताए ।

रमजान महिनाको अन्तिम दस भागका पनि विजोडा रातहरू अझ महत्वपूर्ण मानिन्छन् । एक महिने रोजाका अन्तिम विजोडी रातहरू २१, २३, २५, २७ र २९ ले विशेष महत्व राख्छ । ती बिजोडा रातमध्येको कुनै एक रातमा साउदी अरबको हेरा भन्ने गुफामा अल्लाहको ध्यानमा केन्द्रित भइरहेको बेला ‘जिब्रिल’ भन्ने देवदूतमार्फत पहिलो पटक मोहम्मदमाथि पवित्र धर्मग्रन्थ कुरआन अवतरण भएको जनकपुरधाम ८ मा रहेको मदरसाका प्रधानाध्यापक मिसवारीले जानकारी दिए ।

रमजान महिनाको रोजासँग जकात (दान) को सम्बन्ध पनि जोडिएको छ । जकात पनि इस्लामका पाँच आधारमध्येको एक खम्बा रहेको मिसवारीले बताए ।

'इस्लामी शरिअत (कानुन) अनुसार कुनै व्यक्ति ऋणमुक्त छ र उसँग दैनिक उपभोग्य वस्तु, आवश्यक आवास सुविधाबाहेक साढे सात तोला सुन वा साढे बाउन्न तोला चाँदी वा त्यस बराबरको सम्पत्ति छ भने उसले जकात निकाल्नै पर्छपर्छ' राजनीतिककर्मी मो. साजिद हुसैनले भने । यसरी सम्पत्ति चुक्दा गर्नाले ऊसँग बाँकी भएको सम्पत्ति अझै शुद्ध भएर जाने विश्वास रह्ने गरेको हुसैनले बताए ।

मुस्लिम समुदायबाट यसरी निकालिएको जकातको रकम गरिब, असक्षम र असहायले मात्रै प्रयोग गर्न सक्छन् । फित्तरा र जकात गरिब, असहाय र दिन दुःखीलाई बाँड्नु पर्छ । फित्तरा र जकात इदुलफित्र अर्थात् इदको नमाज पढ्नु अगावै निकालि सक्नु पर्ने परम्परा रहेको मिसवारीले बताए । फित्तरा र जकातको अर्को अर्थमा गरिब मुसलमानले पनि धनी जस्तै समान रूपमा रमजान मनाउने व्यवस्था गरिएको बताइएको छ ।

अल्लाहका लागि त्याग, समर्पण र बलिदानको भावना जागृत भएर आउने रमजान महिनामा मुसलमान आस्था र विश्वासलाई अझ दृढ बनाउन मद्दत गर्ने रोजाको वैज्ञानिक मान्यता छ ।

३० दिनको रोजा पूरा गरिसकेपछि इदको चाँद अर्थात् चन्द्रमा हेर्ने प्रचलन छ । आइतबार सबैले चन्द्रमाको दर्शन गरेका थिए । चाँद देखेको भोलिपल्ट इदगाहमा गएर पुरुष मुसलमानले सामूहिक रूपमा नमाज पढी इदुल फित्र मनाउछँन् । त्यसपछि उनीहरुले एक अर्कालाई अँगालो मारेर इद मुवारक एवं बधाइ साटासाट गरी घरमा गएर मीठो–मीठो खानेकुरा खान्छन् । अरू दिनभन्दा रोजाका बेला मुस्लिम महिलाहरूको भूमिका फरक र महत्वपूर्ण हुने गरेको जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकाका पूर्व उपमेयर अलीले बताए ।

दिनभरिको रोजा पछि खाने खानासँगै एकाबिहानै उठेर परिवारका लागि मिठोमिठो परिकार तयार गर्ने देखि घर सरसफाइ गर्ने लगायत धेरै भूमिका महिलाहरूको रह्ने गरेको उनले बताए ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, जेठ १२, २०७७ १४:०३