इन्जिनियर हुन नसकेका ‘इन्जिनियर उत्पादक’

A+ A A-

अधिकांश मानिस कुनै एउटा पाटोमा असफल हुनासाथ निराश हुन्छन् र बाँकी सम्भावना पनि खेर फाल्छन् । तर, जसले दृढ अठोटसहित अर्को पाटोमा प्रयास सुरु गर्छ, ऊ सफलताको शिखरमा अवश्य पुग्छ ।

यस्तै उदाहरणका रूपमा आजको ‘फरक पाटो’मा हामीले कर्णबहादुर शाहीलाई प्रस्तुत गरेका छौँ । शाही राष्ट्रिय निजी तथा आवासीय विद्यालय संघ नेपाल (एनप्याब्सन)का निवर्तमान अध्यक्ष हुन्, हाल उनी एनप्याब्सनमा प्रमुख सल्लाहकारका रूपमा छन् । उनी इन्जिनियर बन्न चाहन्थे । यसका लागि उनले निकै प्रयास गरे तर सकेनन् ।

उनी निराश भएर थन्किएनन् र फरक पाटो रोजे, त्यो हो शिक्षण । आज उनले इन्जिनियर मात्र होइन, डाक्टर पनि उत्पादन गरिरहेका छन् । टेक्सास स्कुुल स्थापना गरेका उनी हाल पाणिनि एजुकेसन नेटवर्कका संस्थापक /सञ्चालक हुन् । उनै शाहीको जीवनको भोगाइ, फरक पाटो र सफलताका बारेमा हामीले कुराकानी गरेका छौँ ।

०००

म दैलेखको बाँसी भन्ने ठाउँमा २०२४ सालमा जन्मिएको हुँ । तत्कालीन सरकारले ल्याएको पुनर्वास योजनाअन्तर्गत म २ वर्षको हुँदा दैलेखबाट नेपालगञ्ज बसाइँ सरियो । म ५ वर्ष हुँदादेखिका केही कुरा स्मरण गर्न सक्छु । सुकुम्वासी कोटाअन्तर्गत बूढानीलकण्ठमा केही विद्यार्थी पढ्नका लागि छात्रवृत्तिमा ल्याइन्थ्यो तर मेरो पहुँच थिएन । त्यसैले बूढानीलकण्ठमा पढ्न आउन सकिएन ।

बाँके जिल्लाको खजुरामा रहेको जनता माध्यमिक विद्यालयमा म भर्ना भएँ । मेरो परिवार सामान्य आर्थिक अवस्थाको थियो । मेरो बुबा किसान हुनुहुन्थ्यो । सानोमा म पढ्नमा पनि राम्रै थिएँ । उत्कृष्ट ५ भित्रै पर्थें । मेरो बाल्यकाल सामान्य नै थियो । विद्यालय जीवन पनि सामान्य थियो ।

जनता माविबाटै मैले २०४२ सालमा एसएलसी पास गरेँ । सय जनाभन्दा बढी विद्यार्थीले एसएलसी दिएकामा मसहित हामी जम्मा ५ जना मात्र एसएलसी पास भयौँ । गाउँका लागि त्यो गौरवको कुरा थियो किनकि त्यतिबेला एकै पटकमा एसएलसी पास हुनु भनेको अहिले ब्याचलर सक्नुभन्दा महत्त्वपूर्ण हुन्थ्यो ।

एसएलसी पास हुँदा त एउटा उत्सव जस्तै भयो गाउँमा ।

इन्जिनियरिङ पढ्ने योजना बनाएर भारत गएँ

एसएलसीपछि गाउँमा पनि सबैले हाइहाइ गर्न थाले । परिवारबाट पनि प्रोत्साहन मिलेको थियो । त्यतिबेलै मैले इन्जिनियर हुने सपना बुनेँ । तर, त्यतिबेला गाउँमा कलेज थिएन । पढ्नका लागि ठूला शहरतिरै जानुथ्र्यो । त्यसैले म इन्जिनियर बनेरै छाड्ने सङ्कल्प लिएर घरको सल्लाहमा २०४२ सालमा भारतको उत्तर प्रदेश आईएस्सी पढ्न गएँ ।

अंग्रेजी बोल्न नजानेर कोठामा आएर रुन्थेँ

पढ्न त गइयो तर त्यहाँ पुगेपछिको अवस्था अलिक फरक भयो । गाउँमा पो एसएलसी सकेँ, अरूभन्दा क्षमतावान् थिएँ । तर, त्यहाँ त मभन्दा कैयौँ गुणा जान्नेहरू थिए । म गणितमा राम्रै थिएँ तर नेपाली माध्यमबाट पढेकाले गर्दा अंग्रेजी नबुझेर ठूलो समस्या भयो । गणित बुझे पनि फिजिक्स र केमेस्ट्री फिटिक्कै नबुझ्ने ।

त्यहाँ अरू विद्यार्थी साइन्स ल्याबमा जान्थे, उपकरणहरू चलाउँथे । मचाहिँ छक्क परेर हेरिरहन्थेँ । इन्जिनियर बन्छु भनेर गाउँबाट सपना बोकेर इन्डिया पुगेको म अंग्रेजी समस्याले गर्दा राती कोठामा आएर रुन्थेँ । तर, रोएर समस्याको समाधान हुनेवाला थिएन । त्यसैले मैले मिहिनेत गर्न सुरु गरेँ ।

केही महिनापछि म अंग्रेजी अलिक बुझ्न थालेँ । म मिहिनेती थिएँ । त्यसैले आईएस्सी मैले २०४४ सालमा राम्रै अंकसहित उत्तीर्ण गरेको थिएँ ।

पहुँच र पैसा दुवै थिएन

विज्ञान सङ्कायमा प्रवीणता प्रमाणपत्र तहको अध्ययन सकेर म इन्जिनियर बन्ने सपना पूरा गर्न काठमाडौं छिरेँ । यहाँ आफन्त कोही थिएनन् । एक-दुई जना साथी थिए । उनीहरूकै सहारामा म आएको थिएँ । त्यतिबेला सिभिल इन्जिनियरिङमा कोलोम्बो प्लानका लागि छात्रवृत्तिका लागि आवेदन दिएँ तर त्यहाँ कि पहुँच चाहिन्थ्यो कि पैसा ।

मसँग ती दुवै कुरा थिएनन् । प्राइभेटमा पढ्न सक्ने आर्थिक अवस्था पनि थिएन । मैले फेरि पुल्चोक क्याम्पसमा पनि प्रयास गरेँ, त्यहाँ पनि भएन ।

जति प्रयास गरे पनि इन्जिनियरिङ पढ्न असफल भएपछि बीएस्सी पढ्न थालेँ ।

इन्जिनियर पढ्न पहुँच र आर्थिक अवस्थाले पुगेन । मैले अब बीएससी भए पनि पढ्ने विचार गरेँ । तर, यस्तो विचार गर्दासम्म निकै ढिला भइसकेको थियो । भर्नाको मिति पनि टरिसकेको थियो । म एकदमै तनावमा थिएँ ।

त्यतिबेला मैले त्रिचन्द्र क्याम्पसका स्ववियुका नेताहरूसँग गएर अनुनय गरेँ । उनीहरूले मेरो सबै यथार्थ बुझिसकेपछि कसोकसो गरेर भर्ना मिलाइदिए र म विज्ञान सङ्कायतर्फ स्नातक तहमा अध्ययन गर्न थालेँ ।

इन्जिनियर बन्ने सपना तुहिएपछि मैले बीएस्सी पढ्न सुरु गरेँ । त्यसपछि अब पढ्नका लागि पनि आर्थिक जोहो गर्नुपर्ने बाध्यता ममा थियो । त्यसैले मैले आफू पनि पढ्दै ट्युसन पढाउन थालेँ ।

जब मैले ट्युसन पढाउन सुरु गरेँ, तब मलाई विद्यार्थी तथा अभिभावकले राम्रो शिक्षकका रूपमा चिने । सुरुमा थोरै विद्यार्थी थिए तर मैले सायद राम्रो पढाएकै कारण विद्यार्थीको बाक्लो उपस्थिति हुन थाल्यो मेरो ट्युसन कक्षामा । प्रवेशिका परीक्षाको पूर्वतयारीका लागि झण्डै १ सय जनासम्म हुन्थे ।

विद्यालय पढाउने मौका पाएँ

बानेश्वर हाइटमा युनिभर्सल सराइन अफ लर्निङ भन्ने एउटा प्राइभेट स्कुल थियो । त्यो ठाउँमा अहिले क्याम्ब्रिज स्कुल छ । त्यो स्कुलकी एक जना शिक्षिकाले मैले पढाएको देख्नुहुन्थ्यो । विद्यार्थीबाट पनि मेरो प्रशंसा सुन्नुहुँदो रहेछ । एक पटक उहाँको हाइस्कुलको एक जना शिक्षक बिदामा रहेछन् । उनको ठाउँमा केही दिन पढाउन ती शिक्षिकाले मलाई बोलाउनुभयो ।

म त्यहाँ पढाउन थालेँ । त्यहाँ राम्रै भएकाले मैले केही समय पढाउने अवसर पाएँ । तर, त्यहाँ पढाउँदै गर्दा मैले एउटा स्कुल आफैँ खोल्नुपर्छ कि भन्ने कुरा सोचेँ र एउटा शिक्षकको टिम बनाएर २०४८ सालमा ‘दि ब्लू मुन’ भन्ने स्कुल स्थापना गरेँ । म प्रिन्सिपल भएँ ।

बारी बन्धकी राखेर विद्यालय खोलेँ

मसँग पर्याप्त पैसा थिएन । आफूले खाएर जोगियोस् पनि कसरी ? टिममा आएका साथीहरूको पनि केही लगानी र मेरो मुख्य लगानीमा विद्यालय खोलेका थियौँ । मैलेचाहिँ गाउँको बारी बन्धकी राखेर विद्यालयमा लगानी गरेको थिएँ ।

यस कारण अंग्रेजी माध्यमको स्कुल खोलेँ

म अंग्रेजीमा कमजोर भएकाले धेरै दुःख पाएको थिएँ । त्यसैले अबको जमानामा अंग्रेजी भाषाको महत्त्व बुझेर मैले अंग्रेजी माध्यमको विद्यालय खोलेको हुँ ।

राम्रो चलेको विद्यालय एकाएक घाटामा गयो

विद्यालय सुरुका वर्षमा एकदमै राम्ररी चल्यो । विद्यार्थी पनि धेरै थिए । जब विद्यालय आर्थिक रूपमा सबल भयो, तब पार्टनरसिपमा रहेका साथीहरूबीच विवाद भयो ।

उहाँहरू सबैले मलाई एक्ल्याउनुभयो । उहाँहरूले सामूहिक रूपमा लगानी निकाल्ने निर्णय लिएपछि मसँग उहाँहरूको पैसा फिर्ता गर्ने रकम थिएन अनि गाउँको खेत दृष्टिबन्धक गरेर उहाँहरूको पैसा फिर्ता गरिदिएँ ।

उहाँहरूले लगानीसँगै अधिकांश विद्यार्थी पनि लिएर जानुभयो । म एक्लो थिएँ तर पनि म पछि हटिनँ । विद्यालय चरम घाटामा पुग्यो । म त्यसको सामना गर्दै अघि बढेँ । म बेलाबेला एकदमै हतोत्साहित हुन्थेँ तर राम्रो गर्ने प्रयास भने छाडिनँ । फलस्वरूप २०५६ सालदेखि स्कुलले फेरि पुरानै गति समात्यो ।

म निजी विद्यालयहरूको साङ्गठानिक गतिविधिमा २०५४ सालदेखि नै आबद्ध थिएँ । त्यसैले म २०६० सालको चुनावबाट निजी विद्यालयहरूको छाता सङ्गठन नेसनल प्याब्सनको महासचिव भएँ । त्यसपछि फेरि स्कुलको व्यवस्थापन समितिभित्र विवाद आएपछि काठमाडौं हाइयर सेकेन्डरी भन्ने जिरो प्लस टुको नाम टेक्सास हाइयर सेकेन्डरी नाम राखेर चलेकामा २०६६ सालदेखि पीजी (प्ले ग्रुप) टु पीजी (पोस्ट ग्र्याजुएट)सम्म चलाउने भन्ने सहमतिमा स्कुल र कलेजलाई गाभेर सामूहिक रूपमा सञ्चालन सुरु ग¥यौँ । अहिले पनि यही विद्यालय र कलेज सञ्चालनमा छन् ।

शिक्षा क्षेत्रमा ३ दशकको यात्रालाई गुणात्मक र प्रभावकारी बनाउन एउटा प्रगतिशील शिक्षाको केन्द्र बनाउने हेतुले पेप्सीकोलामा २०७४ सालदेखि पाणिनि एजुकेसन नेटवर्कमार्फत् विद्यालय शिक्षा र प्राविधिक शिक्षा प्रदान गरिएको छ ।

म इन्जिनियर नभएर के भयो, इन्जिनियर बनाइरहेको छु

मेरो सपना एउटा कुशल इन्जिनियर हुने थियो । यसका लागि मैले ठूलै दौडधूप गरेँ, दुःख गरेँ । तर, इन्जिनियर हुन सकिनँ । तब म फरक पाटोमा होमिन पुगेँ ।

म इन्जिनियर भएको हुन्थेँ भने अहिले कुनै साइटमा औँला नचाइरहेको हुन्थेँ वा विदेशमा हुन्थेँ । तर, मैले शिक्षण पेसासँगै शिक्षामा लगानी गरेँ र आज इन्जिनियर उत्पादन गर्ने यात्रामा छु । मैले पढाएका वा मैले स्थापना गरेका विद्यालय, कलेजमा पढेका कतिपय विद्यार्थी डाक्टर, इन्जिनियर भइसके ।

अहिले हाम्रो कलेजमा इन्जिनियरिङ पढाइ हुन्छ । म गर्वका साथ भन्न सक्छु, ‘हिजो इन्जिनियर हुन नसकेको म आज इन्जिनियर बनाउँदै छु । म इन्जिनियर हुन नसकेर के भयो त ?’

मेरै जस्तो अरूको सपना नतुहियोस्, यस कुरामा सचेत छु र इन्जिनियर बन्ने सपना बोकेकाहरूको सपना पूरा गर्न सहयोग गरिरहेको छु ।

शिक्षामा व्यावसायिकता आउनै पर्छ

निजी विद्यालयहरूले शिक्षामा व्यापार गरे भन्ने आरोप छ तर म भन्छु, शिक्षामा व्यापार हुनुपर्छ । अहिलेसम्म यही व्यापार नभएका कारण नेपालको शिक्षाबाट अपेक्षाकृत उपलब्धि हासिल गर्न नसकिएको हो ।

उद्यमशीलता भनेकै आर्थिक अनुशासन हो र आर्थिक अनुशासन भनेको वैध व्यापार हो । वैध व्यापारले लक्ष्यमा बढी अर्जुनदृष्टि कायम गर्न सहयोग गर्छ । त्यसपछि शिक्षामा ठोस प्रगति हुन्छ ।

निजी विद्यालयहरू कम्पनीमा दर्ता छन् । कम्पनीले त झनै वैध व्यापार÷व्यवसाय गरेर पारदर्शी ढंगले सञ्चालन गर्ने हो । मुलुकका लागि यो ठूलो योगदान हो । तर, यो वैध र जवाफदेही हुनुपर्छ भन्ने मेरो भनाइ हो ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, जेठ १०, २०७७ ११:०१