लगानीकर्ता डुवाउने म्युचुअल फण्डलाई नियामकको आशिर्वाद

A+ A A-

नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा १३ वटा सामुहिक लगानी कोषका १३ वटा योजना (म्युचुअल फण्ड) सूचीकरण भएका छन् | यसमध्ये ३ वटा योजनाको अवधि सकिन ३ महिनादेखि १ वर्ष बाँकी छ |

अवधि सकिनेमा सिद्धार्थ इक्विटी ओरियण्टेड स्किमको पालो पहिले आउनेछ | त्यसपछि क्रमशः एनएमबी सुलभ इन्भेष्टमेन्ट फण्ड-१ र लक्ष्मी भ्यालु फण्ड-१ को पालो आउनेछ | यी तीनवटा योजनाको ५ वर्षे अवधि पूरा हुन लागेको हो |

पछिल्लोपटक एनआईसी एसिया ग्रोथ फण्ड र सिटिजन्स म्युचुअल फण्ड-१ नामक २ वटा योजनाले स्वीकृति पाएर बजारमा उपस्थिति जनाएको पनि एक वर्ष भएको छ |

संचालनमा रहेका १३ वटा बाहेक ग्लोबल आईएमइ व्यालेन्स फण्ड - १, एनआईसी एसिया व्यालेन्स फण्ड, सिद्धार्थ इन्भेष्टमेन्ट ग्रोथ स्किम -२, एनएमवि -५०, सिटिजन्स म्युचुअल फण्ड -२, एनआईविएल सहभागिता फण्डसहित ६ वटा योजना स्वीकृतिको पर्खाइमा छन् | एनआईविएल सहभागिता फण्ड खुलामुखी योजना हो |

धितोपत्र बोर्डले भर्खरै नबिल व्यालेन्स फण्ड -२ नामक योजनालाई अनुमति दिएको छ | यसअघि नबिल व्यालेन्स फण्ड -१ नामक योजना अवधि पुरा गरी खारेज भएको छ | यस्ता योजनाको अवधि समाप्त भएपछि योजनाको सम्पत्ति बिकी गरी इकाईधारकलाई धारण गरेको इकाईको आधारमा समानुपातिकरुपमा फिर्ता गरिन्छ |

नबिल व्यालेन्स फण्ड -१ ले इकाईधारकलाई प्रतिइकाई चुक्ता मूल्यको १७ रुपैयाँ ४६ पैसा फिर्ता गरेको थियो | तर, यही समूहले संचालन गरेको नबिल इक्विटी फण्डले भने ३ वर्षसम्म पनि इकाईधारकलाई १ प्रतिशत पनि प्रतिफल दिन सकेको छैन | संचालनमा रहेका १३ वटामध्ये ११ वटा योजनाले फागुन महिनाको मासिक आय-व्यय विवरण प्रकाशन गरेका छन् |

क्र.सं.	कोषको नाम	सम्पत्तिको विवरण
क्र.सं.	कोषको नाम	आकार (करोड)	खुद सम्पत्ति	अन्तर (प्रतिशत)
१	एनएमबी सुलभ इन्भेष्टमेन्ट फण्ड१	७५	८४,८३,३७,९८७	१३.१
२	लक्ष्मी भ्यालु फण्ड १	५०	५४,५०,४७,५८९	९
३	सिद्धार्थ इक्विटी फण्ड	१५०	१,६०,९५,२५,४१०	७.३
४	एनएमबि हाइव्रिड फण्ड १	१००	१,०७,०३,८४,८०५	७
५	सिद्धार्थ इक्विटी ओरीयण्टेड स्किम	१००	१,०६,८३,५७,३९५	६.८
६	सानिमा म्युचुअल फण्ड	१३०	१,३८,५८,८७,०६४	६.६
७	एनआईसी एसिया ग्रोथ फण्ड	८३.५	८७,६६,७५,१००	५
८	एनआईविएल समृद्धि फण्ड १	१००	१,००,७८,४०,७९९	०.०८
९	एनआईविएल प्रगति फण्ड	७५	५६,९३,९३,८५०	(-२४.१)
१०	नविल इक्विटी फण्ड	१२५	१,०८,८१,६४,४६०	(-१२.९)
११	लक्ष्मी इक्विटी फण्ड	१२५	१,०८,१६,६८,९२६	(-१३.५)

खुद सम्पत्तिका आधारमा

प्रकाशित मासिक खुद सम्पत्ति सम्बन्धि विवरण अनुसार संचालनमा रहेका योजनामध्ये एनएमबी सुलभ इन्भेष्टमेन्ट फण्ड -१ को खुद सम्पत्ति अधिक छ | यस योजनाको अवधि समाप्त हुन अब करिब ७ महिना बाँकी छ | अवधि सकिन लागेकोले यस योजनाले लगानीलाई घटाउन सम्पत्ति (शेयर) बिक्री गर्न शुरु गरेको देख्न सकिन्छ |

दोस्रो स्थान रहेको लक्ष्मी भ्यालु फण्ड -१ को अवधि समाप्त हुन एक वर्ष बाँकी छ | यसले अघिल्लो महिनाभन्दा यस महिनामा लगानी बढाएको देखिन्छ |

तेस्रो स्थानमा सिद्धार्थ इक्विटी फण्ड छ | संचालनमा आएको एक वर्ष नाघेको यस योजनाको अवधि १० वर्ष रहेको छ | सबैभन्दा लामो संचालन अवधि भएको यो एकमात्र योजना हो | यसले गत महिनाभन्दा लगानी करिब एक करोड रुपैयाँ बढाएको छ |

चौथो स्थानमा एनएमबि हाइव्रिड फण्ड -१ रहेको छ | संचालनको ३ वर्ष अवधि व्यतित भए पनि इकाईधनीलाई १ प्रतिशत पनि प्रतिफल दिएको छैन | यसले लगानी स्थिर राखेको छ |

पाँचौं स्थानमा सिद्धार्थ इक्विटी ओरियण्टेड स्किम रहेको छ | यसको अवधि सकिन करिब ३ महिना बाँकी छ | अवधि समाप्त हुन लागेको हुँदा यसले लगानी बढाउनेभन्दा घटाउनेमा लागेको छ |

छैटौं स्थानमा सानिमा म्युचुअल फण्ड छ | संचालनको एक वर्ष अवधि पूरा गरेको यसले पनि गत महिनाभन्दा यस महिना लगानी बढाएको छ |

सातौं स्थानमा एनआईसी एसिया ग्रोथ फण्ड रहेको छ | यसको पनि संचालन अवधि एक वर्ष पूरा भएको छ | लगानी भने सामान्य बढाएको छ |

आठौं स्थानमा एनआईविएल समृद्धि फण्ड -१ रहेको छ | संचालनको लामै अवधि पूरा गरेको यसले पनि सामान्य मात्र लगानी बढाएको छ |

नोक्सानमा रहेका योजना

प्रकाशित वित्तीय विवरण अनुसार १३ वटामध्ये ३ वटा योजना नोक्सानीमा छन् | संचालनमा आएको लामो अवधि बितेको एनआईविएल प्रगति फण्ड सबैभन्दा बढी नोक्सानीमा छ | यसले अहिलेसम्म इकाईधारकलाई प्रतिफल दिन सकेको छैन | यसले इकाईधनीको एक चौथाई सम्पत्ति घटाएको छ | यसको लगानी शेयरमा मात्र रहेको छ | स्थीर र सुरक्षित क्षेत्रमा यसको लगानी शून्य छ |

दोस्रो स्थानमा नविल इक्विटी फण्ड छ | यसले पनि इकाईधारकलाई प्रतिफल दिन सकेको छैन | गत महिनाभन्दा यस महिना लगानी भने बढाएको छ | यसैले अर्को तेस्रो योजनाको रुपमा नबिल व्यालेन्स फण्ड -२ संचालनमा ल्याउन धितोपत्र बोर्डले अनुमति दिएको छ |

तेस्रो स्थानमा लक्ष्मी इक्विटी फण्ड रहेको छ | यसले पनि इकाईधारकलाई प्रतिफल दिएको छैन | यसले पनि लगानी भने बढाएको छ |

२ वटाको स्थिति

फागुन महिनाको वित्तीय विवरण प्रकाशित नगरेका ग्लोबल आइएमइ समुन्नत योजना -१ र सिटिजन्स म्युचुअल फण्ड -१ को स्थिति थाहा हुन सकेन | ग्लोबल अघिल्लो महिनासम्म घाटामा थियो | सिटिजन्स एक वर्ष अघि मात्र संचालनमा आएको हो |

योजनाले पाएका सुबिधा र प्रतिफल

संचालनमा रहेका योजनाले सरकार र धितोपत्र बोर्डको तर्फबाट पाउनसम्म सुविधा पाएका छन् | तर, पाएको सुबिधाको तुलनामा प्रतिफल भने दिएका छैनन् | बोर्डले यस्ता योजनालाई जारी हुने प्राथमिक शेयरमा ५ प्रतिशत शेयर आरक्षण दिएको छ | सरकारले पूँजीगत लाभ, आय, व्याज र लाभांशमा कर छूट दिएको छ | तर, पनि यिनको कार्यप्रगति हेर्दा भने लाजमर्दो अवस्था छ भन्ने कुरा तालिकामा देखिएको योजनाको आकार र पछिल्लोपटक कायम गरेको खुद सम्पत्ति विवरणले प्रष्ट पार्छ |

त्रुटी कहाँ छ ?

पहिलो त्रुटी भनेको बोर्डले अनुमति दिंदा विवरणपत्रमा उल्लेख गरे बमोजिमका क्षेत्रमा लगानी भए नभएको अनुगमन नहुनु हो | कतिपय योजनाले सीमाभन्दा बढी लगानी गरेर तरलता समेत नराखेको देखिएको छ | उदाहरणको लागि एनआईविएल प्रगति फण्डले योजनाको आकार बराबरकै रकम लगानी गरिसकेको छ | लगानी सबै शेयरमा मात्र गरेको छ | शेयर उच्च जोखिमयुक्त लगानी क्षेत्र भएकोले बजार घट्दा औसत गर्न रकमको खाँचो पर्छ | तर, यस्तो रकमको अभाव एनआईविएल प्रगति फण्डलाई देखिएको छ | यसले योजना व्यवस्थापकको क्षमतामा प्रश्न खडा गरेको छ |

बजारमा सुनिएको हल्लालाई आधार मान्ने हो भने यस्ता योजना व्यवस्थापकले आफन्तको शेयर किनी दिने र तिनै आफन्तलाई सस्ता र राम्रा शेयर दिने गरेको आरोप पनि छ | यसको बारेमा सत्य तथ्य पत्ता लगाएर छानविन गर्ने जिम्मेवारी बोर्डको हो | तर, बोर्डले अहिलेसम्म यस्तो विषयमा छानविन गरेको जानकारी छैन |

त्यस्तै आफ्नालाई संचालक बनाउन बजारबाट प्रशस्त शेयर किनेर संचालक पठाउने गरेको भन्ने पनि आरोप व्यापक छ | यस विषयमा पनि छानविन हुनुपर्ने कुरा उठेको छ | यसलाई रोक्नको लागि यस्ता योजनाले संचालकको निर्वाचनमा मत दिन नपाइने व्यवस्था मात्र गरिदिने हो भने पनि केहि हदसम्म वेथिति रोकिने बजार विश्लेषणकर्ताको भनाई छ |

नयाँलाई अनुमति दिनुअघि

संचालनमा रहेका १३ वटा योजनामध्ये ८ वटा नाफामा देखिए पनि इकाईधारकलाई प्रतिफल दिनेको संख्या न्यून रहेको छ | आर्थिक वर्ष २०७४/७५ मा एनआईविएल समृद्धि फण्ड -१ र एनएमबी सुलभ इन्भेष्टमेन्ट फण्ड -१ र सिद्धार्थ इक्विटी ओरियण्टेड स्किमले मात्र इकाईधारकलाई नाफा दिन सकेका छन् | नाफामा रहे पनि बाँकी ५ वटाले नाफा दिन सकेनन | लक्ष्मी भ्यालू फण्ड -१ ले गत वर्ष नाफा दिएको थियो | बाँकी ४ वटामध्ये सिटिजन्स म्युचुअल फण्ड -१, सानिमा म्युचुअल फण्ड र सिद्धार्थ इक्विटी फण्डको संचालन अवधि एक वर्ष पूरा नभएको हुँदा नाफा घोषणा गर्न सकेका छैनन् | यिनको प्रस्तुति चालु आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा देख्न सकिने हुँदा अब त्यो समय पनि धेरै छैन | संचालन अवधि ३ वर्ष बिताइसकेको एनएमबि हाइव्रिड फण्ड -१ ले अहिलेसम्म नाफा दिन सकेको छैन |

बजारका ज्वाइँ र ज्वाइँका ज्वाइँ

स्थिति यस्तो देखिँदा देखिँदै पनि बोर्डले नयाँ योजनालाई स्वीकृति दिनुअघि यस्ता योजना संचालन सम्बन्धि कानुनमा पुनरावलोकन गर्नुपर्ने थियो भन्ने बजार जानकारको भनाइ छ | योजना व्यवस्थापक, डिपोजिटरी र कोष सुपरिवेक्षण शुल्कमा पुनरावलोकन गरिनुपर्ने माग उठिरहेको छ |

योजना व्यवस्थापकले योजनाको कायम रहको खुद सम्पत्तिबाट २ प्रतिशत शुल्क लिन पाउँछन् | त्यस्तै डिपोजिटरी र कोष सुपरिवेक्षकले खुद सम्पत्तिको शून्य दशमलव ५ प्रतिशत शुल्क लिन पाउँछन् | यसरी शुल्क मात्र खुद सम्पत्तिको ३ प्रतिशत इकाईधनीको खर्च भएको छ |

अचम्म त के छ भने अंकित मूल्यभन्दा तल खुद सम्पत्ति हुँदा पनि योजना व्यवस्थापक लगायतले लाजै नमानी शुल्क असुल गरेका छन् | यस्ता योजनाले बजार र इकाईधनीलाई केही दिउन भनेर बोर्ड र सरकारले दिएको सुविधालाई दुरुपयोग गरेकाले ‘बजारका ज्वाइँ’ भन्ने गरिएको छ | त्यस्ता योजना सुपरिवेक्षकलाई ‘योजनाका ज्वाइँ’ भन्ने गरिएको छ | योजना सुपरिवेक्षक (कोष) योजना प्रवर्द्धकले नियुक्त गर्छन | योजना यिनै व्यक्तिको सुपरिवेक्षणमा चल्ने भनिए पनि यी फगत देखाउने मात्र हुन् | यिनको कुनै भूमिका देखिन्न | ठाडो भाषामा यी बसिबसि खुवाउन ल्याएका अवकाशप्राप्त उच्चपदस्थ कर्मचारी हुन |

आमुल परिवर्तन

यस्ता योजना संचालन गर्न दिने कि नदिने भन्ने बजारमा अघोषितरुपमा बहस चलिरहेका बेला बजारका जानकार र योजनाको वास्तविकता नबुझि हतारमा योजना संचालन गर्न दिएर बोर्डले साधारण लगानीकर्ताको सम्पत्ति सिध्याउन मौन स्वीकृति दिएको भनेर किन नबुझ्ने भन्ने आम प्रश्न आएको छ | यस्ता योजनालाई संचालन अनुमति दिनुअघि संचालनमा रहेका योजनाको पूर्व समीक्षा गर्नुपर्थ्यो | दिइएका सुबिधाको पनि पनि पुनरावलोकन गरिनुपर्छ | यस सम्बन्धमा बोर्डको विशेष ध्यान जानु जरुरी छ |

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत १४, २०७५ ०१:४६