३ सय बर्षपछि गन्याप मन्दिरका जीर्णोद्धार

A+ A A-

सुदूरपश्चिम प्रदेशकै प्रशिद्ध धार्मिकस्थल गन्याप मन्दिरको जीर्णोद्धार कार्य सुरु भएको छ । मन्दिर निर्माण भएको झण्डै ३ सय बर्षपछि मंगलबारदेखि ५ दिनभित्रै सम्पन्न गर्ने गरि मन्दिर जिर्णोद्धार कार्य सुरु भएको हो ।

मन्दिर जीर्णोद्धार कार्यको अवसरमा रुद्री, चण्डीपाठ सम्पन्न गरिएको र विश्व समुदायलाई कारोना महामारीबाट मुक्ती दिलाउन नेपाली कांग्रेस डडेल्धुराका सभापति तथा प्रदेश सभा सांसद कर्णबहादुर मल्लले संकल्पपाठ गरेको मन्दिर जिर्णोद्धार समितिले जनाएको छ ।

मन्दिर जिर्णोद्धार सामाजिक दूरी कायमै राखेर गरिने मन्दिरका पुजारी विष्णुप्रसाद ओझाले जानकारी दिए ।

सो मन्दिर जिर्णोद्धार गर्न गन्याप देवताका धामीले भाका दिए अनुसार ५ दिनभित्रै मन्दिर जिर्णोद्धार गरिने स्थानीय अगुवा सुरेन्द्र मालीले बताए । गन्याप मन्दिरको धुरी बनाउन डोटीको शिखर नगरपालिकाबाट सालको काठ बोकेर ल्याउने परम्परा छ ।

परम्पराअनुसार सबै काम सम्पन्न गरेर ५ दिनभित्रै मन्दिर जिर्णोद्धार कार्य सम्पन्न गरिने गन्यापधुरा गाउँपालिकाका अध्यक्ष नबलबहादुर मल्लले बताए ।

मन्दिर निर्माणका लागि ८ लाख रुपैयाँ नेपाली कांग्रेसका सभापति तथा पूर्व प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको सांसद कोषबाट विनियोजित गरिएको थियो भने अन्य रकम यहाँका सबै घरधुरीबाट संकलन गरिएको छ ।

गन्याप मन्दिरको किंवदन्ती

पहिलेदेखि नै यो क्षेत्र कान्छो खप्तड भनरे चिनिन्छ । गन्याप मन्दिरको निर्माण कहिले भएको हो भन्ने प्रमाण छैन । तर, किंवदन्ती अनुसार गन्यापधुरा गाउँपालिका–५ रमाइलमा भगवान् गणेशको जन्म भएको र पछि गणेश ठूलो भएर त्यस क्षेत्रबाट गणेश भगवान् सर्पको भेषमा हाल गन्याप मन्दिर भएको ठाउँमा गएको र त्यही आएर विलिन भएको बताइन्छ ।

पछि गन्यापधुरा गाउँपालिकाको रेल भन्ने गाउँका १ जना पार्कीले निगालो काट्न जाँदा त्यहाँ रहेको ढुङगोले हसिँयामा आरन लगाउँदा ढुङगोबाट लगातार रगत बगेको र त्यही भगवान् उत्पत्ति भएको किंवदन्ती रहेको छ ।

ढुङ्गोबाट लगातार रगत बगेपछि ती पार्की गाउँमा गएर आफन्तलाई बोलाएका थिए । त्यहाँ गएर १ जना स्थानीयले त्यस ढुङ्गोमा फूल चढाएको र ती पार्कीले आफूले लगाएको टोपीले ढुङ्गोबाट बगिरहेको रगत रोकेका थिए । रेल र रमाइल गाउँका सबै भेला भएर त्यो ठाउँमा त्यस दिनदेखि पूजापाठ सुरु गरेका थिए ।

डडेल्धुरा मात्रै नभएर डोटीाको घण्टेश्वरदेखि लोखाडी गाडसम्मका बासिन्दाले समेत आराध्य देवताका रुपमा पूजाअर्चना गर्ने गन्याप मन्दिर महाभारत पर्वत श्रृंखलाको अति रमणीय स्थलमा रहेको छ ।

गन्यापको पूजा गर्नका लागि रेलका पुजारी, रमाइला र मालीगाउँबाट धामी अहिले पनि पूजापाठका लागि आउने गरेकाको गन्यापधुरा गाउँपालिका–५ रेलका स्थानीय तथा गन्यापका पुजारी विष्णुराज ओझाले बताए ।

यो परम्परा अहिले नभएर परम्परागत रुपदेखि नै चलिरहेको उनको भनाइ छ । पुजारी ओझाका अनुसार यो मन्दिरमा पूजापाठ गर्न त्यहाँका देउवा र बाह्विसी बलायरहरुको आफ्नै महत्व छ ।

दर्शन गरे मनोकामना पूर्ण हुने

गन्याप मन्दिरको दर्शन गरे मनोकामना पूरा हुने जनविश्वास रहेको छ । कसैको छोरा नभएमा त्यहाँ गएर पूजापाठ गरे छोरा प्रदान हुने जनविश्वास छ । अहिले पनि छोरा नभएकोले त्यहाँ गएर भगवानसँग छोरा माग्ने गरेको स्थानीय बताउँछन् ।

गन्यापका पुजारी ओझाका अनुसार बानणुग्री सैनका कुनै पनि बलायरको छोरा थिएनन् त्यहाँ गएर पूजापाठ गर्दा छोरा भएको इतिहास अहिले पनि छ । अहिले पनि ‘क्यारु पुसाई अपुती रैगई कोल’ भन्ने टुक्का त्यस क्षेत्रका स्थानीयले खेल खेल्ने बेला पनि गाउने गरेका छन्।

गन्याप मन्दिरको दर्शन गरे मनोकामना पूरा भएपछि अहिले पनि पूजापाठ गर्न दैनिक थुप्रै व्यक्ति हिँडेर त्यहाँ पुग्ने गरेको स्थानीय बताउँछन् ।

मेला भर्न भारतदेखि दर्शनार्थी

गन्याप मन्दिरमा हरेक वर्ष भदौ चर्तुदशीका राती ‘रतेडी’ र दोस्रो दिन दिउँसो ‘दिउसेडी’ मेला लाग्ने गर्दछ । यहाँ मेला भर्न डोटी, डडेल्धुरा, बैतडी, अछाम, बझाङलगायत सुदूरपहाडका विभिन्न जिल्ला तथा भारतबाट समेत हजारौँ दर्शनार्थी मेला भर्न आउने गरेका छन् ।

भदौ चर्तुदशीका दिन रेल र रमाइल ठाउँबाट मन्दिरमा देउरो आउँछ र देउरो आएपछि यहाँ पूजापाठ हुने गर्दछ । पूजा सकिएको दास्रो दिन फेरी देउरो आआफ्नो भ्राण (भण्डार)मा फिर्ता हुने स्थानीय अगुवा सुरेन्द्र मालीले बताए । उनका अनुसार यहाँ बाह्विसी र छविसीको फरकफरक पूजापाठ लाग्ने गर्दछ ।

कसरी पुग्ने गन्याप मन्दिरमा ?

२९ डिग्री २१ मिनेट उत्तरी आक्षांशदेखि २० डिग्री ४२ मिनेट उत्तरी अक्षांश र ८० डिग्री ६५ मिनेट पूर्वी देशान्तरदेखि ८० डिग्री ७८ मिनेट पूर्वी देशान्तरमा अवस्थित गन्यापधुरा गाउँपालिका बनेको छ ।

गाउँपालिकाको केन्द्रबाट झण्डै ३ घण्टा हिँडेर गन्याप मन्दिर पुग्न सकिन्छ । अहिले स्थानीय तहमा जनप्रतिनिधि आएपछि गन्याप मन्दिर जाने सडक निर्माण भइरहेको छ । सडक निर्माण मन्दिरसम्म नभए पनि बिचभागसम्म पुगेको छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख १७, २०७७ ०९:१०