सरकार सञ्चालन गर्न मनमोहनबाट सिक्नुपर्छ : मोदनाथ प्रश्रित

A+ A A-

नेपालको राजनीतिक इतिहासमा पहिलो कम्युनिस्ट प्रधानमन्त्री हुन्, मनमोहन अधिकारी । अधिकारी नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनमा २००८ सालमा पुष्पलाललाई हटाएर महासचिव बनेका थिए ।

पाटन र काठमाडौंमा १७ माघ २०१० देखि २५ माघसम्म चलेको पहिलो महाधिवेशनबाट पुनः महासचिव बनेका थिए अधिकारी । दोस्रो महाधिवेशनमा भने अधिकारी सहभागी हुन पाएनन् । उनी बिरामी भएर चीनमा उपचार गराइरहेका थिए । उनी लामो समय चीनमै उपचार गराएर बसे ।

नेपाल फर्किएपछि कम्युनिस्ट पार्टीमा नै सक्रिय रहे । मनमोहन अधिकारीलगायत नेताहरू नेपालको प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा विभिन्न समयमा जेल परे । उनी भारतको जेल बस्दा भारतीय कम्युनिस्ट नेताको सम्पर्कमा आए । पहिला उनी भारत छोडो आन्दोलनमा सहभागी हुँदा जेल परे । यो कुरा १९९९ सालको हो । जेलबाट छुटेपछि भारतमै रहेका पुष्पलाललाई भेटे । उनी त्यही समयबाट कम्युनिस्ट पार्टीमा जोडिएका हुन् ।

अधिकारीले २००३ सालमा विराटनगरमा भएको मजदुर आन्दोलनको नेतृत्व गरे । आन्दोलनको सिलसिलामा जेल परे । उनी २००८ सालमा कलकत्तामा भएको सम्मेलनबाट पोलिटब्युरो सदस्य भए । विस्तारै नेकपामा विवाद बढ्न थाल्याे । १ पुस २०१७ मा नेपालमा राजा महेन्द्रबाट भएको राजनीतिक कु पछि विराटनगरबाट उनी पक्राउ परे । २०२५ सालमा छुटे ।

उनले केन्द्रीय न्युक्लियस गठन गरे । त्यो पनि लामो समय टिकेन । २०२८ सालमा पूर्व कोसी प्रान्तीय क्षेत्रमा उनी बसे । यो अवस्थामा टुटफुटले कम्युनिस्ट आन्दोलन क्षतविक्षत् थियो । २०३६ सालमा आफ्नै नाममा कम्युनिस्ट पार्टी खोलेका थिए उनले । उनी २०३६ सालमा जनमतसङ्ग्रहमा बहुदलको पक्षमा लागे । तर, जनमतसङ्ग्रहमा बहुदलले हारेको घोषणा गरेपछि त्यसको विरोध गरे ।

२०४६ सालको जनआन्दोलनमा सक्रिय भएर लागे । त्यो समयमा उनी नेकपा (मार्क्सवादी)को नेतृत्वमा थिए । जनआन्दोलनमा सबै कम्युनिस्टहरू मिलेर मोर्चा बनाए । मोर्चामा काम गर्दै जाँदा एकता गर्नुपर्छ भन्ने साेचमा उनी पुगे । त्यही भएर तत्कालीन नेकपा (माले) र नेकपा(मार्क्सवादी)बीच ११ पुस २०४७ मा पार्टी एकता भएको घोषणा भयो । त्यसपछि नेकपा एमाले गठन भयो ।

एकतापछि बनेको पार्टीमा अध्यक्ष मनमोहन अधिकारी भए । २०४९ सालको पाँचौँ महाधिवेशनबाट पनि अध्यक्ष भए । तर, उनले एकता गर्न जति भूमिका खेल्नुपर्थ्याे, उनीबाट त्याे नभएकाे बताउँछन् मोदनाथ प्रश्रित ।

‘नारामा संसारका मजदुर एक भन्ने तर नेपालका कम्युनिस्ट धेरै पटक विभाजन भए । उहाँले एकताका लागि नेतृत्व लिनुभएन । एक पटक मैले पुष्पलाललाई भेट्न लगेको थिएँ । २ मिनेट पुष्पलालसँग कुरा गरेर बाहिरिएँ’, प्रश्रित भन्छन्, मनमोहनले मिहिनेत गरेको भए कम्युनिस्ट पार्टी पहिला नै एकता हुन सक्थ्यो तर उहाँले खासै चासाे दिनुभएन ।

उनका अनुसार मनमोहनलाई पार्टी सङ्गठनमा त्यति सफल नभएको आरोप पनि लाग्ने गरेको छ । उनी २००८ सालमा महासचिव बनेका थिए । त्यसपछि उनी चीन उपचार गर्न जाँदासम्म महासचिव भए । पछि उनी विभाजनको साक्षी मात्र बने । एकता गर्न उनलाई पनि धेरै समय लाग्यो । उनी २०४८ सालमा आएर एकताबद्ध पार्टीको अध्यक्ष बने ।

‘उहाँ राजनीतिक जीवनमा असफल र प्रशासनिक रूपमा सफल नेता हुनुहुन्छ । उहाँले सङ्गठन र विचारमा नेतृत्व गर्न सक्नुभएन तर प्रधानमन्त्रीमा सफल हुनुभयो’, प्रश्रित भन्छन्, पहिलो आमनिर्वाचनमा २ सय ५ सिटमा ६९ सिट नेकपा एमालेले जितेको थियो । उहाँ प्रमुख प्रतिपक्ष दलको नेता हुनुभयो ।

२०५१ सालमा भएको मध्यावधि चुनावमा २ सय ५ सिटमा ८९ सिट एमालेले जितेको थियो । त्यसपछि मनमोहन अधिकारीको नेतृत्वमा नेपालमा कम्युनिस्ट पार्टीको सरकार बन्यो । उक्त सरकार धेरै टिक्न सकेन । उनको नेतृत्वमा सरकार ९ महिना मात्र चल्यो ।

तर, उनकाे नेतृत्वकाे सरकारले इतिहासमै सबैभन्दा जनपक्षीय र लोकप्रिय काम गरेको प्रश्रितको भनाइ छ । ‘सरकार बनाएपछि धेरै लोकप्रिय काम गर्‍यो । यसको नेतृत्व मनमोहन अधिकारीले गरेका हुन् । म पनि त्यो सरकारमा शिक्षा, संस्कृति तथा समाज कल्याणमन्त्री थिएँ’, प्रश्रित भन्छन् ।

उनको नेतृत्वमा बनेको सरकारले नेपालमा धेरै लोकप्रिय काम गरेका थिए । आज पनि उनको सरकारले गरेका कामको चर्चा हुन्छ । २०५६ सालमा भएको आमनिर्वाचनमा भने एमालेले सफलता पाउन सकेन । अहिले पनि मनमोहन अधिकारी जस्तो त्यागी नेता नेपालको कम्युनिस्ट पार्टीमा सायदै भएकाे प्रश्रित बताउँछन् । उनी भन्छन्, सरकार सञ्चालन गर्न त मनमोहनबाट सिक्नुपर्छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, वैशाख १३, २०७७ १४:१०