आन्दोलनमा सँगै हिँडेकाहरूबाट लखेटिने अवस्था आएको छ : सांसद झाँक्री

A+ A A-

२०६२/०६३ साल नेपालको राजनीतिक इतिहासमा महत्त्वपूर्ण समय रह्यो । उक्त वर्ष नेपालको इतिहासमा सुनौलो वर्ष हो । करिब अढाई सय वर्षसम्म राज गरेको राजसंस्था ढलेको वर्ष हो ।

यो राज्य व्यवस्था ढाल्न नेपालमा धेरै पटक आन्दोलन भए । धेरै मानिसले जीवनको आहुति दिए । धेरै मानिसले जेलमा चिसा दिनरात बिताए । तर पनि सामन्ती राज्यसत्ता टिकिरहेको थियो । त्यो निर्दलीयको नाममा पनि आयो, बहुदलको नाममा पनि आयो । तर, त्यसको समुल नष्ट हुन भने २०६२/०६३ को आन्दोलन नै कुर्नुपर्‍यो ।

उक्त आन्दोलनले ल्याएको परिवर्तनले नै अहिले देशमा गणतन्त्र आएको छ । संविधानसभाबाट संघीय लोकतान्त्रिक गणतान्त्रिक संविधान बनेको छ । धर्मनिरपेक्षता, संघीयतासहितको समानुपातिक, समावेशी संविधान आएको छ । जनता रैती र प्रजाबाट नागरिक भएका छन्– अधिकार सम्पन्न नागरिक ।

२०६२/०६३ को जनआन्दोलनमा अग्रपंक्तिमा उभिएकामध्ये एक हुने, रामकुमारी झाँक्री । झाँक्री अहिले संघीय सांसद छन् । त्यो समयको आन्दोलनमा युवा विद्यार्थीको अग्रमोर्चामा रहेर आन्दोलनमा होमिएकी उनी अहिले सांसद हुँदा पनि तात्त्विक भिन्नता नआएको बताउँछिन् ।

त्यो आन्दोलन र अहिलेको अवस्थाका बारेमा उनकै शब्दमा :

हामी एउटा आदर्शबाट प्रेरित भएर आन्दोलनमा होमिएका हौँ । देशमा लोकतन्त्रको अपहरण भएको थियो । देशमा सङ्कटकाल थियो । अझ आन्दोलन बढ्दै जाँदा कफ्र्यू लगाइएको थियो ।

विद्यार्थीहरू सडकमा उत्रिरहेका थियौँ । आन्दोलनले गति लिने अवस्था थिएन । ज्ञानेन्द्र शाहको प्रत्यक्ष र एक हदको निरङ्कुश शासन थियो । पार्टीका कार्यक्रममा मानिसहरू नै नआउने अवस्था थियो । राजनीतिक दलहरू यति अलोकप्रिय थिए कि उनीहरूले गरेको कार्यक्रममा मानिस नै आउँदैनथे ।

राजनीतिक दलहरूको अवस्था यस्तो हुँदा पनि विद्यार्थी भने सडकमा आई नै रहे । विद्यार्थीले आफ्नो कर्तव्य भुलेनन् । विद्यार्थीले मसाल जुलुस गर्दा ५० मसाल बोक्ने विद्यार्थी हुँदैनथे तर पनि हामीले आन्दोलन रोकेनौँ, मसाल बाल्न छाडेनौँ ।

एक जनाले ५ वटा मसाल बोकेर पनि आन्दोलनमा होमिएका थियौँ । राजनीतिक दलहरू साह्रै अलोकप्रिय भएका कारण त्यस समयमा आन्दोलनको नेतृत्व विद्यार्थी र युवाहरूले गरेका थियौँ ।

त्यो ऊर्जा नयाँ संसार बनाउनका लागि थियो । त्यो ऊर्जा नयाँ राज्य व्यवस्था ल्याउनका लागि थियो । समानता र स्वतन्त्रताका लागि आन्दोलनमा हिँडेका थियौँ ।

तानाशाही व्यवस्था भत्काउनका लागि थियो आन्दोलन । यही भएर त हामी प्रहरीका लाठी, अश्रुग्यास र गोलीका अगाडि झुकेनौँ । तानाशाहलाई घोडाबाट झार्न सकिन्छ भन्ने विश्वास थियो । त्यो विश्वासले हामीलाई रोकिन दिएन । हामी नयाँ संसार बनाउन धेरै उत्साहित थियौँ ।

सडकमा कयौँ वृद्धवृद्धा आन्दोलनमा हिँडेका पनि देखियो । त्यसले झन् ऊर्जा आउँथ्यो । उनीहरू त यो व्यवस्थाका विरुद्ध छन् भने हाम्रा त धेरै सपना बाँकी छन् । धेरै कुरा परिवर्तन गर्नुपर्छ भन्ने सोचिन्थ्यो । हिजोको त्यो सपना, त्यो चाहना, त्यो विचारले आन्दोलनमा होमियो । तर, अहिले त्यही आन्दोलनमा सँगै हिँडेकाहरूबाट लखेटिने अवस्था आएको छ ।

हिजोको सत्ताले आन्दोलन गर्दा आफ्नो विरोध गरेको भन्दै सडकमा नै लाठीले कुट्यो । प्रहरी लगाएर दमन गर्‍यो । हिजोको सत्ताको विरोध गर्दा सही भएका हामी आजको सत्तालाई सुधारका निम्ति आलोचना गर्दा आफ्नो वर्ग, धरातल नबिर्सौं । आन्दोलनको दिशा निर्देश नबिर्सौं ।

जनताका जनजीविकाका कुरा सम्झौँ भन्दा सरकारको विरोध गरेको भन्दै सडकमा मात्र कुट्न बाँकी राखेको छ यो सरकारले पनि । सडकमा कुट्नेबाहेक सबै व्यवहार त्यही पुरानै सत्ताको जस्तो छ । साशन परिवर्तन भए पनि व्यवहारमा परिवर्तन भएनछ ।

हामी कम्युनिस्ट पार्टीको सदस्य भए पनि अवसर नपाउँदाको व्यवहार र अवसर पाउँदाको व्यवहार फरक देखियो । यो सबै विचारसँग जोडिएको कुरा हो ।

संसारमा कम्युनिस्ट सरकार ढलिरहेका छन् । हामीले दुई तिहाइको नजिक जनमत पाएका छौँ । यसको संरक्षण गर्दै जनजीविकाका काम गरौँ भन्दा हामीलाई नै लखेट्छन् ।

कम्युनिस्ट सरकार होस्, जनताको पक्षमा काम होस् भन्ने चाहना थियो । नेपालमा कम्युनिस्ट एकता भयो । चुनावमा गएर जितेर आयौँ । सरकार बनायौँ । तर, त्यो सरकार कसको पक्षमा काम गर्दै छ । हामीले सोचेको वर्गको पक्षमा भएन । दलाल पुँजीपतिको पक्षको सरकार बन्यो, जुन नहुनु पर्ने हो ।

हामी हिजोको आादर्शबाट चुकेका हौँ । यसको समीक्षा हुनुपर्ने अवस्था आयो । यो हुनमा विचारको समस्या हो । हामी सर्वहाराकरण हुन सक्यौँ कि सकेनौँ ? हामी कुन विचारबाट ‘गाइडेड’ छौँ ? यो कुरा नबझ्दा समस्या आयो ।

पदलोलुपता र अर्काको अस्तित्वलाई नस्वीकार्ने प्रवृत्ति छ । हिजो देखेका सपना आज पुनः सडकमा नै पुगेका छन् । हाम्रा सङ्कल्प के थिए ? एक पटक फर्केर हेरौँ, ती सङ्कल्पबाट च्यूत नहोऔँ भन्ने हो । साँच्चै कम्युनिस्ट पार्टीको सरकार भएको जनताले महसुस हुने गरी काम गर्नुको विकल्प छैन अब ।

(शिलापत्रकर्मी कृष्ण गिरीले गरेको कुराकानीमा आधारित)

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख ११, २०७७ ११:१२