विदेशको मासिक डेढ लाख कमाइ त्यागेर गाउँमै कृषि कर्म

A+ A A-

उदयपुरको बेलका नगरपालिकाका तीन युवा विदेशमा मासिक डेढ लाख रुपैयाँसम्मको कमाइ छाडेर कृषि पेसामा होमिएका छन् । बेलका–२ चन्द्रपुर (भागलपुर)मा उनीहरूले ५ बिघा जग्गा किनेर बेलका एकीकृत बहुउद्देश्यीय कृषि फार्म सञ्चालन गरेका हुन् ।करिब ८ महिनाअघि खोलिएको फार्ममा उनीहरूले एक करोडभन्दा बढी रुपैयाँ लगानी गरेका छन् । सुरूमा १५/१५ लाख रुपैयाँका दरले लगानी गरेका उनीहरूको लगानी अहिलेसम्म जनही ३५ लाख रुपैयाँ पुगेको छ ।

फार्ममा अहिले ५१ वटा राँगा पालिएको छ भने एक बिघामा मकै खेती गरिएको छ । केही महिनाभित्रै कुरिलो खेती, माछा, टर्की, बाख्रा पालन तथा फार्मस्टे सञ्चालनका लागि उनीहरू यतिबेला आवश्यक संरचना तयार गरिरहेका छन् ।

फार्ममै दैनिकी

सबै मानिस लकडाउनले घरमै थुनिएका बेला २८ वर्षीय मित्रप्रसाद पौडेल, ४० वर्षीय गणेशप्रसाद दाहाल र ४४ वर्षीय चन्द्रबहादुर राउत फार्ममा व्यस्त छन् । विदेशमा बगाएजति पसिना नेपालमै बगाएर व्यावसायिक कृषक बन्ने अठोटका साथ उनीहरू दिनरात खटिरहेका छन् ।गणेश र मित्र

फार्ममा उनीहरूले गरेको लगानी कतैबाट अनुदान वा सहयोगमा पाएका होइनन्, वर्षौंसम्म विदेशमा परिश्रम गरेर तथा चोकका घडेरी र श्रीमतीको गहना बेचेर जुटाएका हुन् ।

गणेशले १० वर्ष मलेसियामा सेक्युरिटी गार्ड बनेर काम गरे । केही पैसा कमाए पनि । तर, भविष्य अझै सुनिश्चित देखेनन् । त्यसैले उनी नेपालमै केही गर्ने सोच बनाएर फर्किए ।चन्द्रबहादुरले त साउदी र बराराइनमा जीवनका १८ वर्ष खर्च गरे । उनले पनि त्यहाँ कृषिमा काम गरेका भने होइनन् । उनी सामान्य कामदार बनेर विभिन्न क्षेत्रमा काम गरेका थिए । झण्डै दुई दशक परदेशमा बिताएपछि उनलाई लाग्यो–आफ्नो जीवन त यसैगरी चल्ला तर सन्तानको भविष्यका लागि नेपालमै केही गर्नुपर्छ ।चन्द्रबहादुर राउत

मित्रप्रसाद भने कृषिसम्बन्धी केही प्राविधिक ज्ञान भएका युवा हुन् । सन् २०१५/०१६ को बीचमा उनी १० महिना इजरायल बसेर कृषिसम्बन्धी तालीमसँगै सम्बन्धित क्षेत्रमा काम गरेर फर्किएका हुन् । इजरायलमा उनले तालीमसँगै काम गर्दा मासिक डेढ लाख रुपैयाँसम्म कमाउँथे । स्नातकमै पढाइ स्थगित गरेका उनी इजरायलमा सिकेका सीप नेपालमै लागू गर्ने जोशका साथ नेपाल फर्किएका थिए ।मित्रप्रसाद पाैडेल

कृषि पृष्ठभूमि

यी तीनै जनाको पारिवारिक पृष्ठभूमि कृषि नै हो । यद्यपि, उनीहरूका काकाबाउले गरेको कृषि भने व्यावसायिक थिएन । तर, अब उनीहरू आधुनिक प्रविधिको प्रयोग गरी व्यावसायिक कृषि गर्ने योजनाले यो क्षेत्रमा होमिएका छन् ।

भेट

उनीहरूको घर बेलका नगरपालिका–२ मा नै छ । मित्रप्रसाद इजरायलमा तालीम गरेर फर्किदा गणेश र चन्द्रबहादुर गाउँमै केही गर्ने योजना बनाइरहेका थिए । उनीहरूको योजनामा मित्रप्रसादले पनि साथ दिएपछि जन्मियो, बेलका एकीकृत बहुउद्देश्यीय कृषि फार्म । उनीहरूको घरभन्दा दक्षिणमा ५ बिघा जमीनमा यो फार्म सञ्चालित छ ।

५ जनालाई रोजगारी

फार्ममा अहिले ५ जनाले रोजगारी पनि पाएका छन् । काम गर्नेमध्ये एकजनाले ५१ वटा राँगालाई दिनभरी टप्पुको खुला मैदानमा चराउँछन् । अरु कामदार फार्मको रेखदेखमा खटिएका छन् ।

योजना

फार्ममा अहिले एउटा ठूलो पोखरी तयार गरिँदैछ । लकडाउन खुल्नेबित्तिकै उक्त पोखरीमा माछा हाल्ने योजना रहेको सञ्चालक गणेश दाहालले बताए । ‘फार्म निर्माणको काम अझै सकेका छैनौँ, कुरिलो खेती, माछा, टर्की, बाख्रा पालन तथा फार्मस्टे सञ्चालनका लागि संरचना बनाउने काम भइरहेको छ’, उनले भने ।

फार्मस्टे र जंगल सफारी

फार्मको दक्षिणतिर कोसी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष छ । फार्मलाई उत्पादन मात्र नभएर उनीहरूले पर्यटनसँग पनि जोडेर तयार गरिरहेका छन् ।

‘फार्मभित्र उत्पादित वस्तुका परिकार यहीँ बसेर खान र सुत्ने व्यवस्थाका लागि हामीले दुई वटा भवन तयार गरिरहेका छौँ । यहाँ आउने पाहुनालाई बिहान आरक्षतिर जंगल सफारी गराउने व्यवस्था पनि मिलाउने छौँ । मलाई लाग्छ, अबको केही महिनाभित्र हामी त्यसका लागि तयार हुने छौँ’, फार्मका अर्का सञ्चालक मित्रप्रसादले भने ।यसअघि उनीहरूले २ सय क्विन्टलभन्दा बढी आलु र त्यति नै मूला फलाएर बिक्री गरिसकेका छन् । ‘अहिले आम्दानी सुरू भइसकेको छैन तर हामीमा आत्मविश्वास बढेको छ । केही महिनापछि लगानीको प्रतिफल प्राप्त हुन्छ’, फार्म सञ्चालक चन्द्रबहादुरले सुनाए ।

असहयोग

अहिले उनीहरू कतिपय कृषि सामाग्रीको अभाव भेलिरहेका छन् । ‘राँगालाई दिने पराल काट्न मेसिन नहुँदा समस्या परिरहेको चन्द्रबहादुरले बताए । नगरपालिकाले दिने भने पनि अहिलेसम्म नपाएको उनको गुनासो छ ।बेलका नगरपालिकाले ‘उत्पादनमा हाम्रो साथ बस्दिनँ म खाली हात’ भन्ने नारासहित उत्पादन वर्ष मनाइरहेको छ । भ्रमण वर्षको पनि भव्य उद्घाटन गरिएको थियो । तर, कृषि र पर्यटनलाई एकसाथ अघि बढाउन हौसिएका आफूहरूलाई नगरले ‘दिल खोलेर’ सहयोग नगरेको गुनासो यी कृषकले गरे ।

नगरपालिकाले सहयोग गर्छ

तर, बेलका नगरपालिका नगरप्रमुख दुर्गाकुमार थापाले यही वर्ष उनीहरूले स्थानीय सरकारसँगै प्रदेश सरकारबाट पनि सहयोग पाउने बताए । ‘उहाँहरूले एग्रो टुरिजमलाई प्रवद्र्धन गर्नुभएको छ । मेरो प्राथमिकताको क्षेत्र पनि यही नै हो । मैले सहयोग नगर्ने कुरै हुँदैन’, थापाले भने ।

फार्मका लागि पराल काट्ने मेसिनसहित सामान्य सहयोग नगरपालिकाले लकडाउन खुलेपछि गर्ने उनले बताए । ‘अलि ठूलो अनुदानका लागि फार्म सञ्चालनमा आएको एक वर्ष पुगेको हुनुपर्छ । एक वर्ष हुनेबित्तिकै म प्रदेश सरकारसँग अनुदानका लागि पहल गरिदिन्छु । स्थानीय सरकारले सक्ने त गरी नै हाल्छ ।’

प्राथमिकतामा राखेकै कारण आफूले केन्द्र र प्रदेशका मन्त्रीलाई समेत फार्म भिजिट गराएको नगरप्रमुख थापाको भनाइ छ ।

इजरायलले पनि सपोर्ट गर्छ

नेपाल–इजरायलको समन्वयमा सन् २०१३ देखि ‘क्रस बोर्डर एग्रिकल्चरल ट्रेनिङ प्रोग्राम–लर्निङ बाइ डुइङ’ चलिरहेको छ । सोही कार्यक्रमअन्तर्गत नाम निकालेर मित्रप्रसाद इजरायल पुगेका थिए । कार्यक्रमको उद्देश्य पनि नेपाली साना किसानका छोराछोरीलाई उद्यमशील बनाउनु नै हो ।

‘त्यसैले यहाँबाट तालीम गरेर गएका कुनै पनि प्रशिक्षार्थीले व्यावसायिक कृषि गरेमा हामी आवश्यक सहयोग गर्छौँ’, कार्यक्रमका इजरायल संयोजक ओरेन डेभिडले शिलापत्रसँग भने ।

उनले प्राविधिक ज्ञान र कडा मेहनत नै कृषि कर्ममा सफलता हात पार्न सकिने मुख्य सुत्र भएको बताए । ‘यहाँबाट जाने प्रशिक्षार्थीलाई स्थानीय साना किसान सहकारी, केन्द्रमा साना किसान विकास बैंक र इजरायलबाट हामी पनि सहयोग गर्छौँ । तर, उनीहरूले गरेको कर्म पूर्णतः व्यावसायिक हुनुपर्दछ’, उनले अगाडि थपे ।

तर, समाज बदलिएन

फार्मका सञ्चालक मित्रप्रसाद अझै पनि समाजमा कृषिलाई बुझ्ने मानसिकता पुरानै रहेको बताउँछन् । समाजका ९० प्रतिशत मानिसले कृषिमा भविष्य छैन भन्दै आफूहरूलाई निरुत्साहित बनाउने गरेको मित्रप्रसाादको दुःखेसो छ । ‘यसरी सुझाउने सबैको नियत खराब छ भन्न त म सक्दिनँ तर कतिपयले चाहिँ घरमा आमाबुवालाई छोराले जानीजानी आफ्नै खुट्टामा बन्चरो हानिरहँदा के हेरेर बसेको भनिदिन्छन् । धेरैले यसो भनिदिँदा उहाँहरूलाई पनि होजस्तो लाग्छ र बेलाबेला गाली गर्नुहुन्छ’, मित्रप्रसादले सुनाए ।

उनी अविवाहित हुन् । उनको घरमा बुवाआमा, भाइ र बहिनी छन् । ‘जसले जे भने पनि हामी पछि हट्दैनौँ । एउटा सपना लिएर अघि बढेका छौँ, पूरा नभएसम्म खटिरहन्छौँ’, उनले भने ।

गणेशलाई भने श्रीमतीले पूर्ण साथ दिएकी छन् । यहाँसम्मकी, फार्म निर्माणका क्रममा पैसा नपुग्दा आफ्ना गहना बेचेरसमेत श्रीमतीले सहयोग गरेकी गणेश बताउँछन् । घरमा श्रीमतीसहित उनका २ छोरा छन् ।

चन्द्रबहादुरले भने घर र छिमेकीलाई एउटै जवाफ दिने गरेका छन्, ‘विदेशको मासिक डेढ लाख रुपैयाँभन्दा गाउँमा बसेर कमाएको २० हजारले कैयौं गुणा सन्तुष्टि दिँदो रहेछ ।’ उनको घरमा २ छोरा, एक छोरी र श्रीमती छन् ।

विदेशमै भएको भए..

गाउँ छाडेर कमाउन हिँडेका धेरै नेपाली युवा यतिबेला विदेशी भूमिमा छन् । कोरोना भाइरस (कोविड–१९)को त्रासका बीच गाउँघर र परिवार सम्झिँदै कोठामा थुनिएर बस्नुको विकल्प छैन उनीहरूसँग । जोखिमका बाबजुद कोहीचाहिँ अहिले पनि ड्युटी नै गरिरहेका छन् । कतिबेला, के हुने हो, टुंगो छैन । कतिपयले सामाजिक सञ्जालमार्फत मनको बह पोखिरहेका छन्, ‘हे भगवान कुन दिन विदेश आइएछ ! मर्नै परे आफ्नै देशमा मर्न पाए हुन्थ्यो नि !’

गणेश भन्छन्, ‘धन्न बेलैमा गाउँ फर्केँछु । नत्र अहिले बिजोग हुने थियो । कमाइ थोरै नै होस्, कम्तीमा परिवारका साथमा रहेर आफ्नै काम गरिरहेको छु । यसैमा मन शान्त छ ।’

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख ४, २०७७ १७:४३